Kỳ vọng lớn từ cuộc gặp Trump-Putin

Ông Yuri Ushakov, cố vấn của Tổng thống Nga về chính sách đối ngoại, hôm 14/8 cho biết cuộc gặp thượng đỉnh giữa 2 Tổng thống Putin và Trump dự kiến diễn ra từ trưa ngày 15/8 (sáng sớm ngày 16/8 giờ Việt Nam) tại một cơ sở thuộc căn cứ liên hợp Elmendorf-Richardson ở thành phố Anchorage, bang Alaska của Mỹ.

Theo ông Ushakov, lãnh đạo hai bên sẽ gặp theo hình thức một - một, chỉ có phiên dịch viên tham gia. Trọng tâm cuộc gặp là vấn đề Ukraine; ngoài ra, Tổng thống Putin và Tổng thống Trump cũng sẽ bàn về các vấn đề an ninh và quốc tế.

Phát biểu với báo giới ngay trước cuộc gặp, Tổng thống Mỹ Trump cho biết ông tin rằng Tổng thống Nga Putin đã sẵn sàng đạt được thỏa thuận cho cuộc chiến ở Ukraine, nhưng việc ông đề xuất nhà lãnh đạo Nga và Tổng thống Ukraine Zelensky có thể "chia đôi nhiều thứ" - khả năng ông Zelensky sẽ phải chấp nhận "trao đổi đất đai", có nghĩa là Nga sẽ tiếp tục kiểm soát các vùng đất ở Đông Ukraine.

Ông Trump thừa nhận ông không chắc liệu một lệnh ngừng bắn ngay lập tức có thể đạt được hay không, nhưng bày tỏ sự quan tâm đến việc làm trung gian cho một thỏa thuận hòa bình. Và, ông tin rằng Tổng thống Nga Putin “đã sẵn sàng để đạt được thỏa thuận. Tôi nghĩ ông ấy sẽ làm vậy”. Tuy nhiên, ông Zelensky sẽ phải đối mặt với một lựa chọn khó khăn nếu Tổng thống Putin từ chối lời kêu gọi ngừng bắn hoàn toàn trong 30 ngày của Ukraine và chỉ đề nghị một phần ngừng bắn.

Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio cho biết những thay đổi trên chiến trường có thể khiến hòa bình trở nên khó khăn hơn. "Để đạt được hòa bình, tôi nghĩ tất cả chúng ta đều nhận ra rằng cần phải có một số cuộc thảo luận về các đảm bảo an ninh", ông nói.

Ông Trump đã từ chối đưa ra những đảm bảo như vậy trước đây, nhưng có khả năng các đảm bảo an ninh của châu Âu có thể được thống nhất. Ông Rubio cho biết ông tin rằng Tổng thống Trump đã nói chuyện điện thoại với ông Putin 4 lần và "cảm thấy điều quan trọng là bây giờ phải nói chuyện trực tiếp với ông ấy, nhìn thẳng vào mắt ông ấy và tìm ra điều gì có thể và điều gì không thể".

Trong khi đó, châu Âu cũng ráo riết vận động để gây áp lực lên ông Trump trong việc bảo đảm tối đa quyền lợi của Ukraine tại cuộc gặp với Tổng thống Nga. Các nhà lãnh đạo EU đã đưa ra lời kêu gọi chung để bảo vệ quyền tự quyết định tương lai của Ukraine trước thềm hội nghị thượng đỉnh trực tuyến với Tổng thống Mỹ Trump - được triệu tập để thảo luận về chiến lược của Mỹ trước cuộc hội đàm với Tổng thống Nga Putin. Ngoại trừ Hungary, tất cả các nhà lãnh đạo EU cũng đã ký một tuyên bố chung, với người đứng đầu chính sách đối ngoại của EU Kaja Kallas, trong đó kêu gọi Tổng thống Ukraine Zelensky tham dự hội nghị thượng đỉnh Trump - Putin tại Alaska.

Các nhà lãnh đạo châu Âu đang bám víu vào hy vọng rằng sự thiếu kiên nhẫn gần đây của ông Trump với ông Putin vì không đạt được thỏa thuận ngừng bắn 30 ngày sẽ không tan biến khi gặp nhà lãnh đạo Nga. Những dấu hiệu gần đây cho thấy ông Trump đang dần cứng rắn hơn với Nga, bao gồm việc nối lại hợp tác tình báo với Ukraine, sẵn sàng cung cấp vũ khí cho Ukraine nếu EU mua và đe dọa áp đặt các biện pháp trừng phạt thứ cấp đối với các quốc gia buôn bán dầu mỏ của Nga. Nhưng, tiến trình ngoại giao đầy khó khăn của châu Âu với ông Trump, bao gồm cả hội nghị thượng đỉnh NATO vào tháng 6 vừa qua, giờ đây dường như đang gặp nhiều rủi ro. Ông Trump đã nói rằng bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào cũng sẽ bao gồm "một số trao đổi lãnh thổ để cải thiện lợi ích của cả" Nga và Ukraine, một cách diễn đạt ám chỉ việc Nga sẽ tiếp tục được kiểm soát các vùng đất ở Donbas.

Hội nghị trực tuyến giữa các nhà lãnh đạo châu Âu và Tổng thống Mỹ Trump, Phó Tổng thống JD Vance hôm 13/8 được tổ chức nhằm tham vấn về định hướng chiến lược cho cuộc gặp thượng định Trump - Putin ngày 15/8. Sau hội nghị, các lãnh đạo châu Âu đã tỏ ra an tâm rằng ông Trump sẽ bước vào hội nghị thượng đỉnh với mục tiêu tập trung vào việc yêu cầu ông Putin thực hiện cam kết ngừng bắn lâu dài và không tìm cách đàm phán về vấn đề Ukraine.

Trong một bản tóm tắt ngắn gọn về cuộc họp giữa Thủ tướng Anh Keir Starmer và Tổng thống Ukraine Zelensky tại Phố Downing hôm 14/8, các quan chức Anh cho biết 2 ông Zelensky và Starmer đã bày tỏ sự lạc quan thận trọng về một thỏa thuận ngừng bắn "miễn là ông Putin hành động để chứng minh ông ấy nghiêm túc" về hòa bình. Trong một tuyên bố riêng, ông Zelensky cho biết đã có các cuộc thảo luận về các đảm bảo an ninh cần thiết để bất kỳ thỏa thuận nào "thực sự bền vững nếu Mỹ thành công trong việc gây sức ép buộc Nga ngừng bắn".

Trước đó, ông Zelensky cũng đã loại trừ khả năng rút quân đội Ukraine khỏi khu vực Donbas, một mục tiêu có thể là trọng tâm của Nga và mô tả hội nghị thượng đỉnh là một "thắng lợi" cho Tổng thống Putin. Ông nói: "Thứ nhất, ông ấy sẽ gặp mặt trên lãnh thổ Mỹ, điều mà tôi coi là chiến thắng cá nhân của ông ấy. Thứ hai, ông ấy thoát khỏi sự cô lập vì gặp mặt trên lãnh thổ Mỹ. Thứ ba, với cuộc gặp này, bằng cách nào đó, ông ấy đã hoãn lại các lệnh trừng phạt".

Kế hoạch tổ chức một cuộc họp báo chung của 2 ông Trump và Putin sau cuộc hội đàm cho thấy Nhà Trắng lạc quan rằng hội nghị thượng đỉnh sẽ mang lại một bước đột phá. Moscow quyết tâm rằng hội nghị thượng đỉnh không chỉ tập trung vào Ukraine mà còn phải thống nhất các bước để tái khởi động hợp tác kinh tế Mỹ-Nga. Ngoài ra, phía Mỹ cũng đang chuẩn bị một kế hoạch cho cuộc gặp 3 bên gồm các Tổng thống Trump - Putin - Zelensky tiếp sau cuộc gặp Trump - Putin tại Alaska, với mục tiêu sẽ đạt được thỏa thuận chấm dứt chiến tranh giữa Nga và Ukraine.