100 ngày đầu khởi sắc của ông Joe Biden

Thứ Ba, 04/05/2021, 17:52

30-4 là tròn 100 ngày ông Joe Biden chính thức làm Tổng thống Mỹ. Trong 100 ngày qua, ông đã có những quyết sách được giới phân tích đánh giá là táo bạo, kịp thời giải quyết những cơn “khủng hoảng” về kinh tế, xã hội, kể cả đối ngoại mà ông “thừa kế” từ người tiền nhiệm Donald Trump.

Gói cứu trợ và cuộc "đại tu" nền kinh tế

Vào ngày thứ 50 của nhiệm kỳ tổng thống, ông Joe Biden tiến vào Phòng Bầu dục và ngồi vào chiếc bàn Resolute, nơi Kế hoạch giải cứu nước Mỹ khổng lồ, dày 628 trang đang chờ chữ ký của ông. Trên tường treo bức chân dung Franklin D Roosevelt, một cái gật đầu cho chức vụ tổng thống đầy biến đổi mà ông Biden hình dung cho một quốc gia đang bị dày vò bởi bệnh tật, xung đột và chia rẽ.

Gói giải cứu trị giá 1,9 ngàn tỷ USD được thiết kế để khắc phục cuộc khủng hoảng sức khỏe cộng đồng tồi tệ nhất trong một thế kỷ và mở đường cho một cuộc đại tu nền kinh tế Mỹ. Nó đã vượt qua sự phản đối của đảng Cộng hòa tại quốc hội, nơi đảng Dân chủ chiếm đa số mong manh nhất. "Đạo luật lịch sử này là về việc xây dựng lại xương sống của đất nước này và mang đến cho mọi người ở quốc gia này, những người lao động, những người thuộc tầng lớp trung lưu, những người đã xây dựng đất nước, một cơ hội chiến đấu”, ông Biden nói. Và chỉ với một cú chạm bút, ông đã ký thành luật một trong những dự luật cứu trợ kinh tế đắt giá nhất lịch sử nước Mỹ.

Tổng thống Joe Biden và Phó Tổng thống Kamala Harris gặp các thượng nghị sĩ của cả hai đảng để bàn về gói đầu tư cơ sở hạ tầng.

Tổng thống Biden nhậm chức vào thời điểm nước Mỹ được cho là đau buồn và hỗn loạn sâu sắc, với đại dịch COVID-19 đã giết chết hơn 550.000 người và phơi bày sự bất bình đẳng rõ rệt trong chăm sóc sức khỏe, giáo dục và kinh tế. Nỗi sợ hãi và lo lắng vẫn bao trùm cả nước sau vụ bạo loạn ngày 6-1 ở Điện Capitol, khi những người trung thành với ông Trump xông vào tòa nhà trong một nỗ lực nhằm ngăn chặn các nhà lập pháp chứng nhận chiến thắng bầu cử của ông Biden.

100 ngày trong nhiệm kỳ của mình, giải pháp của ông Biden cho vô số cuộc khủng hoảng là một chương trình nghị sự kinh tế đầy tham vọng hứa hẹn “làm chủ tương lai” bằng cách mở rộng đáng kể vai trò của chính phủ trong đời sống của người Mỹ. Nhà Trắng có niềm tin chắc chắn rằng nếu nó có thể đưa đất nước thoát khỏi cuộc khủng hoảng COVID-19 và sự tàn phá kinh tế do nó gây ra, thì họ có thể bắt đầu khôi phục niềm tin của người Mỹ vào chính phủ và mở đường cho giai đoạn tiếp theo của nhiệm kỳ Tổng thống Biden.

Đại dịch vẫn là một thách thức không thể tránh khỏi. Nhưng, ông Biden đã cho thấy ông đang lèo lái nước Mỹ đi đúng hướng. Với “nỗ lực toàn diện, thời chiến”, chính quyền của ông đã xây dựng một trong những chiến dịch tiêm chủng hàng loạt lớn nhất và hiệu quả nhất trên thế giới. Vào thời kỳ đỉnh cao, Mỹ đã thực hiện hơn 3 triệu lượt tiêm mỗi ngày. Trong một quốc gia có gần 330 triệu dân, hơn 50% người lớn được tiêm chủng ít nhất 1 lần. Tuần trước, ông đã vượt qua mục tiêu thực hiện 200 triệu mũi tiêm vào ngày thứ 100 của mình.

Giới chuyên gia cho rằng thành công của chiến dịch là nhờ một số yếu tố, từ việc cải thiện sự phối hợp giữa chính phủ liên bang và các bang đến việc điều chỉnh cách chiết xuất liều lượng từ các lọ thuốc. Tử vong do COVID-19 đã giảm mạnh kể từ đỉnh điểm vào tháng 1, vì nhiều người Mỹ dễ bị nhiễm nhất đã được tiêm phòng. Tuy nhiên, tình trạng lây nhiễm đang gia tăng trở lại ở nhiều vùng của đất nước.

Biến thể B117 dễ lây lan hơn lần đầu tiên được phát hiện ở Anh đã trở thành chủng virus nổi trội ở Mỹ và những người trẻ tuổi có nguy cơ mắc bệnh đặc biệt. Mặc dù vậy, một số bang thuộc đảng Cộng hòa đã phớt lờ lời cầu xin của ông Biden nhằm duy trì các quy định về đeo khẩu trang và các biện pháp khác. Tiếp cận khoảng 130 triệu người Mỹ chưa được tiêm chủng vẫn còn là một thách thức, vì nhu cầu giảm dần và sự do dự về vaccine vẫn còn. Kể từ ngày 19-4, tất cả người Mỹ trưởng thành đều đủ điều kiện nhận vaccine, đánh dấu giai đoạn mà ông Biden gọi là "giai đoạn mới" của nỗ lực chủng ngừa.

Tái thiết hạ tầng

Khi chiến dịch tiêm vaccine giúp người Mỹ vượt qua đại dịch và nền kinh tế bắt đầu có dấu hiệu phục hồi sau một năm khó khăn, ông Biden đang chuyển sang các phần việc khác trong chương trình nghị sự của mình. Ông dự định chi thêm hàng nghìn tỷ USD cho một gói đầu tư cơ sở hạ tầng. Giới thiệu về gói “Kế hoạch việc làm Mỹ” vào cuối tháng 3 vừa qua, ông Biden cho “đó là khoản đầu tư chỉ có một lần ở Mỹ”.

Ông Joe Biden ngày đầu tiên trong Nhà Trắng.

Chương trình nghị sự “Xây dựng trở lại tốt hơn” (Build Back Better) của ông mở rộng định nghĩa về cơ sở hạ tầng để bao gồm các khoản đầu tư vào chăm sóc gia đình, mở rộng băng thông rộng và cơ cấu lại hệ thống thuế bên cạnh các dự án công trình công cộng truyền thống như đường bộ, cầu và đường sắt. Nó cũng đại diện cho nền tảng của cuộc chiến chống lại biến đổi khí hậu, mà ông gọi là "cuộc khủng hoảng tồn tại của thời đại chúng ta". Bao trùm xuyên suốt kế hoạch là các đề xuất nhằm giảm lượng khí thải carbon bằng cách đầu tư vào cơ sở hạ tầng và công nghệ xanh, xe điện và năng lượng sạch, cũng như tiêu chuẩn điện sạch nhằm mục đích khử carbon trong ngành điện của quốc gia vào năm 2035 và toàn bộ nền kinh tế vào giữa thế kỷ này.

Tại Hội nghị Thượng đỉnh về khí hậu của Nhà Trắng với các nhà lãnh đạo thế giới, Tổng thống Biden đã công bố cam kết mới đầy tham vọng nhằm cắt giảm ít nhất một nửa lượng khí thải carbon của Mỹ vào năm 2030. Một phần sắp tới của chương trình cơ sở hạ tầng của ông dự kiến sẽ tập trung vào việc mở rộng các dịch vụ chăm sóc trẻ em và làm cho giáo dục trở nên dễ tiếp cận và hợp lý hơn.

Nó cũng hình dung hàng trăm tỷ USD chi tiêu. Đó có lẽ là một cách tiếp cận đáng ngạc nhiên đối với một người ôn hòa có tư tưởng đồng thuận, mong muốn đàm phán với những người có quan điểm, chủ trương khác mình. Trong cuộc họp báo đầu tiên vào tháng trước, Tổng thống Mỹ nhiều lần nói rằng ông muốn “thay đổi mô hình” - một sự thay đổi rõ rệt trong giọng điệu so với những ngày đầu của chiến dịch tranh cử tổng thống, khi ông hứa với các nhà tài trợ rằng dưới sự lãnh đạo của ông “về cơ bản sẽ không có gì thay đổi”.

Hạ nghị sĩ Jim Clyburn, đảng viên Dân chủ, đồng minh thân cận và là bạn của tổng thống cho biết, nhiệm kỳ của ông Biden cho đến nay “vượt quá kỳ vọng của tôi”. Clyburn cho biết ông rất ngạc nhiên trước đề xuất cơ sở hạ tầng “táo bạo” này. Đảng Cộng hòa đang cân nhắc về quy mô và chi phí của các kế hoạch của ông Biden, cũng như đề xuất của ông về việc huy động nguồn lực bằng cách tăng thuế đối với các tập đoàn và những người giàu có. Lãnh đạo phe thiểu số tại Thượng viện Mitch McConnell đã thề sẽ chống lại các đảng viên Dân chủ về kế hoạch cơ sở hạ tầng mà ông gọi là “Con ngựa thành Troy”.

Các nhà lãnh đạo đảng Dân chủ vẫn chưa đưa ra kế hoạch lập pháp cho kế hoạch cơ sở hạ tầng của ông Biden nhưng nhờ phán quyết gần đây của Thượng viện, họ hiện có nhiều cách để vượt qua sự phản đối của đảng Cộng hòa.

Khoảng cách

Nhà Trắng hoan nghênh nỗ lực nhưng khoảng cách chi tiêu lớn cho thấy sự khác biệt giữa các bên có thể quá rộng để vượt qua. Tổng thống rất hiểu bài toán khó ở Thượng viện. Nhưng, khi lựa chọn hành động táo bạo thay vì chủ nghĩa gia tăng, ông Biden đang đánh cược rằng cử tri sẽ tha thứ cho cái giá phải trả nếu đảng Dân chủ có thể mang lại kết quả hữu hình như băng thông rộng toàn cầu và dịch vụ chăm sóc trẻ em giá cả phải chăng trong khi tìm cách đưa đảng Cộng hòa vào thế phòng thủ trước sự phản đối của họ đối với kế hoạch của ông. Một cuộc khảo sát gần đây của New York Times cho thấy 2/3 người Mỹ, trong đó có 7/10 người độc lập, chấp thuận gói chi tiêu cho cơ sở hạ tầng của Biden.

Dòng xe cộ xếp hàng chờ tại địa điểm tiêm vaccine ngừa COVID-19.

Những người tiến bộ đang thúc giục Tổng thống Biden phải hành động khẩn cấp, biết rằng việc đảng Dân chủ nắm quyền Quốc hội chỉ được đảm bảo đến hết tháng 1-2022. Tuyên bố “kỷ nguyên của chính phủ nhỏ” đã kết thúc, họ cho rằng có rủi ro chính trị nếu quá thận trọng. Họ nói, theo đuổi một chương trình nghị sự kinh tế mở rộng không chỉ là chính sách tốt mà còn là chính trị tốt.

Ông Biden đã lập luận rằng chi tiêu quá ít để đối phó với các cuộc khủng hoảng của quốc gia sẽ rủi ro hơn chi tiêu quá nhiều. Ông nói với các đảng viên Cộng hòa tại một cuộc họp tuần trước rằng ông sẵn sàng thỏa hiệp nhưng thề rằng “không hành động không phải là một lựa chọn”. Trong một bài phát biểu gần đây, Tổng thống Biden cho biết đã đến lúc phải từ bỏ lý thuyết kinh tế học “nhỏ giọt”, nói rằng bây giờ là lúc để xây dựng một nền kinh tế “phát triển từ dưới lên và trung bình”. “Đây là lần đầu tiên chúng tôi có thể, kể từ chính quyền Johnson và thậm chí có thể trước đó, bắt đầu thay đổi mô hình”, ông nói.

Ông đã tập hợp một nội các đa dạng nhất trong lịch sử, bao gồm nữ người Mỹ gốc Phi đầu tiên và Phó Tổng thống người Mỹ gốc Á đầu tiên, cũng như người Mỹ bản địa đầu tiên và thư ký nội các đồng tính công khai đầu tiên, nữ thư ký ngân khố đầu tiên, Bộ trưởng Quốc phòng người Mỹ gốc Phi và là người nhập cư đầu tiên lãnh đạo Bộ An ninh nội địa. Nhà Trắng tuyên bố chống lại nạn phân biệt chủng tộc có hệ thống là “trách nhiệm của toàn thể chính phủ chúng ta”, đồng thời đưa ra các bước mà chính quyền mới sẽ thực hiện để giải quyết bất bình đẳng về nhà ở, giáo dục, tư pháp hình sự, chăm sóc sức khỏe và kinh tế.

Ông nhấn mạnh công bằng trong phân phối vaccine và nhắm mục tiêu vào các cộng đồng chưa được phục vụ với kế hoạch cứu trợ 1,9 ngàn tỷ USD của mình. Kế hoạch cơ sở hạ tầng của ông dành tài trợ cho các khu dân cư bị thiệt hại bởi ô nhiễm và các hiểm họa môi trường cũng như cho các trợ lý chăm sóc gia đình, chủ yếu là phụ nữ da màu. Ông đã tán thành tư cách tiểu bang cho Đặc khu Columbia, một thành phố có nhiều người da đen không có đại diện biểu quyết trong quốc hội. Cải cách nhập cư sâu rộng của ông vẫn chưa tạo được sức hút khi đảng Cộng hòa tấn công chính quyền trước làn sóng trẻ em nhập cư ở biên giới Mexico. Bạo lực súng đạn đã thay đổi các lời kêu gọi kiểm soát súng.

Jonathan Alter, tác giả quyển sách “The Defining Moment: FDRs Hundred Days and the Triumph of Hope” (Thời điểm xác định: 100 ngày của FD Roosevelt và chiến thắng của hy vọng), cho biết ông Biden, giống như Tổng thống Roosevelt, có cơ hội hiếm hoi có để thay đổi cục diện chính trị qua nhiều thế hệ.

“Roosevelt và New Deal của ông đại diện cho một thỏa thuận xã hội mới giữa chính phủ và người dân về những gì chính phủ nợ người Mỹ”, ông nói. Và điều đó kéo dài gần 5 thập niên cho đến khi cựu Tổng thống Ronald Reagan bắt đầu một kỷ nguyên mới của sự cạnh tranh giữa chính phủ nhỏ và thị trường tự do. Liệu Tổng thống Biden có thể tạo ra một “thỏa thuận xã hội” mới để đáp ứng những thách thức cấp bách nhất của thế kỷ 21 - sự bất bình đẳng, khí hậu nóng lên và chủ nghĩa độc tài gia tăng?

Trương Hùng (Tổng hợp)