Brazil: Cuộc chiến chống ma túy chưa hồi kết
Hầu như tất cả các thành phố lớn ở Brazil đều là thị trường buôn bán ma túy sôi động, nhưng có vẻ như hoạt động này ở Rio de Janeiro là tấp nập hơn.
Quyền lực trong bóng tối
Mặc dù không phải là quốc gia sản xuất ma túy, nhưng Brazil có đường biên giới với các nước sản xuất cocaine và cần sa hàng đầu thế giới như Colombia, Peru, Bolivia và Paraguay, vì vậy, các băng đảng ma túy thường sử dụng Brazil làm trạm trung chuyển. Để trấn áp nạn buôn bán ma túy và giảm tỷ lệ bạo lực chết người ở các khu ổ chuột, trong năm 2008, chính phủ Brazil đã triển khai chương trình “bình định hóa” (UPP).
 |
| Các thành viên một băng nhóm bám trụ một ngả đường vào “thủ đô ma túy”. |
Tuy chiến dịch này đã giảm tỷ lệ giết người đến 50% so với các khu vực khác, nhưng khi Brazil bắt đầu chuẩn bị cho mùa World Cup năm 2014 và Thế vận hội Olympic 2016 thì tình hình lại có vẻ tái diễn. Có vẻ chính quyền thành phố trước đây đã sai lầm khi bố trí nơi ở cho các phe phái buôn bán ma túy để chúng “cùng tồn tại hòa bình”.
Đồng thời, vấn đề dường như một phần cũng xuất phát từ chính lỗi của cảnh sát thành phố. Một số vũ khí mà bọn buôn bán ma túy sử dụng là mua từ cảnh sát, còn cảnh sát thì tiêu diệt nghi phạm ngay tại hiện trường mà không quan tâm đến việc điều tra, truy tố. Thêm vào đó, sự tồn tại cùng một lúc của các băng nhóm ma túy mạnh, cạnh tranh lẫn nhau cũng khiến mức độ bạo lực cao hơn các thành phố khác, nơi chỉ có một băng nhóm nắm ưu thế.
Các băng nhóm thường thu mua cocaine từ các nước lân cận sau đó cất giữ tại các “kho” ở Rio de Janeiro hay thành phố Sao Paulo, sau đó tiếp tục vận chuyển tới châu Âu theo đường biển.
Từ tháng 8-2016, cảnh sát Brazil đã tiến hành khám xét 14 lần và tịch thu lượng lớn cocain tại các cảng biển lớn từ Bắc xuống Nam Brazil. Các cơ quan chức năng cũng cảnh báo tình trạng các băng đảng tội phạm ma túy sử dụng tàu biển vận chuyển cocaine trong các container sang Bỉ, Anh, Italy và Tây Ban Nha.
Không chỉ ma túy, các tổ chức tội phạm còn móc nối với nhau tìm kiếm những nguồn lợi khác từ việc buôn lậu điện tử, các mặt hàng dân dụng, cho đến “các thương vụ cao cấp” trong lĩnh vực chính trị. Khoảng một chục thành viên hội đồng thành phố được bầu với sự hỗ trợ của các khối cử tri do những thành viên “có ảnh hưởng” tại địa phương lập nên. Và không có gì bất thường khi văn phòng hội đồng được tăng cường đội ngũ bảo vệ lăm lăm tay súng.
Khu ổ chuột Rochinha được mệnh danh là “thiên đường” của các băng nhóm tội phạm ma túy tại Rio de Janeiro. Hay một khu ổ chuột khác mang tên Antares nằm ở ngoại ô Rio de Janeiro, là một trong những khu vực bạo lực nhất ở Brazil.
Có rất nhiều đường dây cung cấp ma túy cho Antares, chính vì vậy, người có nhu cầu có thể mua ma túy ở khắp mọi nơi, trên đường phố, hay hàng rào cạnh một nhà ga xe lửa. Antares là lãnh thổ của băng đảng ma túy Comando Vermelho được xem là lâu đời nhất và lớn nhất của Rio, hay còn được gọi là Red Commando. Băng đảng này kiểm soát tất cả khu vực trong khi sự hiện diện của các lực lượng chức năng gần như bằng không.
Năm 2010, Tim Lopes, một nhà báo chuyên viết mảng phóng sự điều tra của Brazil đã kín đáo quay phim hành tung của các thành viên băng đảng này. Chẳng may chúng phát hiện ra anh. Tim Lopes bị chúng bắt trói vào một gốc cây, rồi dùng “kỹ thuật lò vi sóng” để tra tấn anh: chúng dùng thuốc lá châm vào mắt anh, dùng thanh kiếm samurai cắt đứt cánh tay và chân rồi cuối cùng châm lửa thiêu sống nhà báo. Bằng màn trừng phạt này, Red Commando gửi đi một thông điệp: ở Antares, các tay súng commando chính là những người có quyền lực cao nhất, là “cảnh sát” kiểm soát khu vực này.
Những sát thủ vị thành niên
Nhiều cư dân sống khu ổ chuột đã chết oan ức trong các cuộc truy lùng của cảnh sát chống ma túy. Nhiều người bị bắn đơn giản chỉ bởi đạn lạc hoặc vô tình kẹt giữa làn đạn. Các tay buôn ma túy xuất hiện liên tục trong các khu ổ chuột.
 |
| Một khu nhà ổ chuột ngoại ô Rio de Janeiro. |
Khi thấy cảnh sát tuần tra khu phố, chúng nhanh như cắt ẩn núp hoặc có thể leo qua các cửa sổ nhà dân, trốn tránh cuộc săn lùng. Nếu cảnh sát đột kích bằng vũ lực, chúng sẵn sàng bắn lại. Kết quả của việc ranh giới không rõ ràng là dân thường đôi khi trúng đạn. Trong các tình huống đạn lạc, cảnh sát thường nói rằng nạn nhân liên quan tới hoạt động buôn bán ma túy và sẽ chẳng có ai điều tra cái chết của họ cả.
Thực trạng này còn là nguyên nhân giải thích vì sao hầu hết trẻ vị thành niên ở Rio de Janeiro thường bị lôi kéo vào các băng nhóm mafia ma túy. Chứng kiến người thân của mình vô cớ bị bắn chết, theo phản xạ tự nhiên, nhiều em bắt đầu căm ghét cảnh sát. Còn những kẻ đứng đầu các băng nhóm thích chiêu mộ trẻ vị thành niên vào con đường của chúng vì nếu bị bắt, các em chỉ chịu án tù có vài tháng.
Ricardo M. giết người lần đầu tiên khi cậu với vừa 11 tuổi. Án mạng xảy ra vào ban đêm, với khoảng 30 thằng nhóc vắt vai súng săn, súng ngắn và đủ loại vũ khí tấn công. Chúng tụ tập trong khu ổ chuột của Rio de Janeiro để trừng trị một cậu bé trông như phim bạo lực Hollywood.
Sau một chầu cocain, bọn nhóc mặt búng ra sữa này đã biến thành những sát thủ lạnh lùng. Cậu bé nạn nhân rên rỉ, gương mặt biến dạng vì những cú đấm đá tàn nhẫn, quỳ sụp dưới chân đám giang hồ trạc tuổi mình. Em bị những điếu thuốc lá cháy dở và lưỡi dao kiếm dí vào mình. Đối với đám thiếu niên hung bạo này, nạn nhân chẳng là gì cả ngoài biệt danh X9 - một kẻ bị kết tội phản bội vì đã cung cấp thông tin về băng nhóm cho cảnh sát Rio De Janeiro. Sau khi đã hả hê với trò tra tấn, nạn nhân bị “tuyên án tử”.
Gã trùm ma túy dúi khẩu caliber 38 vào tay Ricardo. Cậu nhóc phải dùng cả hai tay mới có thể giữ chặt khẩu súng quá nặng so với độ tuổi của mình, rồi chĩa thẳng vào đầu X9 mà lảy cò. Đám nhóc bu quanh hò reo tán thưởng và vỗ vào lưng Ricardo như khích lệ.
Thế là xong nghi thức kết nạp Ricardo vào Terceiro Comando - tổ chức tội phạm lớn thứ hai của thành phố Rio de Janeiro để cậu ta nhanh chóng trở thành chiến binh của mafia. Cùng với đám thiếu niên tội phạm, Ricardo kéo lê xác tử tội xuống một con mương rồi rưới xăng đốt. Mẹ của Ricardo từ lâu đã không còn kiểm soát được cuộc sống của con trai và thậm chí Ricardo chẳng biết cha mình là ai.
Khi gia nhập tổ chức, Ricardo phải tuyên thệ tôn trọng điều luật bất thành văn của tổ chức tội phạm: không ăn cắp tài sản của ai trong khu ổ chuột và không ve vãn bạn gái của bạn mình. Hiện thời Ricardo kiếm được chừng 250 real một ngày từ công việc bán lẻ ma túy và cảnh giới.
Đám chiến binh vị thành niên tiến hành cuộc chiến giữa các băng đảng ma túy chỉ cách hai vùng bờ biển Copacabana và Ipannema nổi tiếng của Brazil vài kilômét. Một thế hệ vị thành niên Brazil đang tham gia giết người hoặc bị giết trong những trận thư hùng đẫm máu để giành quyền kiểm soát hàng trăm khu ổ chuột của Rio de Janeiro. Hiện nay những vụ bắn giết nhau là nguyên nhân chính dẫn đến cái chết cho công dân nhỏ tuổi của quốc gia này- 40% nạn nhân đều ở độ tuổi từ 15 đến 25.
Thắng lợi không đồng nghĩa với kết thúc
Hồi đầu tháng 7-2017, cảnh sát liên bang Brazil đã mở chiến dịch quy mô lớn mang tên “Spectrum”, với sự tham gia của khoảng 150 cảnh sát, tiến hành đột kích tại 24 địa điểm khác nhau, bắt được Luiz Carlos da Rocha, biệt danh “White Head” (Đầu Trắng) tại thành phố Sorriso, thuộc bang Mato Grosso, phía tây Brazil. 30 năm qua, nhằm trốn tránh cảnh sát, da Rocha đã trải qua nhiều cuộc phẫu thuật thẩm mỹ để thay đổi nhân dạng và còn đổi tên thành Vitor Luiz de Moraes. Y vẫn tiếp tục điều hành các thương vụ ma túy trên toàn cầu trong suốt thời gian lẩn trốn khiến cảnh sát phải “tặng” cho hắn biệt hiệu “bóng ma”.
 |
| Cảnh sát Brazil triển khai chiến đấu ở khu ổ chuột Pavao Pavaozinho. Ảnh: Reuters. |
Trùm ma túy bị buộc tội điều hành một mạng lưới rất lớn, với một phần cocain được sản xuất tại các cánh rừng ở Bolivia, Colombia và Peru, phân phối ra toàn châu lục, thậm chí cả Mỹ và châu Âu. Da Rocha cũng bị cáo buộc là một trong những nhà cung cấp chính cho những tên buôn ma túy có thế lực tại Sao Paulo và Rio de Janeiro.
Cảnh sát ước tính, mỗi tháng tổ chức của Rocha sản xuất được tới 5 tấn cocaine. Số cocain này được phân phối trong các máy bay nhỏ từ điểm sản xuất qua không phận Venezuela tới các điểm tập kết tại miền Tây Brazil, sau đó được chất lên ngăn bí mật của các toa chở hàng để thâm nhập các thành phố lớn của Brazil hoặc ra nước ngoài.
Da Rocha là đối tượng đặc biệt nguy hiểm và luôn có lực lượng cận vệ đông đảo bảo vệ với vũ khí hạng nặng. Cảnh sát cho rằng Da Rocha đang sở hữu số tài sản khoảng 100 triệu USD với các phương tiện hạng sang và tài sản, tiền gửi tại các ngân hàng ngoài nước.
Mafia ma túy bắt đầu điên cuồng tiến hành các vụ chống trả khi chúng trở thành mục tiêu tìm và diệt của lực lượng cảnh sát đặc nhiệm Brazil. Những thành viên của lực lượng đặc nhiệm chống ma túy Brazil là những người lớn lên ở khu ổ chuột hoặc những người có nợ máu với những kẻ buôn ma túy. Bên cạnh đó, lực lượng dân quân địa phương - hầu như nắm quyền kiểm soát 97 ổ chuột bởi vì cảnh sát rất hiếm xuất hiện trong các nơi này- cũng tham gia tống khứ bọn mafia ra khỏi các cứ địa của chúng.
Đầu năm nay, Lực lượng cảnh sát đặc nhiệm đấu súng dữ dội với tội phạm suốt hai đêm trong một khu dân nghèo ở phía bắc Rio de Janeiro. Tình thế nghiêm trọng buộc chính quyền phải phong tỏa con đường dẫn vào sân bay và Linha Amarela, một trong những tuyến giao thông chính của thành phố. Lực lượng cảnh sát Brazil luôn đau đầu để đối phó với nạn ma túy ở các khu ổ chuột này và mỗi lần càn quét vào đây họ đều phải đối mặt với rất nhiều thương vong.
Ngày 29-6-2017, một chiến dịch của chính quyền Brazil không những nhắm vào tội phạm ma túy mà còn vào gần một trăm cảnh sát bị nghi ngờ tham nhũng. Theo thông cáo của chính quyền địa phương, tổng cộng có 185 người bị truy nã, trong số này có 95 cảnh sát vũ trang.
Truyền thông Brazil cho hay, mục tiêu của chiến dịch này là phá dỡ một mạng lưới tham nhũng bên trong lực lượng cảnh sát ở Rio de Janeiro có quan hệ với những kẻ buôn lậu ma túy. Còn theo website thông tin G1, nhóm cảnh sát tham nhũng này mỗi tháng nhận được 1 triệu real, tương đương 300.000 đôla từ các băng đảng buôn ma túy. Các cảnh sát tham nhũng bị nghi ngờ nhận tiền để bảo kê các tổ chức buôn ma túy và thậm chí cho thuê vũ khí.
Gần 3 tháng sau, vào ngày 4-9-2017, Cảnh sát liên bang Brazil lại đồng loạt ra quân tập kích các điểm tàng trữ và buôn bán ma túy tại các bang Sao Paulo, Minas Gerais, Santa Catarin, Parana và Rio Grande do Sul. Nhà chức trách cho biết, đây là đợt tấn công quy mô nhất trong khuôn khổ chiến dịch mang tên Brabo và chiến lợi phẩm thu được là 2 tấn cocaine.
