Tổng tuyển cử tại Tây Ban Nha: Chiến thắng sít sao của Đảng Nhân Dân báo hiệu điều gì?

Những kết quả không như dự đoán

Cuộc tổng tuyển cử tại Tây Ban Nha đáng ra sẽ được tổ chức vào tháng 11 năm nay như đúng mốc 4 năm kể từ lần bỏ phiếu trước. Nhưng, do Thủ tướng Pedro Sanchez tuyên bố giải tán quốc hội hồi cuối tháng 5 vừa qua và kêu gọi tổ chức bầu cử sớm nên quốc gia Nam Âu này đã tiến hành cuộc tổng tuyển cử vào Chủ nhật (23/7).

Quyết định của Thủ tướng Pedro Sanchez được giới quan sát xem như nước cờ liều nhằm cứu vãn cho đảng Công nhân xã hội do ông lãnh đạo, sau khi đảng này thất bại nặng nề trước liên minh giữa đảng Nhân dân trung hữu của ông Alberto Nunez Feijoo và đảng Vox cực hữu trong cuộc bầu cử địa phương hôm 28/5.

Cuộc bầu cử sớm đã phần nào gỡ gạc được cho đảng Công nhân xã hội (PSOE). Với 100% số phiếu được kiểm vào đầu giờ ngày Thứ hai, kết quả cuộc tổng tuyển cử sớm cho thấy PSOE đã giành được 120 ghế tại quốc hội. Con số này tốt hơn nhiều so với tín hiệu từ các cuộc thăm dò dư luận và cũng nhỉnh hơn 120 ghế mà chính họ có được ở lần bầu cử trước.

Nhưng, như thế chưa đủ để đảng Công nhân Xã hội, vốn đang đứng đầu một chính phủ thiểu số liên minh, lật ngược thế cờ. Theo kết quả kiểm phiếu, đảng Nhân dân (PP) đã thắng cử khi giành được 136 ghế trong quốc hội, nhiều hơn 16 ghế so với PSOE. Dù vậy, PP cũng không có được chiến thắng áp đảo như mong đợi. Bởi đảng trung hữu này vẫn cách khá xa con số 176 ghế cần thiết để trở thành đảng cầm quyền mới tại Tây Ban Nha.

Trong khi đó, hai chính đảng lớn còn lại giành được kết quả cũng không mấy khả quan, nếu không muốn nói là thất vọng tràn trề. Đảng cực hữu Vox đã chịu tổn thất lớn nhất sau cuộc tổng tuyển cử, với số ghế giảm từ 52 trong quốc hội xuống còn 33. Còn phong trào cánh tả mới Sumar (một nhóm gồm 15 đảng cánh tả nhỏ) giành được tổng cộng 31 ghế.

Các đảng phái nhỏ hơn nữa thì chỉ giành được một vài ghế, chủ yếu nhờ sự bầu chọn của cử tri tại địa bàn mà họ hoạt động. Trong đó, phong trào đòi độc lập cho xứ Catalan bị tổn hại nghiêm trọng sau cuộc bỏ phiếu hôm Chủ nhật. Từ chỗ nắm giữ 23 ghế trong sau cuộc tổng tuyển cử 4 năm trước, các đảng Cánh tả Cộng hòa Catalan (ERC), đảng ly khai Junts và đảng Thống nhất Catalan (CUP) đã giảm đáng kể xuống còn tổng cộng 14 đại diện trong Quốc hội Tây Ban Nha.

Cục diện phức tạp

Với kết quả không quá chênh lệch giữa đảng “về nhất” và đảng “về nhì”, không ngạc nhiên khi cả Thủ tướng Pedro Sanchez và đối thủ của ông, chính trị gia Alberto Nunez Feijoo đều tuyên bố chiến thắng sau cuộc tổng tuyển cử.

Phát biểu trước đám đông những người ủng hộ đang phấn khích hét vang "No pasaran!" - khẩu hiệu chống phát xít nổi tiếng trong cuộc nội chiến Tây Ban Nha có nghĩa là "Họ sẽ không vượt qua!” - Thủ tướng Pedro Sanchez tuyên bố: “Phe lạc hậu muốn đẩy lùi tất cả những tiến bộ mà chúng tôi đạt được trong 4 năm qua đã thất bại. Có nhiều người muốn Tây Ban Nha tiếp tục tiến lên hơn là những người muốn thụt lùi”.

Trong khi đó, lãnh đạo đảng Nhân dân, ông Alberto Nunez Feijoo đã mạnh miệng phát biểu ngay sau nửa đêm Chủ nhật, trước đám đông vẫy cờ Tây Ban Nha rằng: “Với tư cách là ứng cử viên của đảng được nhiều phiếu bầu nhất, nhiệm vụ của tôi là cố gắng điều hành đất nước của chúng ta. Với quyết tâm cao độ, tôi sẽ đảm nhận nhiệm vụ mở cuộc đối thoại để thành lập chính phủ”.

Tuy nhiên, theo các nhà quan sát chính trị, thì cả ông Pedro Sanchez lẫn đối thủ Alberto Nunez Feijoo đều đang cố gắng tỏ ra lạc quan. Trên thực tế, việc không có đảng nào giành thắng lợi thực sự áp đảo sau cuộc tổng tuyển cử đang tạo ra sự thiếu chắc chắn xung quanh tương lai của chính phủ tiếp theo tại Tây Ban Nha.

Lúc này, bất cứ một liên minh dễ nhận thấy nào cũng không thể chiếm quá bán trong 350 ghế của Quốc hội. đảng Công nhân xã hội, nếu có thể tiếp tục bắt tay với phong trào cánh tả Sumar, cũng chỉ kiếm về tổng cộng 153 ghế. Ngược lại, một liên minh nếu được thành lập giữa đảng Nhân dân và đảng Vox cực hữu cũng mới có 169 ghế. Cả hai phe đều cần phải thuyết phục thêm một số phiếu ủng hộ từ các đảng phái nhỏ khác để đảm bảo chiếm đa số trong quốc hội.

Sẽ cần những cuộc đàm phán khó khăn trong nhiều tuần, nếu không muốn nói là nhiều tháng, giữa các đảng phái để có thể biết được xem chính phủ tiếp theo của Tây Ban Nha sẽ nghiêng về cánh hữu hay cánh tả. Và, Quốc hội mới của Tây Ban Nha, bắt đầu nhiệm kỳ vào ngày 17/8 tới đây, ngay lập tức sẽ phải đối mặt với một mê cung chính trị rất phức tạp, với những nút thắt được các nhà phân tích cho rằng gần như chưa thể có hướng giải quyết.

Ai sẽ có tiếng nói quyết định?

Theo nhật báo El Pais, do hai đảng cánh hữu không giành đủ số ghế cần thiết để tạo thành đa số (176) tại quốc hội nên nhiều khả năng đảng Nhân dân (PP) và đảng Vox cực hữu sẽ phải liên minh với đảng UPN và đảng Coalicion Canaria, một đảng mà nhiều người cho rằng có liên kết chặt chẽ với PP và đã giành được 1 ghế sau cuộc tổng tuyển cử. Nhưng, tất cả những sự lắp ghép ấy vẫn chỉ chạm tới mức 171 ghế, còn xa so với đa số 176 ghế mà nhà lãnh đạo đảng PP, ông Feijoo đang mơ ước.

Trước cuộc tổng tuyển cử, các cuộc thăm dò từng vẽ lên một kịch bản gần như hiển nhiên là PP sẽ chiến thắng và thiết lập một liên minh với Vox để cầm quyền, qua đó đưa những người theo chủ nghĩa dân tộc theo đường lối cứng rắn vào Chính phủ Tây Ban Nha lần đầu tiên kể từ khi chế độ độc tài Franco kết thúc vào những năm 1970.

Nhưng, bây giờ triển vọng thành lập được một liên minh chiến thắng như thế là khá mờ mịt. Đảng Vox, vốn luôn ủng hộ một chính phủ tập trung mạnh mẽ, không sẵn lòng làm việc với các đảng ủng hộ xu hướng li khai như UPN của xứ Navarre hay BNG và Bildu của xứ Basque. Ngược lại, chính các đảng này cũng không muốn bắt tay với Vox. Arnaldo Otegi, người đứng đầu đảng li khai xứ Basque, Bildu, cho biết ông chắc chắn sẽ không ủng hộ PP và Vox thành lập chính phủ.

Trong khi đó, các đảng mà trong 4 năm qua đã ủng hộ chính phủ liên minh của ông Sanchez chỉ giành được 172 ghế: PSOE (122), Sumar (31), ERC (7), đảng cực tả Basque Bildu (6), đảng Quốc gia Basque (5) và Khối Dân tộc Galicia (1). Để được bầu chọn làm thủ tướng thêm một nhiệm kỳ nữa, ông Sanchez cần có đa số tuyệt đối (176 phiếu) trong lần bỏ phiếu đầu tiên tại Quốc hội hoặc đa số đơn giản (nhiều phiếu thuận hơn là chống) trong lần bỏ phiếu thứ hai.

4 năm trước, Thủ tướng Sanchez đã giành chiến thắng bằng cách có được đa số đơn giản, với cách biệt 2 phiếu bầu và nhờ ERC và Bildu bỏ phiếu trắng. Nhưng, lần này, chưa có gì đảm bảo rằng các đảng thiểu số sẽ dành sự ủng hộ đủ mạnh với ông. Chẳng hạn như đảng Bildu, bên cạnh tuyên bố không ủng hộ cánh hữu, cũng từ chối đề cập đến khả năng ủng hộ liên minh cánh tả của ông Sanchez.

Theo Báo El Pais, hiện nay chìa khóa quyết định được nắm giữ bởi Junts, đảng do Carles Puigdemont - cựu Thủ tướng Catalonia thành lập. Ông này đã thúc đẩy một cuộc trưng cầu dân ý độc lập bất hợp pháp vào năm 2017, sau đó trốn sang Bỉ để tránh bị truy tố. Nếu có một cuộc bầu cử ở Quốc hội lần này, ông Sanchez sẽ không cần phiếu thuận của Junts để trở thành thủ tướng tiếp theo mà chỉ cần họ bỏ phiếu trắng là đủ. Tuy nhiên, đó là một viễn cảnh tương đối khó xảy ra bởi trong 4 năm qua, Junts đã phản đối chính phủ của ông Sanchez kiên quyết và mạnh mẽ. Junts đã bỏ phiếu chống trong hầu hết các chính sách mà Thủ tướng Sanchez đưa ra.

Đạt được một liên minh với đảng Junts, những người đã lấy được 7 ghế sau cuộc tổng tuyển cử vừa qua, là càng khó hơn khi nữ nghị sĩ Miriam Nogueras, một trong những lãnh đạo cứng rắn của Junts, đã cảnh báo: “Chúng tôi sẽ không phong Pedro Sanchez làm thủ tướng để đổi lấy điều gì”.

Với những diễn biến ấy, có thể thấy vẫn còn một chặng đường dài và cực kỳ khó khăn phía trước nếu ông Sanchez muốn giành chiến thắng. Bởi lẽ, bắt tay với Junts cũng đồng nghĩa với việc ông sẽ phải chấp nhận điều kiện rất khó... chấp nhận của đảng li khai này. “Nhà nước biết rằng nếu muốn đàm phán với chúng tôi, có hai vấn đề cơ bản và tạo ra sự đồng thuận ở Catalonia, đó là ân xá và quyền tự quyết", Tổng thư ký đảng Junts, Jordi Turull đã nhắn nhủ như vậy với một cuộc phỏng vấn với đài phát thanh RAC 1.

Các cuộc đàm phán của hai khối để thành lập chính phủ sẽ bắt đầu sau khi một quốc hội mới triệu tập vào ngày 17/8. Vua Tây Ban Nha Felipe VI sẽ mời lãnh đạo Đảng PP, Alberto Nunez Feijoo, nhậm chức vụ thủ tướng. Trong một tình huống tương tự vào năm 2015, lãnh đạo đảng PP Mariano Rajoy đã từ chối lời mời của nhà vua vì không thể tập hợp được đủ sự ủng hộ.

Nếu Feijoo từ chối, nhà vua có thể chuyển sang Thủ tướng Pedro Sanchez với yêu cầu tương tự. Luật không đặt ra thời hạn cho quy trình nhưng nếu không có ứng cử viên nào giành được đa số trong vòng 2 tháng kể từ cuộc bỏ phiếu đầu tiên về thủ tướng, thì các cuộc bầu cử mới phải được tổ chức.

Và, theo nhà phân tích chính trị Veronica Fumanal, người từng phụ trách chiến dịch truyền thông cho ông Sanchez năm 2016, thì khả năng thứ hai, tức cuộc bầu cử mới tại quốc hội, dễ xảy ra hơn bởi cả PP lẫn PSOE đều không cho thấy khả năng tập hợp được một liên minh có đủ số ghế để thành lập chính phủ ngay lúc này.