Bê bối giao dịch nội gián của "thiên tài phố Wall": Chủ tịch làm, phụ tá... chịu

Tư gia của Cohen nằm ở ngoại ô Greenwich, được ví như mô hình thu nhỏ của khu liên hợp thể thao giải trí cao cấp Chelsea Piers, và tô điểm bằng những bộ sưu tập tranh mang hơi hướng hiện đại đắt bậc nhất thế giới. Người ta ngưỡng mộ tới độ một số viện nhi ở New York còn được đặt theo tên của ông ta để tỏ lòng tôn kính với tài năng của nhà đầu tư này.

Song kết quả điều tra gần đây của Ủy ban Chứng khoán và Ngoại hối Mỹ đã cho thấy một sự thật trái ngược. Cohen như một thế lực không thể kiểm soát trong các vụ giao dịch nội gián, thu về hàng triệu USD "bẩn" và thiệt hại chưa thể ước tính. Có tới trên 500 nghìn cá nhân đã bị khởi tố hoặc dính líu tới những cáo buộc về trực tiếp làm nội gián nhằm đánh cắp thông tin và đem bán cho các công ty con do Cohen đứng tên. Một số cáo trạng còn công khai danh tính nhân viên dưới quyền Cohen tiến hành các giao dịch phạm pháp với nghi án họ chịu sự điều khiển từ chính Cohen.

Thành nhà đầu cơ nhờ… chơi bạc

Steven A. Cohen là người khá tử tế nhưng có phần e dè và ngại giao tiếp. Khi còn là một cậu học sinh lớp 9, Cohen đã nổi tiếng là một tay chơi bài poker "ăn sạch tiền" của các bạn. Cho tới lớp 11, Cohen đã kiếm được từ 500 tới cả ngàn USD mỗi đêm nhờ các ván bài tới mức chàng trai trẻ quyết định bỏ công việc vận chuyển hoa quả cho một siêu thị gần nhà với mức lương 1,85 USD/giờ. Cohen cũng luôn chăm chú đọc và phân tích bản tin chứng khoán trên các tờ báo tài chính mà bố mang về nhà.

Tư duy còn non nớt của Cohen bỗng chốc thay đổi bởi vì mức cá cược của mỗi ván bài tăng dần từ vài xu lên đến cả trăm USD, khiến Cohen muốn "thử đánh cược vận may". Sau này, Cohen nghĩ tới những rủi ro thua lỗ, tính toán đặt cược và áp dụng cả luật chơi bài vào kinh doanh... Chính những ván bài thời niên thiếu đã định hướng nghề nghiệp tương lai và dường như tạo nên một phần tính cách dám mạo hiểm của Cohen.

Phụ tá Martoma (trái) trở thành bia đỡ đạn cho Steve A. Cohen (phải) trong bê bối giao dịch nội gián.

Giới phân tích nhận định chìa khóa thành công của Cohen chính là sự nhạy bén trong tư duy và kỹ năng phân tích thị trường tài chính cực kỳ chính xác. Một số người cho rằng, Cohen là một nhân tài hiếm có của giới đầu tư, luôn biết xử lý thông tin đa chiều một cách thông minh và hiệu quả. Bên cạnh đó, SAC sở hữu đội ngũ nhân viên chăm chỉ với những ý tưởng đầu tư táo bạo, dưới sự chỉ đạo sát sao và nhiệt tình của Cohen. Với quy mô và lợi nhuận "khủng" thu về, rõ ràng SAC có thừa cơ hội để thống trị thị trường đầu tư, khiến những đại gia phố Wall cũng phải dè chừng.

Cohen từng được ngợi ca là thiên tài của phố Wall bởi khả năng phán đoán chính xác các biến động của thị trường chứng khoán dù vẫn còn khá trẻ tuổi và ít kinh nghiệm. Cohen không bao giờ phải nhờ sự trợ giúp cả những thuật toán máy tính phức tạp, ông tự đọc hiểu sự thay đổi của những con số bằng bản năng và khả năng ghi nhớ. Cohen ở đỉnh cao sự nghiệp vào cuối những năm 90, nhưng vẫn rất mờ nhạt bởi lẽ ông không quá phô trương. Người ta biết tới Cohen nhờ tài đầu tư và khối lượng tài sản khổng lồ. Những câu chuyện ở phố Wall chỉ xoay quanh bí quyết của Cohen, khiến người người nhà nhà quyết tâm đầu tư vào SAC với mong muốn Cohen sẽ đưa ra những phán đoán chính xác giúp họ kiếm tiền,

Cohen khởi nghiệp với Quỹ SAC gồm vỏn vẹn 12 thành viên với 25 triệu USD tiền vốn sau khi thôi việc tại Công ty môi giới Grutal & Co. Bằng cách nắm bắt những cơ hội đầu tư, huyền thoại phố Wall đã và đang thao túng một quỹ bạc tỉ, thu về 30% lợi nhuận đều đặn trong vòng 20 năm qua. SAC lớn mạnh rất nhanh, quản lý trên 13 tỉ USD cùng đội ngũ 900 nhân viên trên khắp thế giới. Thế nhưng, ông không hề muốn trở thành một biểu tượng đầu tư của thế giới và luôn khẳng định ông chán cảnh bị "vùi dập" bởi những chiêu trò bẩn thỉu của giới kinh doanh.

Cohen có phong cách làm việc "nhanh như chớp và nóng như lửa". Mỗi giao dịch chứng khoán thể hiện thái độ lạnh lùng và dữ dằn của Cohen, ông quát tháo nhân viên dưới quyền và sẵn sàng sa thải những người vô dụng hoặc mắc những sai sót rất vụn vặt. Là người quyết đoán, Cohen luôn đưa ra những quy tắc làm việc rất truyền thống và bài bản, với niềm tin sự thay đổi sẽ đem lại hy vọng và thành công mới trong kinh doanh. Tuy nhiên, ông cũng khá kỳ quái khi yêu cầu tắt hết chuông điện thoại vì sợ tiếng ồn, và thích nhìn ánh sáng lóe lên từ chiếc điện thoại báo hiệu có cuộc gọi tới. Cohen luôn làm việc trong căn phòng 21^oC và lắp các camera siêu nhỏ theo dõi toàn bộ nhân viên 24/24 giờ.

Nổi tiếng và sống trong nhung lụa nhưng đời tư của Cohen lại không mấy bình lặng khi người vợ cũ liên tục kiện ông vì không chu cấp đầy đủ tiền nuôi con. Ông bị chính bà vợ này tố cáo giấu tiền và vàng từ những vụ buôn lậu hàng cấm, lừa đảo qua hình thức kinh doanh điện tử. Cohen đã từng dính phải nghi án liên quan tới bê bối giao dịch nội gián lớn nhất phố Wall của Quỹ Galleon đầu năm 2011, nhưng không bị truy tố vì thiếu bằng chứng. Ông cũng bị một trường của người Do Thái tống tiền 4 triệu USD sau khi tung những bằng chứng giả khiến Cohen suýt phải ngồi tù.

Cohen vô cùng kín tiếng trước báo giới vì sợ phỏng vấn. Lần hiếm hoi ông trả lời câu hỏi của các ký giả là vào năm 2010 khi những tin đồn về SAC làm ăn bất chính bắt đầu rộ lên. Bấy giờ, Cohen thể hiện thái độ rất bực tức và lên trang nhất tờ Vanity Fair "chửi khéo" những đối thủ đã dùng thủ đoạn chơi xấu SAC. Rõ ràng, ông muốn khẳng định rằng một Cohen nổi tiếng sắc sảo sẽ làm mọi cách để chứng minh sự trong sạch của SAC, và rằng "đứa con cưng" của Cohen không hề lách luật hay thực hiện các giao dịch "moi tin lấy tiền". "Tôi nghĩ mình đang sắm vai Đông Ky Sốt chiến đấu với cối xay gió. Tuy nhiên, điều đó là cần thiết vì tôi muốn thay đổi suy nghĩ của dư luận về SAC và các quỹ đầu tư khác"…

Trụ sở Quỹ SAC Capital Advisors ở thành phố Stamford, tiểu bang Connecticut.

Phụ tá làm bia đỡ đạn

Chính phủ bắt đầu theo dõi Cohen từ đầu năm 2000 khi 70 vụ giao dịch nội gián liên quan tới các quỹ dạng SAC đã bị vạch trần. Năm cựu lãnh đạo trong ban quản trị của SAC phải chịu án tù, duy nhất Cohen vẫn ung dung tại ngoại tiếp tục đầu tư sinh lời. Bởi vì SAC bao gồm nhiều quỹ đầu tư nhỏ lẻ đặt dưới sự quản lý của nhiều cá nhân, trong khi đó Cohen là "sếp tổng" chỉ quan tâm tới lợi nhuận và kết quả hoạt động của toàn bộ SAC.

Hedge Fund vốn là một trò chơi mạo hiểm bởi vì một năm ròng rã đầu tư có thể kết thúc thắng lợi bằng những món tiền khổng lồ nhưng cũng sẽ khiến Cohen "thân bại danh liệt" nếu bị thua lỗ. Bản thân Cohen giữ rất nhiều bí quyết đầu tư, kinh nghiệm và kiến thức tài chính vững chắc để giúp quỹ của ông luôn sinh lời ngay cả tại những thị trường rủi ro nhất. Chẳng thế mà SAC đã nhanh chóng trở thành một hiện tượng và "tiến hóa" từ một quỹ đầu tư nhỏ thành một thể chế tài chính có khả năng lũng đoạn thị trường đầu tư. Là quỹ đầu tư lớn nhất thế giới nhưng quá trình hoạt động của SAC chỉ được công khai nửa chừng và lương dành cho bộ phận quản lý cao một cách bất thường.

Kết quả điều tra từ bê bối giao dịch nội gián mới nhất (hôm 4/12) đưa Cohen vào diện có thể "chuẩn bị ngồi tù". Sự thật được phơi bày đơn giản đến ngỡ ngàng khi Cohen ra lệnh cho phụ tá Martoma thu thập các dữ liệu quý giá từ bác sĩ Gilman về việc thử nghiệm một loại thuốc chữa bệnh Alzheimer do hai công ty Elan và Wyeth sản xuất.

Thông tin này giúp cho SAC không bị lỗ tới 194 triệu USD trên sàn giao dịch chứng khoán, thậm chí đem về thêm 83 triệu USD sau khi Cohen bán "rẻ" cho một số quỹ đầu tư đối tác để giúp họ tránh "mất tiền oan" sau Elan và Wyeth bất ngờ tuyên bố thử nghiệm thất bại và chuẩn bị phá sản. Gilman đã "bỏ túi" 108.000 USD sau khi bán thông tin cho Martoma, còn Cohen đã "trích thưởng" tới 9 triệu USD cho Martoma sau khi việc bán các cổ phiếu hoàn tất.

Nhờ tháo chạy kịp thời nên SAC vẫn nguyên vẹn, riêng Cohen còn được nhận thêm 276 triệu USD. Vụ giao dịch diễn ra nhanh chóng sau khi Martoma có cuộc nói chuyện ngắn với Cohen về vấn đề "sống còn" của SAC. Không một ai biết hai người đã thảo luận những gì, chỉ biết rằng Cohen sau đó bất ngờ rút lại 700 triệu USD đầu tư vào Elan và Wyeth. Rõ ràng Cohen đã biết được sự thất bại thảm hại với loại thuốc thử nghiệm, ông vội "khăn gói ra đi" trước khi bị thua lỗ và ung dung nói với nhân viên rằng đó là quyết định rất sáng suốt!

Cohen bán cổ phần của Elan và Wyeth bằng những cách thức khó hiểu, đặc biệt là hệ thống "dark pool" cho phép giao dịch cổ phiếu với lô lớn mà có thể giữ bí mật về thông tin giá trước khi thương vụ được tiến hành chính thức. Dư luận nghi ngờ về động cơ phía sau "cú tháo chạy ngoạn mục" khỏi Elan và Wyeth vì giao dịch đều được Cohen giữ rất kín và chỉ được trao đổi với Martoma thông qua thư điện tử. Tiền được chuyển vào hai tài khoản thuộc hai ngân hàng vô danh sau khi vụ mua bán thông tin diễn ra thành công trong 4 ngày.

Có một mâu thuẫn khó hiểu là ngoài các bằng chứng chỉ ra rõ ràng Cohen, bằng cách nào đó, thực hiện những giao dịch rất phức tạp với cả một hệ thống chủ tịch các quỹ dưới quyền SAC, vậy mà các ủy viên công tố lại cho rằng Cohen… không hề có liên quan. Chính phủ lại tuyên bố các giao dịch đem tiền về cho SAC hầu hết là mua bán thông tin mật, và khẳng định chắc chắn người đứng đầu quỹ này biết tường tận mọi hoạt động của SAC. Cuối cùng, Cohen vẫn không hề bị khởi tố, trong khi Martoma trở thành tấm bia đỡ đạn.

Dư luận chẳng thể biết rằng, SAC chỉ biết cách tận dụng những nguy cơ trong giao dịch để có được những thông tin nội bộ cực kỳ quan trọng và bắt đầu đem rao bán. Cohen không bị cáo buộc bất kỳ tội danh nào bởi lẽ tòa tuyên bố ông không hề biết bản thân đang giao dịch những thông tin bị cấm. Thế nhưng, giới đầu tư chẳng thể nào tin nổi những gì Cohen tự biện minh vì rằng không người ngoài cuộc nào có thể hiểu rõ về những hoạt động mờ ám Cohen đã và đang thực hiện. Cohen từng bị lên án không biết cách đánh giá chính xác năng lực nhân viên, luôn ưu tiên "con ông cháu cha" và những người có tiền vào SAC làm việc.

Những người ủng hộ Cohen biện minh rằng, môi trường làm việc tại SAC đã khiến Chủ tịch Cohen "rắn như thép nung" cũng bị tan chảy vì áp lực phải đương đầu với những rủi ro khi vi phạm luật giao dịch nội gián. Cohen không ngừng đấu tranh để bảo vệ an toàn cho vốn và các hoạt động được coi là minh bạch của SAC. Vì lẽ đó, Cohen hoàn toàn có lý khi tự cho mình quyền được bác án của tòa khi cho rằng ông đứng sau chủ mưu vụ giao dịch thông tin mật này. Ông không hề có bất cứ ý niệm gì về giao dịch bất hợp pháp tới mức cho rằng vụ gian lận chỉ là một sự nhầm lẫn.

Hiện tại, Martoma đã gánh hết tội cho Cohen, và tỏ ra cực kỳ trung thành với ông chủ. Tuy nhiên, dư luận đang mong chờ người đàn ông này hợp tác với cơ quan điều tra để đưa Cohen vào tù, bởi vì chỉ có Martoma biết Cohen đã thực sự làm những gì để trở nên giàu có và nổi tiếng như vậy…