Từ nhỏ, Vladimir Kulemekov mơ ước trở thành quân nhân. Tốt nghiệp Trường Sư phạm Suvorov với huy chương vàng, ông vào học Học viện Truyền thông Quân sự ở Leningrad. Năm 1969, ông tốt nghiệp và trở thành chuyên gia tình báo điện tử. Sau 5 năm làm việc tại vùng Khabarovsk, ông nộp đơn vào Trường Ngoại giao quân sự.
Bây giờ thì ông có thể được gọi tên một cách đầy đủ: Lev Alekseevich Gavrilov, sinh năm 1929, quân hàm - Đại tá, học vị - Tiến sĩ. Nhưng thú vị nhất trong lý lịch khoa học của ông là mã chuyên môn nghề nghiệp quân sự - nhân viên tình báo mật. Ngày 22/3/2025, cựu giảng viên, phó trưởng khoa tiếng pháp của Đại học quân sự Liên bang Nga, Đại tá Lev Gavrilov đã từ trần, hưởng thọ 96 tuổi.
Theo dõi các vụ ám sát chính trị và khủng bố thời gian gần đây ở Liên bang Nga, một số chuyên gia cho rằng nhà nước Nga hiện nay vẫn chưa có những quyết định mạnh mẽ đối với bọn khủng bố. Trong khi đó, dưới thời Liên Xô, sự trả thù của các cơ quan tình báo cho đồng đội của mình là không thể tránh khỏi. Những đòn tấn công được thực hiện một cách chính xác và kịp thời.
Là điệp viên cao cấp của Cơ quan tình báo Liên Xô KGB, Vladimir Ippolitovich Vetrov được cử sang Pháp với mục đích thu thập thông tin về những phát triển công nghệ tiên tiến của các nước phương Tây trong lĩnh vực quân sự. Thế nhưng sau đó Vetrov lại nhận lời cộng tác với Cơ quan tình báo đối ngoại Pháp DST và đã cung cấp cho DST 4.000 trang tài liệu mật, trong đó có danh sách của gần 500 sĩ quan KGB đang hoạt động ở châu Mỹ, châu Âu…
Yan Chernyak là huyền thoại của tình báo Liên Xô. Ông đã lãnh đạo thành công một mạng lưới tình báo quốc tế. Trước và trong Thế chiến thứ hai, các điệp viên của ông đã thu thập được nhiều thông tin kỹ thuật quân sự cần thiết cho Liên Xô nhưng không ai bị Gestapo hoặc các cơ quan phản gián của các nước châu Âu phát hiện. Và mặc dù Yan Chernyak chưa bao giờ phục vụ trong quân đội của Hitler, hoạt động của ông gắn liền với nước Đức và Đế chế thứ ba.
Nikolay Kuznetsov giữ một vị trí đặc biệt trong danh sách những nhà tình báo Liên Xô kiệt xuất của cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại. Vì vậy, không có gì ngạc nhiên khi hiện nay, mặc dù đã có rất nhiều tài liệu viết về ông, vẫn có không ít tin đồn và suy đoán khác nhau xung quanh tên tuổi ông. Trước hết là nguyên nhân cái chết của nhà tình báo này.
Lịch sử nước Nga và Liên Xô không thể không nhắc tới những người con ưu tú của dân tộc Latvia đã hiến dâng cuộc đời mình cho sự nghiệp cách mạng và cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại. Tiêu biểu nhất là nhà lãnh đạo tình báo quân đội Jan Berzin. Ông là một trong những người sáng lập ngành tình báo Liên Xô và dự báo chính xác thời điểm xảy ra Thế chiến thứ hai dựa trên những thông tin tình báo thu thập được.
Đầu những năm 1930, tình hình chính trị nội bộ ở Đức trở nên vô cùng phức tạp, trong nước, Đức Quốc xã chuẩn bị lên nắm quyền. Ngay từ năm 1929, cơ sở tình báo của Tổng cục Chính trị quốc gia liên bang (OGPU) đã nhận được thông tin về việc giới cầm quyền Đức rút khỏi Hiệp ước Rapallo. Moscow hiểu rằng Hitler muốn chiến tranh, nhưng không biết y mở cuộc tấn công ở đâu, phía tây hay phía đông?
Nữ điệp viên Naria, vợ của nhà thơ Ukraine Vladimir Sosyura, thường xuyên viết đơn tố giác về những gì xảy ra với chồng và các nhà văn Ukraine nổi tiếng. Đồng thời, bà kể về sự hợp tác của mình với cơ quan an ninh không chỉ với chồng mà còn với tình nhân, bác sĩ riêng và người quen biết tình cờ. Bà bị kết án 10 năm tù về tội làm lộ bí mật quốc gia. Vụ án về sau được xem xét lại, và khi ra tù, Maria lại trở về với chồng cũ.
Đất nước Liên Xô đã sản sinh rất nhiều nhà tình báo kiệt xuất, bằng chiến công thầm lặng của mình, họ đã góp phần không nhỏ vào chiến thắng của nhân dân Liên Xô trong cuộc Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại. Mặc dù vậy, tên tuổi và chiến công của họ hiếm khi được nhắc đến trên báo chí và các tác phẩm văn học, nghệ thuật. Nhân Ngày Tình báo 19/12/2023, Đại tá an ninh Viktor Sokolov bồi hồi nhớ lại các đồng nghiệp cũ của mình.
Ngay cả trong số những nhà tình báo Liên Xô xuất sắc, Dmitry Bystroletov vẫn nổi bật nhờ những khả năng siêu phàm của mình. Xuất thân từ dòng dõi quý tộc lâu đời, ông biết hơn 20 ngoại ngữ, thường thay đổi danh tính, tiểu sử và chinh phục được nhiều phụ nữ, khiến họ cung cấp cho ông những thông tin vô giá. Nhiều bí mật ông khai thác được trong những năm hoạt động tình báo cách đây nửa thế kỷ, đến nay vẫn còn được coi là bí mật quốc gia.
