Cuộc gặp thượng đỉnh tháo ngòi thương chiến?

Cuộc gặp chỉ diễn ra khoảng 1 giờ 40 phút, bắt đầu từ 9 giờ sáng 30/10, giờ Hàn Quốc, kết thúc lúc gần 11 giờ. Địa điểm cuộc gặp là sân bay quốc tế Gimhae, thành phố Busan, Hàn Quốc. Tại cuộc gặp, 2 nhà lãnh đạo Mỹ-Trung đã đàm phán trực tiếp với nhau về những vấn đề nổi cộm nhất trong quan hệ hai nước, nhằm tháo ngòi “thương chiến” đang làm cho kinh tế thế giới bất ổn.

Theo truyền thông quốc tế, 2 vấn đề lớn nhất đã được 2 nhà lãnh đạo Mỹ-Trung thống nhất thỏa thuận, đó là Trung Quốc sẽ nới lỏng việc hạn chế xuất khẩu đất hiếm và Mỹ hạ mức thuế quan đối với hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc. Ngoài ra, 2 nhà lãnh đạo cũng thống nhất quan điểm một số vấn đề khác, như về cuộc chiến Ukraine, vấn đề TikTok,... và hẹn sẽ tiếp tục làm việc sau.

Nhìn bề ngoài, đây là những thỏa thuận đầy hứa hẹn, có thể khôi phục một phần hoạt động thương mại mà thuế quan đã cản trở giữa 2 nền kinh tế lớn nhất thế giới. Việc giảm thuế sẽ đưa mức thuế tối thiểu đối với hàng nhập khẩu của Trung Quốc xuống còn 20% và mức thuế trung bình sẽ giảm xuống khoảng 47%. Con số này khá cao so với nhiều đối tác thương mại khác của Mỹ nhưng vẫn phù hợp hơn với phần còn lại của thế giới. Điều này có thể mang lại sự nhẹ nhõm cho người tiêu dùng Mỹ và đồng nghĩa với việc hàng hóa Trung Quốc có thể thoát khỏi tình trạng khó tiêu thụ tại Mỹ do mức thuế quan cao của ông Trump.

Sự lạc quan ở Busan hoàn toàn trái ngược với những lời lẽ gay gắt gần đây về thương mại, vốn đe dọa đẩy Mỹ và Trung Quốc vào một cuộc xung đột kinh tế, với những hậu quả tiềm tàng thảm khốc cho nền kinh tế toàn cầu. Cuộc chiến thương mại đã bùng phát trở lại trong tháng này sau khi Bắc Kinh đề xuất mở rộng đáng kể các biện pháp hạn chế xuất khẩu khoáng sản đất hiếm, những thành phần thiết yếu trong sản xuất mọi thứ, từ điện thoại thông minh đến máy bay chiến đấu.

Đáp lại, ông Trump tuyên bố sẽ trả đũa bằng cách áp thêm 100% thuế quan đối với hàng xuất khẩu của Trung Quốc, và các biện pháp khác, bao gồm cả việc hạn chế xuất khẩu sang Trung Quốc những mặt hàng được sản xuất bằng phần mềm của Mỹ. Khi đến Malaysia mở đầu chuyến công du châu Á, ông Trump đã bóng gió rằng ông sẽ giảm thuế quan của Mỹ đối với hàng hóa Trung Quốc để đổi lấy cam kết của Bắc Kinh trong việc ngăn chặn dòng chảy các thành phần cần thiết để sản xuất fentanyl.

Một trong những khó khăn là các mục tiêu chiến lược của ông Trump khi phát động chiến tranh thương mại không được nêu rõ ràng - sự cân bằng giữa bảo vệ ngành sản xuất truyền thống của Mỹ, khoanh vùng các ngành công nghiệp hiện đại dựa trên công nghệ quan trọng đối với an ninh quốc gia Mỹ, trừng phạt các hoạt động thương mại của Trung Quốc, đã bị che giấu. Dần dần, trong suy nghĩ của một số nhân vật trong chính quyền Mỹ, cuộc chiến đã biến đổi từ một cuộc chiến thương mại thành một cuộc thử thách sức mạnh địa chính trị giữa 2 siêu cường thế giới, một cuộc thử thách khiến cả thế giới phải hóng chờ.

Kết quả là 6 tháng đầy biến động, bao gồm các mức thuế quan dao động, hạn chế xuất khẩu, đe dọa, phản đe dọa, trì hoãn và các cuộc điều tra độc quyền, xen kẽ với năm vòng đàm phán thương mại diễn ra tại Madrid, London, Geneva, Stockholm và Kuala Lumpur, kết thúc bằng 2 giờ đàm phán trực tiếp giữa ông Trump và ông Tập.

Trong hầu hết cuộc khủng hoảng, thuế quan của Mỹ đối với hàng hóa Trung Quốc trung bình ở mức 55%. Con số này thấp hơn nhiều so với mức cấm vận thực tế là 145% mà ông Trump từng đe dọa, nhưng vẫn đủ cao để tạo ra một bài kiểm tra căng thẳng nghiêm trọng đối với khả năng phục hồi của nền kinh tế Trung Quốc, và nước này đã vượt qua.

Giới bình luận Mỹ chua chát thừa nhận rằng ông Trump đã buộc phải “nhượng bộ” đáng kể để đạt được các thỏa thuận thương mại với ông Tập trong cuộc gặp ở Busan. Nhưng, ở một góc nhìn khác tại châu Âu và châu Á, người ta cho rằng Mỹ thực chất không thể thắng được Trung Quốc trong cuộc thương chiến, bởi Trung Quốc nắm giữ ảnh hưởng đáng kể đối với Mỹ trên nhiều lĩnh vực. Các biện pháp thuế quan của ông Trump đã phản tác dụng theo nhiều cách, bao gồm cả việc khiến nông dân Mỹ tức giận và tạo ra tình trạng thiếu hụt đất hiếm. Trung Quốc cũng đã từ chối mở cửa hoàn toàn thị trường cho chip AI của Mỹ, một mục tiêu lớn của Trump nhằm củng cố sự thống trị của Mỹ trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo.

Thuế quan vẫn là một đòn bẩy quan trọng mà ông Trump có thể sử dụng, ngay cả khi Trung Quốc đã tìm thấy các thị trường bên ngoài Mỹ sẵn sàng mua hàng hóa của mình, làm giảm bớt thiệt hại do các khoản thuế của ông Trump gây ra. Tuy nhiên, việc giảm thuế quan là một yêu cầu quan trọng của Trung Quốc.

Sau cuộc đàm phán giữa 2 nhà lãnh đạo Mỹ-Trung, xem như thương chiến tạm thời “ngừng bắn” trong 1 năm. Điều này giúp Trung Quốc có thêm thời gian tiến xa hơn nữa trong các công nghệ của tương lai, bao gồm công nghệ xanh và sản xuất, lĩnh vực mà Trung Quốc hiện đang thống trị và là trọng tâm của kế hoạch kinh tế 5 năm mới. Quan trọng không kém, Trung Quốc hy vọng các quốc gia khác sẽ nhìn nhận mình là một cường quốc toàn cầu có trách nhiệm và kiềm chế, không tìm kiếm sự đối đầu, nhưng đủ mạnh để chống lại sự ép buộc của Mỹ.