Lũ "vượt tần suất 5.000 năm" ở hồ thủy điện Bản Vẽ là mô hình thống kê thủy văn, chưa xảy ra trong thực tế

Trong báo cáo tình hình thiệt hại do bão số 3 và mưa lũ gây ra đến sáng nay (23/7) do Cục Quản lý đê điều và Phòng chống thiên tai (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) thông tin, hồ thủy điện Bản Vẽ (ở tỉnh Nghệ An) đã xuất hiện đỉnh lũ lúc 2 giờ sáng lên tới 12.800 m³/giây, vượt mức lũ kiểm tra và "vượt tần suất 5.000 năm".

Cục Quản lý đê điều và Phòng chống thiên tai cũng cho biết, toàn vùng từ Bắc Bộ đến Hà Tĩnh có 4.487 hồ chứa thủy lợi, phần lớn đã tích nước ở mức cao, đặc biệt các hồ ở Nghệ An đã cơ bản đầy. Lượng nước trữ hiện đạt 56-85% so với dung tích thiết kế, tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn khi có thêm các đợt mưa lớn.

Trước đó, đêm 22/7, UBND tỉnh Nghệ An cũng đã có thông báo khẩn gửi các địa phương nêu, lưu lượng về thượng lưu hồ thủy điện Bản Vẽ đạt 9.543m3/s, gần đạt lưu lượng đỉnh lũ kiểm tra là 10.500m3/s (tần suất 0,02%, tức là 5.000 năm xảy ra một lần).

Thủy điện Bản Vẽ là công trình thủy điện lớn nhất của tỉnh Nghệ An và khu vực Bắc Trung Bộ, với công suất thiết kế 320MW, có diện tích lưu vực rộng hơn 8.700km².

Thông tin "lũ vượt tần suất 5.000 năm" khiến dư luận đặc biệt quan tâm và lo ngại về mức độ ảnh hưởng của lũ. Theo một chuyên gia về thủy văn, cụm từ “vượt lũ kiểm tra và vượt tần suất 5.000 năm” không phải lỗi số liệu mà là cách gọi chuyên ngành thủy văn, chỉ mức độ cực đoan của trận lũ.

“Tần suất 5.000 năm” nghĩa là trận lũ có xác suất xảy ra 1 lần trong 5.000 năm (tương đương 0,02% mỗi năm). Đây là cấp độ lũ cực hiếm, cần điều tiết đúng kỹ thuật để đảm bảo an toàn cho công trình và hạ du.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, hồ Bản Vẽ đã phải mở cửa xả từ chiều 22/7 để điều tiết. Sáng nay 23/7, mực nước hồ vẫn cao (nhưng tổng nước lũ về đã giảm rất đáng kể) và đang được xả 4.351 m³/giây để đảm bảo cân bằng giữa an toàn công trình và cắt lũ giúp hạ du.

Giám đốc Nhà máy Thủy điện Bản Vẽ Tạ Hữu Hùng cũng lý giải con số “5.000 năm một lần” là một thông số mang tính thống kê kỹ thuật. “Tần suất 0,02% tương ứng với chu kỳ 5.000 năm. Tương tự, tần suất 1% là 100 năm, 0,1% là 1.000 năm. Khi xây dựng các công trình thủy điện, người ta áp dụng hai mức tần suất: Lũ thiết kế và lũ kiểm tra. Riêng với thủy điện Bản Vẽ – một công trình đặc biệt - mức lũ kiểm tra được xác định theo tần suất 0,02%”, ông Hùng nói. Đây là con số dựa trên tính toán xác suất và mô hình thống kê thủy văn, không phải là điều đã từng được chứng kiến trong thực tế.