Thượng đỉnh Mỹ - Hàn và “chiếc ô hạt nhân”

Mối quan tâm chung

Tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk Yeol được Tổng thống Mỹ Joe Biden long trọng tiếp đón tại Nhà Trắng. Chương trình nghị sự ngay sau đó rất dày đặc và những tuyên bố chính thức từ cả hai bên đều nhấn mạnh đến nhu cầu đối phó với các mối đe dọa, bên cạnh vấn đề tăng cường quan hệ song phương về mọi mặt. Hai vị tổng thống đã bày tỏ mong muốn tăng cường hợp tác nhằm ngăn chặn bất kỳ hành động leo thang hạt nhân nào. Đây là quyết định đưa ra trong bối cảnh gia tăng lo ngại về hành động mở rộng kho vũ khí của Bình Nhưỡng.

Mỹ muốn bảo vệ Hàn Quốc bằng biện pháp “răn đe mở rộng”. Đây là một tình huống đơn giản, nhưng lại có giá đắt: Nếu có nước nào tấn công Hàn Quốc bằng vũ khí hạt nhân, nước này sẽ phải đối mặt với sự trả đũa tàn khốc từ phía Mỹ. Thế nhưng, nhiều người Hàn Quốc hoài nghi về việc Mỹ có mạo hiểm những thành phố của mình để bảo vệ đồng minh? Trong thời gian nắm quyền, cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump đã đặt câu hỏi về giá trị mối quan hệ liên minh Mỹ - Hàn. Do đó, người dân Hàn ủng hộ ý tưởng tự phát triển vũ khí hạt nhân của riêng họ. Một cuộc thăm dò vào tháng trước cho thấy, hơn 64% người dân Hàn Quốc ủng hộ ý tưởng này, nhưng chính quyền của Tổng thống Biden thì phản đối.

Trong chiến dịch tranh cử, ông Yoon cam kết sẽ tìm cách thuyết phục Mỹ triển khai lại kho vũ khí hạt nhân chiến thuật ở phía Nam Bán đảo Triền Tiên và sau đó là chính sách “chia sẻ hạt nhân” - tức chia sẻ quyền điều hành kho vũ khí này. Tháng 1/2023, ông nêu khả năng Seoul cần phát triển kho vũ khí hạt nhân của riêng mình vào một thời điểm nào đó. Ông khẳng định, với chuyên môn khoa học của mình, Hàn Quốc sẽ nhanh chóng thực hiện được.

“Răn đe mở rộng”

Sau cuộc họp, hai nhà lãnh đạo đã ra "Tuyên bố Washington", tập trung vào chiến lược "răn đe mở rộng". Tuyên bố nhấn mạnh rằng hai nước sẽ họp song phương ngay lập tức nếu có một cuộc tấn công hạt nhân, cam kết là liên minh sẽ có phản ứng nhanh chóng và áp đảo bằng mọi phương tiện, bao gồm cả việc sử dụng vũ khí hạt nhân của Mỹ.

Liên minh Mỹ - Hàn cũng thành lập Nhóm tham vấn hạt nhân (NCG) để thảo luận chi tiết về "răn đe mở rộng", đồng thời cam kết triển khai thường xuyên các vũ khí chiến lược của Mỹ, như tàu ngầm hạt nhân, trên Bán đảo Triều Tiên và tăng cường thao dượt trên máy tính, mô phỏng một chiến tranh hạt nhân để tập luyện cách đối phó. Đây được xem là một nỗ lực nhằm xoa dịu dư luận Hàn Quốc về vấn đề "chia sẻ hạt nhân". Tuy nhiên, trên thực tế, Washington chưa bao giờ chia sẻ hoặc thảo luận với ai thông tin về kho vũ khí hạt nhân của mình.

Những quan chức cấp cao Mỹ cho biết mục tiêu của việc thành lập nhóm NCG để giúp Hàn Quốc nắm rõ nội dung những kế hoạch của Mỹ trong trường hợp khẩn cấp, cũng như để tạo điều kiện cho Hàn Quốc “tham gia những cuộc thảo luận đó”. Một quan chức khác cho biết, mục tiêu của hội nghị là làm rõ “cam kết tuyệt đối và lâu dài của chúng tôi về việc tạo khả năng răn đe mở rộng để bảo vệ (Hàn Quốc) và nếu cần thì sẽ bao gồm một phản ứng quyết đoán”.

Như vậy, lãnh đạo hai bên công bố kế hoạch làm rõ khả năng răn đe hơn, thông qua hoạt động triển khai thường xuyên những khí tài chiến lược, bao gồm tàu ngầm hạt nhân mang tên lửa đạn đạo. Lần đầu tiên từ những năm 1980, Mỹ sẽ gửi sang Hàn Quốc loại tàu ngầm này. Tuy nhiên, các quan chức nhấn mạnh, họ “không có dự định” tái điều động vũ khí hạt nhân Mỹ đến Bán đảo Triều Tiên. Chưa kể, những quyết định về việc sử dụng chúng thuộc thẩm quyền duy nhất của Tổng thống Mỹ. Ngoài ra, Seoul tái khẳng định cam kết của họ đối với NPT, cũng như duy trì trạng thái là một quốc gia phi hạt nhân.

Sẽ ra sao nếu Hàn Quốc có hạt nhân?

Tháng 1/2023, chuyên gia hạt nhân Siegfried Hecker cảnh báo về những hậu quả nghiêm trọng có thể xảy ra nếu Seoul có vũ khí hạt nhân: CHDCND Triều Tiên có thể sẽ xây dựng một kho vũ khí lớn hơn nữa và kích hoạt những biện pháp trừng phạt gây tổn hại rất lớn cho nền kinh tế Hàn Quốc.

Chưa kể, Hàn Quốc sẽ cần nhiều năm để tạo ra một kho vũ khí hạt nhân và điều này đồng nghĩa với việc chấm dứt liên minh với Mỹ và mất đi “chiếc ô hạt nhân” của Mỹ.

Điều này cũng sẽ đe dọa đến nỗ lực không phổ biến vũ khí hạt nhân trên toàn cầu. Ông Hecker nói: “Hàn Quốc sẽ là quốc gia dân chủ đầu tiên rút khỏi NPT. Đây là một đòn giáng mạnh vào công việc lãnh đạo của Mỹ từ hàng thập kỷ nay, nhằm ngăn chặn phổ biến vũ khí hạt nhân. Washington sẽ không có lựa chọn nào khác ngoài việc lên án và phản đối quyết định chế tạo bom của Hàn Quốc. Họ có thể có kho vũ khí hạt nhân của riêng mình - nếu muốn trả giá đắt và thực hiện nhiều hy sinh lớn lao hoặc có thể hợp tác với người Mỹ để đứng núp dưới chiếc ô hạt nhân và nương tựa vào quân đội Mỹ đang đồn trú trên bán đảo.

Trong thế kẹt giữa các cường quốc

Giới quan sát đều thấy rằng, dù không hề được loan báo công khai, một trong những trọng tâm của thượng đỉnh Mỹ-Hàn lần này - nhất là về phía Mỹ - là làm sao siết chặt liên minh Washington-Seoul để đối phó với thế lực ngày càng mạnh của Trung Quốc.

Nhiều gã khổng lồ công nghệ Hàn Quốc lo sợ rằng, nếu Mỹ cố gắng cản trở Trung Quốc trong việc mua lại công nghệ nước ngoài, điều này sẽ gây ảnh hưởng đến họ. Do đó, Chính phủ Mỹ đã cấp cho Samsung Electronics và SK Hynix - hai nhà sản xuất chip bộ nhớ lớn nhất thế giới, quyền được miễn trừ trong 1 năm. Như vậy, họ sẽ có thể tiếp tục cung cấp chip điện tử cho những cơ sở sản xuất của họ tại Trung Quốc cho đến tháng 10/2023. Tuy nhiên, hiện Reuters chưa biết hai nước sẽ có dự định gì sau khi hết hạn miễn trừ. Theo bản tin của Financial Times ngày 23/4, Mỹ yêu cầu Hàn Quốc khuyến khích các nhà sản xuất chip trong nước không cung cấp cho thị trường Trung Quốc nếu như Bắc Kinh ban hành lệnh cấm toàn quốc tiêu thụ sản phẩm chip bộ nhớ từ nhà sản xuất Micron Technology Inc của Mỹ. Theo Văn phòng Tổng thống Hàn Quốc, qua chuyến thăm này, hai nước sẽ có thêm cơ hội tăng cường hợp tác trong chuỗi cung ứng công nghệ cao.