Sự trở lại CIA của John Brennan: Cánh cửa sẽ mở khi ta không bỏ cuộc

Cũng từ đây danh tiếng về tài thao lược của John Brennan bắt đầu nổi lên với nhiều đóng góp đặc biệt là vai trò chủ đạo trong vụ tiêu diệt trùm khủng bố Osama bin Laden năm 2011. Một lần nữa chiếc ghế giám đốc CIA đã ở rất gần ông. Và  với quyết định bổ nhiệm ngày 7/1 vừa qua với sự hậu thuẫn của Tổng thống Obama, "sự trở về" này của John Brennan đang được đánh giá là dễ dàng và suôn sẻ.

Cuộc ra đi đầy cay đắng

John Brennan từng làm Giám đốc Trung tâm Chống khủng bố quốc gia trong suốt nhiệm kỳ đầu tiên của cựu Tổng thống G. Bush. Trong thời gian làm việc tại CIA, John Brennan giữ chức trưởng căn cứ tại thủ đô Riyadh của Arập và tham mưu trưởng cho Giám đốc CIA thời đó là ông George Tenet. John Brennan thôi không phục vụ trong chính phủ từ năm 2005 và lui về đảm nhận vai trò tư vấn.

Quay trở lại làm việc cho chính phủ vào đầu chiến dịch tranh cử của ông Obama, John Brennan nhanh chóng trở thành một trong những cố vấn đáng tin cậy nhất của ông Obama. Sau khi đắc cử, Tổng thống Obama luôn muốn giao cho John Brennan chức vụ cao nhất ở CIA nhưng chỉ vài ngày sau cuộc bầu cử, John Brennan đã buộc phải rút tên mình khỏi danh sách ứng viên. Lý do là vì ông đã từng ủng hộ các chính sách sử dụng các biện pháp mạnh tay để tra tấn tội phạm khủng bố khi còn phục vụ cho CIA dưới thời cựu Tổng thống Bush. Bản thân John Brennan cũng phải thừa nhận đó là một mảng tối trong quá trình CIA làm việc tuy nhiên đó vẫn là việc cần phải làm.

Cố vấn chống khủng bố cao cấp John Brennan.

Trước khi ra đi, John Brennan đã viết cho Tổng thống Obama một bức thư với nội dung đầy oán trách cay đắng. Bức thư có đoạn:  "Chẳng lẽ việc tôi cũng từng phản đối các chính sách khác như chiến tranh phủ đầu ở Iraq, các kỹ thuật thẩm vấn cưỡng chế đối với giới phân tích là quá vụn vặt hay sao mà phải vin vào việc tôi chấp thuận biện pháp tra tấn trấn nước? Sự thực là tôi chẳng hề liên quan đến quá trình ra quyết định của bất kỳ chính sách gây tranh cãi nào trong khi các hoạt động khác của tôi hoàn toàn bị phớt lờ… Nước Mỹ sẽ sớm chùn bước trước biết bao thách thức phía trước khi để cho nhiều thứ làm sao lãng như vậy".

Trong một cuộc phỏng vấn với Hãng tin CBS, Brennan cũng đã nhiều lần khẳng định việc CIA sử dụng tăng cường các hình thức thẩm vấn để moi tin từ bọn tội phạm khủng bố là điều cần phải làm bởi vì "đã có rất nhiều thông tin khai thác được trong quá trình thẩm vấn như vậy và chính điều này đã giúp CIA đối đầu với những tên khủng bố khét tiếng nhất và qua đó đã cứu được nhiều mạng sống khác".

Minh họa cảnh tra tấn trấn nước “waterboarding”.

Ăn cây nào, rào cây đó

Dù phải rút lui nhưng những người chiến thắng trong việc loại John Brennan ra khỏi cuộc chơi trước đã không thể vui mừng được lâu bởi thực tế đã chứng minh rằng, đây là một chiến thắng họ phải trả giá đắt. Không thể giao chức giám đốc CIA cho John Brennan, Tổng thống Obama đã bổ nhiệm ông vào chức cố vấn chống khủng bố cao cấp của chính phủ.

Chính tại nơi đây, John Brennan thỏa sức thể hiện năng lực bản thân và có lẽ còn tạo được một tiếng tăm xán lạn hơn nếu như làm giám đốc CIA. Đặc biệt là những đóng góp to lớn và vai trò chủ chốt của ông trong chiến lược tiêu diệt trùm khủng bố Osama bin Laden năm 2011. Bên cạnh đó, ông còn được giới tình báo nể phục không chỉ bởi bản tính cương trực mà còn ở tinh thần không phân chia đảng phái của mình.

Dù phục vụ dưới hai đời tổng thống, trải qua những chính sách khác biệt nhau, nhưng dưới bất kỳ sự lãnh đạo nào, John Brennan cũng đều hết sức trung thành với cấp trên của mình và rất nhất quán trong thực hiện các chiến lược và chính sách được giao.

Khi làm việc cho Tổng thống Bush, trên nhiều phương diện, ông được cho là đã ủng hộ các chính sách tra tấn tù nhân bằng biện pháp waterboarding khét tiếng (trùm kín đầu tù nhân rồi dội nước gây cảm giác bị chết đuối) và các cách thức khác như đập đầu tù nhân vào tường, tước đoạt giấc ngủ, làm nhục thể xác, đe dọa cưỡng bức vợ tù nhân, bắt đứng trong không gian thấp hẹp... Dù vậy tất cả những biện pháp trên phải được đảm bảo để tù nhân không chết.

Khi Tổng thống Obama lên án việc sử dụng biện pháp thẩm vấn hoặc các thủ thuật tra tấn quá mức khác, các quan chức chính quyền từ Brennan tới cựu Giám đốc CIA, Bộ trưởng Quốc phòng Leon Panetta đều công khai phản đối dùng các biện pháp đó và từ đây Brennan tự cách biệt ông khỏi các biện pháp thẩm vấn thời cựu Tổng thống Bush.

Chịu sự lãnh đạo mới, John Brennan chuyển sang thực hiện một trong những chính sách lâu dài góp phần định hình xu thế tác chiến, đó là tăng cường các cuộc không kích bằng máy bay không người lái. Chiến thuật này đã tiêu diệt được hàng trăm tay súng ở Pakistan, Yemen và Somalia. Tuy vậy, chính sách này vẫn gây nhiều tranh cãi và bị các nhóm nhân quyền phản đối vì nó thường xuyên cướp đi mạng sống của dân thường ngoài các nghi phạm khủng bố.

Phe bênh vực chính sách lập luận rằng, các cuộc tấn công loại này đã giúp ích cho cuộc chiến chống Al-Qaeda cùng các nhóm phiến quân hỗ trợ khác. Theo đó những lập luận này phần nào đã làm hài lòng dân chúng Mỹ.

Sự tiếc nuối của cả hai người khi John Brennan tuyên bố rút khỏi danh sách ứng viên Giám đốc CIA năm 2008.

Cơ hội thứ 2 - Phần thắng trong tầm tay?

Năm nay 57 tuổi, bố mẹ ông vốn là người Ireland di cư, John Brennan lớn lên tại New Jersey. Ông tốt nghiệp cử nhân ngành Khoa học chính trị tại Trường đại học Fordham. Tiếp đó, ông tốt nghiệp thạc sĩ tại Trường đại học Texas ở Austin.

Ông John Brennan đã từng có 25 năm phục vụ trong CIA. Ông thổ lộ rằng, được chọn làm Giám đốc CIA là vinh dự lớn và trách nhiệm cao cả khi ông được dẫn dắt tổ chức mà mình đã gắn bó suốt 25 năm. John Brennan khẳng định trên cương vị giám đốc, với sứ mệnh của mình, ông sẽ cùng CIA và các phương tiện tối tân đem lại sự an toàn cho nước Mỹ.

Scott Horton, cộng tác viên biên tập tạp chí Harper, giảng viên Trường đại học Luật Colombia cho biết, John Brennan là kiến trúc sư chủ chốt trong việc tái cấu trúc cách thức hoạt động của CIA. Và không còn nghi ngờ gì về việc ông ấy sẽ lái CIA theo hướng nào nữa, chắc chắn nó sẽ trở thành một tổ chức quân sự lớn mạnh hơn với sự hiệu quả và chính xác của các chiến dịch máy bay không người lái. CIA đã bước một chân vào chiến dịch đó và sẽ tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong cuộc chiến của máy móc này.

Việc được bổ nhiệm lần này có vẻ dễ dàng đến với ông hơn rất nhiều so với 4  năm trước dù có thể ông vẫn sẽ phải đối mặt với các ý kiến đối lập trong thời gian này tuy nhiên sẽ không gây ra một phản đối dữ dội từ phía công chúng như 4 năm trước.

Tuy nhiên, một số phát biểu gần đây của ông đối với chương trình máy bay không người lái cũng gây ra nhiều tranh cãi khiến nhiều người nghĩ ông là kẻ nói dối. Tháng 6/2011, tại Trường đại học Johns Hopkins, Brennan cho biết sẽ không có bất kỳ người dân thường nào bị thiệt mạng bởi vì công nghệ họ sử dụng đã đạt tới sự chính xác và hiệu quả trên mọi phương diện mà sự khéo léo của con người có thể đạt tới được. Thế nhưng theo các quan sát viên, có ít nhất 6 trẻ em đã bị giết hại nhầm trong số 113 cuộc tấn công bằng máy bay không người lái diễn ra tại Pakistan, Yemen và Somali từ 2010 đến 2011.

Thêm vào đó là sự thiếu chính xác trong khi cung cấp thông tin về vụ tiêu diệt Bin Laden. Khi được hỏi, ông Brennan cho biết rằng đã có một trận chiến ác liệt diễn ra giữa tên trùm khủng bố và lực lượng Hải quân SEAL, rằng Bin Laden đã dùng một trong số những người vợ của mình làm lá chắn đạn. Tuy nhiên sau đó các nguồn tin mới cho hay, không hề có một trận chiến ác liệt nào, thực tế, lực lượng SEAL đã bao vây tòa nhà, tiêu diệt những người trong đó và trùm khủng bố bị bắn chết khi đang cố chạy lên tầng trên.

Báo chí nước Anh nhận định, có vẻ như đây là điều không xa lạ gì ở các cơ quan an ninh quốc gia Mỹ khi việc nói dối hoặc nói sai sự thật không những bị buộc tội hay khiến cho lòng tin bị mất đi mà ngược lại, như trường hợp của John Brennan thì thay vào đó ông ta còn được thăng chức.

Dù sao đây cũng là vấn đề đáng bàn luận bởi sự thay đổi chóng vánh giữa phản ứng đối với John Brennan hồi năm 2008 và bây giờ đã hoàn toàn khác biệt. Tờ New York Times thậm chí còn đăng một bài báo với tiêu đề "Tra tấn đâu còn gây khó khăn cho John Brennan nữa". Tất nhiên chúng ta chưa thể nói trước điều gì  nhưng chắc chắn rằng, vấn đề tra tấn đúng là sẽ không còn là trở ngại đối với John Brennan nữa bởi Tổng thống Obama có vẻ như muốn chôn vùi quá khứ đó của người anh em Brennan với thông điệp "Nhìn về phía trước chứ không ngoảnh đầu nhìn lại".

John Brennan sẽ thay thế tướng David Petraeus, người vừa bị buộc từ chức sau scandal tình ái với người viết tự truyện của mình. Nghị sĩ đảng Dân chủ, Chủ tịch Ủy ban Tình báo nghị viện, bà Dianne Feinstein cho biết: "Rõ ràng ông John Brennan có đầy đủ các điều kiện và kinh nghiệm chuyên môn để đảm nhận chức vụ này. Ông ấy có một nền tảng kiến thức sâu rộng về các chiến dịch của CIA và sức mạnh để điều khiển nó theo đúng luật pháp. Tôi tin chắc ông ấy sẽ là một lãnh đạo giỏi".

Quyết định của Tổng thống Obama cho thấy phần nào ông đã chuẩn bị để sẵn sàng đấu tranh cho lựa chọn của mình và sẵn sàng bỏ ngoài tai những lùm xùm về việc ông ưu tiên Susan Rice cho chức Ngoại trưởng nhưng bà Rice đã xin rút khỏi danh sách trước áp lực về vụ khủng bố ở Benghazi. Vậy là dù nghị sĩ đảng Cộng hòa - Lindsey Graham tuyên bố sẽ cản trở việc bổ nhiệm ông John Brennan nếu như các thông tin về vụ khủng bố ở Benghazi chưa được công bố hết nhưng Tổng thống Obama đã lên tiếng cho rằng "không nên để những người không có liên quan tới những cái chết trong vụ khủng bố phải chịu trách nhiệm hay chịu phán xét".

Đây có thể coi là minh họa lý tưởng cho xu hướng kế thừa trong chính quyền Tổng thống Obama rằng nếu ai đó đã từng ở trên đỉnh cao và đã lọt vào mắt xanh của tổng thống đời trước thì cũng sẽ chiếm được vị trí tương tự trong chính quyền của tổng thống đời sau.

Còn về việc CIA sẽ vận hành ra sao, có lẽ với 25 năm làm việc tại CIA, Brennan đã đúc rút được sự tinh tường của mình về Trung Đông và vấn đề khủng bố trong khu vực. Trở lại CIA sẽ là một sự "trở về nhà" đối với ông. Tương tự, sau quyết định từ chức của cựu Giám đốc CIA David Petraeus, một sự phê chuẩn êm thấm sẽ giúp John Brennan đưa CIA trở về trạng thái bình thường. Với kinh nghiệm dày dạn, đứng trước cơ hội lần này ông Brennan cho biết ông thật may mắn khi có được cơ hội đến với vị trí này lần thứ hai và tin tưởng rằng cánh cửa cơ hội sẽ mở nếu ta biết kiên trì theo đuổi mục tiêu.