Tổng thống Claudia Sheinbaum, “bông hồng thép” của Mexico

Nghệ thuật kiểm soát cảm xúc

Cụm từ “El que se enoja, pierde,” (“kẻ tức giận sẽ thua cuộc”) là một ngạn ngữ phổ biến ở Mexico. Đây có lẽ cũng là câu nói mà Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum đã nghĩ đến trong vài tuần qua khi bà thành công trong việc xoay xở tránh một số cuộc đối đầu với Mỹ.

Mới đây nhất là vào ngày 10/2 khi Tổng thống Mỹ Donald Trump dự kiến công bố mức thuế quan mới đối với tất cả các mặt hàng thép và nhôm nhập khẩu vào Mỹ, một chính sách có tác động lớn đến đất nước của bà cùng nhiều quốc gia khác. Phát biểu với các phóng viên tại cuộc họp báo, bà Sheinbaum đã lặp lại câu nói đã trở thành phương châm của bà dành cho việc ứng phó với những quyết định “bão táp” của Tổng thống Trump: “Như tôi đã nói trước đây, (chúng ta phải) giữ bình tĩnh trong vấn đề này”, bà nói.

Vào tháng 1, thế giới đã thấy trước được việc giành chiến thắng trong một cuộc tranh cãi với Tổng thống Donald Trump là khó khăn đến thế nào. Khi đó, Chính phủ Colombia phải nhận “một bàn thua” đắng ngắt sau vụ Tổng thống Gustavo Petro tuyên bố chặn hai máy bay quân sự Mỹ chở những người Colombia bị trục xuất nhập cảnh vào nước ông. Vài giờ sau, các quan chức Colombia đã lùi bước khỏi bờ vực của một cuộc chiến thương mại nặng nề, khi tuyên bố rằng họ chấp nhận những người di cư trở về.

Ngược lại, bà Claudia Sheinbaum vẫn giữ thái độ thực dụng và bình tĩnh, không đi vào vết xe đổ của Colombia khi phản ứng trước những sắc lệnh hành pháp và lời đe dọa của Tổng thống Donald Trump liên quan đến thương mại, di cư và các vấn đề khác ảnh hưởng đến quan hệ Mỹ - Mexico.

Dù từng tuyên bố rằng Mexico sẽ áp trả đũa nếu thuế quan được áp dụng đối với hàng xuất khẩu của Mexico, bà Sheinbaum đã kiềm chế không đưa ra lời đe dọa nào sau khi ông Trump nói rằng có thể áp thuế 25% đối với hàng hóa Mexico vào ngày 1 tháng 2. Thay vào đó, bà cho biết, Mexico sẽ có những phản ứng thận trọng “từng bước một” để tiếp tục tháo gỡ vấn đề. “Ý tưởng là để tránh dồn đối tác vào chân tường và luôn đưa ra một lối thoát”, một nguồn tin thân cận với bà Sheinbaum cho biết.

Về vấn đề nhập cư, Tổng thống Sheinbaum đã phản ứng với việc chính quyền Tổng thống Trump khôi phục chính sách "Ở lại Mexico" - yêu cầu những người xin tị nạn phải đợi ở Mexico cho đến ngày ra tòa tại Mỹ - bằng cách nói rằng Mexico sẽ hành động theo “quan điểm nhân đạo”. Tuy nhiên, bà Sheinbaum cho biết thêm rằng những người không phải công dân Mexico sẽ không được tiếp nhận tại Mexico, như người tiền nhiệm của bà đã làm trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump.

Tổng thống Sheinbaum cũng khẳng định việc tài trợ cho quá trình hồi hương của những cá nhân này sẽ cần phải được thảo luận với ông Trump và củng cố quyền tự quyết của Mexico. “Liên quan đến các sắc lệnh mà Tổng thống Donald Trump đã ký ngày hôm qua, tôi muốn nói như sau: “Người dân Mexico có thể chắc chắn rằng chúng tôi sẽ luôn bảo vệ chủ quyền và nền độc lập của mình”, bà Sheinbaum tuyên bố.

Và rồi, nữ tổng thống 62 tuổi đi nước cờ quyết định khi đề xuất Mexico sẽ triển khai 10.000 quân đến biên giới với Mỹ để chống lại dòng chảy fentanyl và hỗ trợ an ninh ở khu vực này. Kết quả là hai bên đồng ý tạm dừng áp dụng mức thuế quan mới trong một tháng để xem việc thực thi biên giới diễn ra như thế nào.

Sự ghi nhận trên khắp thế giới

Những diễn biến kể trên cho thấy bà Sheinbaum đã thành công khi đạt được thỏa thuận  với chỉ rất ít nhượng bộ. Cách tiếp cận bình tĩnh, thực dụng của bà đối với vấn đề biên giới và tội phạm ma túy, bao gồm đề xuất tăng cường binh sĩ tới biên giới, đã hóa giải việc ông Trump tuyên bố các băng đảng ma túy Mexico là tổ chức khủng bố, một hành động có thể mở đường cho việc triển khai lực lượng quân sự Mỹ trên đất Mexico.

Bên cạnh thỏa thuận tạm dừng thuế quan, bà Sheinbaum cho biết, Nhà Trắng - lần đầu tiên - đã đồng ý hợp tác để ngăn chặn vũ khí công suất lớn xâm nhập vào Mexico. Đây là điều mà đất nước bà đã tìm kiếm trong nhiều năm và thậm chí, những gì bà đạt được còn đi xa đến mức Mexio đang tiến hành khởi kiện các nhà sản xuất súng của Mỹ tại tòa án Hoa Kỳ.

Những tiếng nói khen ngợi bà, vì thế, đang vang lên ở chính trường Mexico. “Tổng thống Sheinbaum đã làm rất tốt. Thật tài tình”, Jorge Guajardo, cựu đại sứ Mexico tại Trung Quốc và là thành viên của một đảng đối lập, cho biết trên mạng xã hội, đồng thời nói thêm rằng các nhà lãnh đạo thế giới khác “sẽ thấy ở Sheinbaum cách làm tốt điều đó”.

Tại châu Âu, các các nước cũng đang nghiên cứu phương pháp của bà Sheinbaum để chuẩn bị cho các cuộc đàm phán thương mại của riêng họ với Mỹ. Thủ tướng Đức Olaf Scholz, sau một cuộc họp gần đây của các nhà lãnh đạo châu Âu, đã không tiếc lời khen ngợi bà. “Tổng thống Mexico là một chính trị gia thông minh", ông Scholz nói.

Trong khi đó, thỏa thuận bất ngờ của Tổng thống Claudia Sheinbaum với Tổng thống Donald Trump đã chỉ ra cho các quan chức Canada, quốc gia cũng đang đối diện áp lực tương tự Mexico, thấy rằng có một con đường để tránh các mức thuế trừng phạt mà Mỹ đã công bố vào ngày 1/2.

Theo một quan chức Canada, ban đầu nước này không chắc có thể đưa ra giải pháp nào tương đương với lời đề nghị của Mexico về việc điều 10.000 quân đến biên giới, nhưng sau đó họ đã tìm ra phương án. Ottawa quyết định thành lập một vị trí mới chuyên trách về fentanyl và đầu tư 140 triệu USD vào hoạt động thu thập thông tin tình báo về tội phạm có tổ chức. Và kết quả là, Canada cũng thành công trong việc thuyết phục Mỹ tạm hoãn áp dụng thuế quan.

Nhà lãnh đạo được yêu mến

Theo những nguồn tin thân cận với Tổng thống Mexico, bà Sheinbaum trong suốt cuộc hội thoại kéo dài gần 45 phút với ông Trump hôm 3/2 đã rất kiên định nhưng khéo léo khi phản biện Tổng thống Mỹ về thương mại, ma túy và di cư theo cách thu hút sự chú ý của ông mà không leo thang thành bất đồng. “Muốn làm được như vậy, cần phải nói theo ngôn ngữ của ông Trump,” một nguồn tin am hiểu về cuộc đàm phán này tiết lộ với Wall Street Journal.

Theo Duncan Wood, Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc điều hành Hội đồng Chính sách quốc tế Thái Bình Dương có trụ sở tại Los Angeles và là chuyên gia về quan hệ Mỹ - Mexico, thì đây là một “cách tiếp cận có cân nhắc” và nó đã “mang lại lợi ích” cho Mexico. Ông Wood cũng cho biết Sheinbaum đã có sự chuẩn bị tốt để đối mặt với thách thức khi làm việc với Tổng thống Trump.

Theo báo Wall Street Journal, ngay sau khi nhậm chức hồi tháng 10 năm ngoái, bà Sheinbaum tăng cường xây dựng mối quan hệ với các giám đốc điều hành doanh nghiệp Mexico, những người từng tiếp xúc nhiều với ông Trump và những tư vấn của họ dành cho bà rõ ràng đã phát huy giá trị.

“Tổng thống Sheinbaum tham khảo ý kiến rộng rãi của xã hội và giới tinh hoa Mexico để đảm bảo rằng bà ấy đang cân nhắc đến mối quan tâm của họ nhưng cũng được hưởng lợi từ hiểu biết sâu sắc của họ”, chuyên gia Duncan Wood nhận định với tờ báo Mỹ.

Bà Sheinbaum cũng áp dụng hợp lý bài học từ các tiền bối. Chặng hạn, người tiền nhiệm của bà, cựu Tổng thống Andrés Manuel López Obrador, đã xử lý căng thẳng thuế quan tương tự với Tổng thống Donald Trump vào năm 2019. Khi ông chủ Nhà Trắng kêu gọi Mexico ngăn chặn dòng người di cư vào Mỹ, Tổng thống Lopez Obrador đã triển khai khoảng 28.000 quân để ngăn chặn người di cư tại biên giới Mexico với Guatemala. Và ông Trump sau đó đã rút lại lời đe dọa áp thuế của mình.  

Cách bà Sheinbaum xử lý áp lực từ ông Trump cho thấy, vì sao bà hiện là chính trị gia được yêu thích nhất ở Mexico, với tỷ lệ ủng hộ trên 75% trong hầu hết các cuộc thăm dò dư luận. Từng được xem như “cánh tay phải” của với người tiền nhiệm López Obrador, bà Sheinbaum đang chứng tỏ những khác biệt có thể sẽ làm nên bản sắc lãnh đạo của bà.

Với quan điểm quản trị dựa trên dữ liệu, dựa vào phân tích thay vì sức thu hút và trực giác như ông López Obrador, bà Sheinbaum đang dẫn dắt Mexico bằng sự bình tĩnh, lý tính của một người có bằng Tiến sĩ khoa học năng lượng. Những phẩm chất ấy, thật trùng hợp, lại đúng là thứ Mexico cần trong bối cảnh địa chính trị biến động dữ dội như hiện nay.

Vào ngày 4/3 tới, Tổng thống Claudia Sheinbaum, cùng với Thủ tướng Canada Justin Trudeau, sẽ có một vòng đàm phán khác với Tổng thống Donald Trump, khi lệnh tạm dừng thuế quan dành cho hai nước này kết thúc. Diễn biến sắp tới hứa hẹn cũng rất khó khăn song các nhà lãnh đạo doanh nghiệp Mexico cho biết họ đang ngày càng tin tưởng rằng bà có thể tìm ra cách làm việc hiệu quả với tổng thống Mỹ.

Dự báo về cuộc đàm phán sắp tới của Tổng thống Sheinbaum, tỷ phú giàu nhất Mexico, Carlos Slim nói rằng ông tin tưởng rằng Mỹ và Mexico có thể đạt một thỏa thuận giúp tránh được thuế quan vĩnh viễn. “Câu trả lời của bà Sheinbaum với ông Trump tôi nghĩ là rất tốt, hay thậm chí có thể gọi là hoàn hảo,” tỷ phú Slim nói. “Những gì bà ấy làm cho thấy có kế hoạch A, B, C, D… Và, tôi nghĩ bà ấy hiện đã có một nửa bảng chữ cái”.