"Cơn địa chấn" trong cuộc chiến chống ma túy của Mexico

• Hậu quả thảm khốc sau 14 năm chống ma túy ở Mexico
• Hy vọng thoát tù của trùm ma túy Mexico Guzman
• Mexico: Cựu Tổng thống bị cáo buộc tham nhũng

“Động đất” trong quân đội

Cho đến ngày 15-10 khi Tướng Salvador Cienfuegos Zepeda bị bắt tại sân bay quốc tế Los Angeles (Mỹ), lực lượng quân đội Mexico vẫn luôn được đánh giá là có vai trò quan trọng và vượt trội trong cuộc chiến chống tham nhũng của Mexico. Đối với ít nhất 3 đời tổng thống gần đây của Mexico, quân đội là lực lượng an ninh có thể được triển khai nhanh nhất và hiệu quả nhất để chống lại các băng đảng buôn bán ma túy hùng mạnh của đất nước. 

Các cáo buộc của các công tố viên Mỹ rằng cựu Bộ trưởng Quốc phòng Cienfuegos Zepeda có biệt danh là "Bố già" và thực hiện các cuộc trò chuyện trực tiếp với kẻ cầm đầu một băng đảng bạo lực chuyên vận chuyển cocaine, methamphetamine và heroin vào Mỹ khiến nhiều người Mexico giật mình tự hỏi: Chuyện gì đang xảy ra?

Đài NBC News dẫn lời các công tố viên Mỹ cho hay, cựu Bộ trưởng Quốc phòng Mexico Cienfuegos Zepeda bị bắt vì tội buôn bán ma túy và rửa tiền theo lệnh của Cơ quan phòng chống ma tuý của Mỹ (DEA). Theo Văn phòng công tố viên quận Đông New York, Tướng Cienfuegos Zepeda bị cáo buộc đã hỗ trợ băng đảng H-2 có trụ sở tại Nayarit và Sinaloa, Mexico. Băng đảng này trước đây do trùm ma tuý Juan Francisco Patrón Sánchez cầm đầu. Tên này có biệt danh là El H-2, đã bị tiêu diệt trong một cuộc đọ súng với lực lượng quân đội Mexico hồi năm 2017 khi đang cầm đầu Beltran Leyva-1 trong 6 băng nhóm buôn bán ma tuý lớn nhất quốc gia Mỹ Latin này.

Cựu Tổng thống Mexico Enrique Pena Nieto và cựu Bộ trưởng Quốc phòng Cienfuegos Zepeda. Ảnh: Getty

"Bị cáo đã lạm dụng vị trí quản lý và quyền lực của mình để giúp H-2, một tổ chức buôn bán ma túy Mexico cực kỳ bạo lực, vận chuyển hàng nghìn kg cocaine, heroin, methamphetamine và cần sa vào Mỹ, bao gồm cả thành phố New York. Để đổi lấy các khoản tiền hối lộ, Tướng Cienfuegos Zepeda đã cho phép H-2 thường xuyên tham gia vào các vụ bạo lực bán buôn, bao gồm cả tra tấn và giết người. Đáng chú ý là các hoạt động này của H-2 không bị trừng phạt ở Mexico”, các công tố viên liên bang cho biết trong một tuyên bố ủng hộ đề nghị ra lệnh tạm giam vĩnh viễn đối với cựu Bộ trưởng Quốc phòng Mexico.

Tổng thống Mexico Andrés Manuel López Obrador hôm 20-10 cho biết, Chính phủ của ông đã yêu cầu chính quyền Washington chia sẻ tất cả thông tin về các mối liên hệ bị cáo buộc giữa cựu Bộ trưởng Quốc phòng Mexico và những kẻ buôn bán ma túy. Phát biểu trước báo giới về việc này, Tổng thống López Obrador đã gửi thông điệp tới Mỹ như sau: “Hãy cho chúng tôi thấy những hoạt động đồng lõa nếu các bạn có bằng chứng. Chỉ có thế thì sau đó Mexico mới mở cuộc điều tra của riêng mình. Chúng tôi không thể cho phép ai đó bị đánh giá chỉ vì lý do chính trị hoặc lý do khác nếu không có bằng chứng".

Trước đó, vào ngày 16/10, Tổng thống Mexico cũng thừa nhận rằng, hai tuần trước khi xảy ra vụ bắt giữ cựu Bộ trưởng Quốc phòng, ông nhận được thông tin từ Đại sứ Mexico tại Mỹ Martha Barcena cho hay đang có một cuộc điều tra  nhằm vào Tướng Cienfuegos Zepeda- người từng là quan chức quân sự hàng đầu của Mexico dưới thời Tổng thống Enrique Pea Nieto từ năm 2012 đến năm 2018. 

Thực tế, chống tham nhũng là ưu tiên hàng đầu của Tổng thống López Obrador kể từ khi lên nhậm chức. Hơn nữa, vì đánh giá cao vai trò của quân đội, ông López Obrador cũng giao nhiều trách nhiệm cho quân đội hơn so với bất kỳ Tổng thống Mexico nào khác trong lịch sử gần đây. 

Nhà phân tích quân sự Juan Ibarrola cho biết: “Đây là thời điểm mà Tổng thống đã đặt một lượng lớn sự tin tưởng và trách nhiệm vào tay lực lượng quân đội với lập luận rằng họ đáng tin cậy hơn và trong sạch hơn. Ông đã giao cho quân đội không chỉ lãnh đạo cuộc chiến liên tục của chính phủ với các băng đảng ma túy, mà còn ngăn chặn nạn trộm cắp đường ống nhiên liệu tràn lan, xây dựng các dự án cơ sở hạ tầng lớn và trở thành trụ cột của Lực lượng Vệ binh Quốc gia mới với vỏ bọc bên ngoài là dân sự”.

Tổng thống Mexico nói rằng, với tư cách là Tổng tư lệnh quân đội, ông là người phát ngôn duy nhất của chính phủ về vấn đề liên quan đến quân đội. Ông đã đưa ra một cuộc bỏ phiếu tín nhiệm đối với các nhà lãnh đạo quân đội đương nhiệm, khẳng định rằng các nhà lãnh đạo của lục quân và hải quân mà ông lựa chọn là "liêm khiết”. Nhưng trớ trêu thay, những cáo buộc chống lại cựu Bộ trưởng Quốc phòng đang dấy lên nghi ngờ rằng bất cứ ai cũng có thể tham nhũng và bảo kê các mạng lưới buôn bán ma tuý.

Bộ trưởng Quốc phòng Mexico không chỉ là một chức vụ trong nội các. Ở Mexico, có một thỏa thuận sắt đá rằng quân đội không can thiệp vào chính trị và các chính trị gia - bao gồm cả Tổng thống - không can thiệp vào công việc nội bộ của quân đội. Tổng thống không chỉ chọn một Bộ trưởng Quốc phòng từ danh sách các ứng cử viên được chấp nhận mà còn phải thông qua sự đồng ý của các tướng lĩnh. Giới quan sát thì nhận định, “Mexico đang bị chao đảo bởi lâu nay tại đây, lực lượng quân đội là một trong những tổ chức cuối cùng được công chúng tin tưởng khi đề cập đến tham nhũng”.

Những bằng chứng khó chối cãi

Theo tài liệu của các công tố viên Mỹ, Tướng Cienfuegos Zepeda đã giúp một tổ chức buôn bán ma túy được mệnh danh là băng đảng H-2, bằng cách đảm bảo các hoạt động quân sự không được tiến hành chống lại họ, hành động chống lại đối thủ của họ, giới thiệu các thủ lĩnh băng đảng với các quan chức tham nhũng khác và cảnh báo tổ chức này. Chưa hết, cựu Bộ trưởng  Quốc phòng Mexico còn thông tin cho băng đảng H-2 về các cuộc điều tra của Mỹ, dẫn dắt DEA sử dụng những người cung cấp thông tin bí mật theo mục đích của mình dẫn đến vụ sát hại các thủ lĩnh của những băng đảng buôn bán ma túy khác.

Khi còn đương chức, ông Cienfuegos Zepeda từng chỉ huy nhiều chiến dịch truy quét các băng nhóm tội phạm đối thủ của H-2. Ảnh: Getty.

Tờ The New York Times thông tin, vụ bắt giữ Tướng Cienfuegos Zepeda không phải là hoạt động hợp tác giữa chính phủ Mỹ với Mexico mà nó bắt nguồn từ cuộc điều tra do Mỹ dẫn đầu vào cuối năm 2013 về một băng đảng ma túy Mexico của Fausto Isidro Meza Flores, từng là thủ lĩnh băng nhóm ma túy Beltran-Leyva khét tiếng một thời. Mặc dù một nhóm đặc vụ Mỹ vào thời điểm đó xác định Cienfuegos Zepeda là đối tác của băng nhóm của Meza Flores nhưng cơ quan hành pháp Mỹ và Mexico không xúc tiến điều tra ông. 

Đến năm 2015, nghi vấn về Cienfuegos Zepeda tăng lên. Mỹ nghe lén được ít nhất hai cuộc nói chuyện bàn tán về một người quyền lực trong thế giới ngầm được gọi là "bố già" và xác định đó là Cienfuegos Zepeda. Băng đảng H-2 được coi là tàn tích của Beltran-Leyva.

Tờ The Guardian trích dẫn cáo trạng của các công tố viên Mỹ cho hay: “Bề ngoài, Tướng Cienfuegos Zepeda luôn thể hiện là hình ảnh của một chiến binh tiền tuyến chống lại các tổ chức buôn ma túy. Ông đã chỉ đạo lực lượng quân đội dồn ép các thủ lĩnh băng đảng ma tuý và bắt giữ trùm ma tuý khét tiếng Joaquin “El Chapo” Guzman hai lần trong hai năm. 

Nhưng các bằng chứng khác lại cho thấy, ông đã sử dụng quyền lực rộng lớn của văn phòng và quân đội không phải để làm gián đoạn việc vận chuyển ma túy mà để giúp một băng đảng được gọi là H-2. Trong hàng ngàn tin nhắn này, cựu Bộ trưởng Quốc phòng Mexico được  trùm ma tuý gọi với biệt danh "Padrino" hoặc "Bố già" - một nhà hảo tâm toàn năng, người đã đảm bảo hàng nghìn kg methamphetamine, cocaine, heroin và cần sa được đưa vào các thành phố của Mỹ, giúp H-2 thu lợi bất chính hàng triệu USD tiền mặt”. 

Quân đội Mexico là lực lượng tiên phong chống ma tuý. Ảnh: Getty.

Các công tố viên Mỹ khẳng định, Tướng Cienfuegos Zepeda không chỉ đập tan các băng đảng đối thủ của H-2 mà còn dừng các hoạt động quân sự chống lại H-2, giới thiệu băng đảng này với “các quan chức chính phủ Mexico tham nhũng khác”, bố trí các tàu di chuyển tiếp tế và giúp chúng chiếm lĩnh thêm thị trường. 

Trong thời kỳ Tướng Cienfuegos Zepeda còn tại chức, H-2 đã thực hiện “vô số hành động bạo lực khủng khiếp, bao gồm tra tấn và giết người, để bảo vệ khỏi những thách thức từ các tổ chức buôn bán ma túy đối thủ, đấu tranh giành lãnh thổ và bịt miệng những người hợp tác với cơ quan thực thi pháp luật”. Ở Mỹ, H-2 có nhiều cơ sở phân phối ma tuý ở Los Angeles, Las Vegas, Ohio, Minnesota, North Carolina và New York. Tháng 8-2019, DEA đã hoàn thiện báo cáo về các tội danh của cựu Bộ trưởng Quốc phòng Mexico nhưng khi đó ông này chưa đặt chân đến Mỹ nên không thể bắt giữ.

Cũng theo cáo trạng mà phía Mỹ cung cấp cho báo giới, Tướng Cienfuegos Zepeda giữ chức vụ Bộ trưởng Quốc phòng từ năm 2012 đến 2018. Ông là cựu quan chức cấp cao nhất của nội các Mexico bị bắt kể từ khi quan chức an ninh hàng đầu của Mexico Genaro Garcia Luna bị bắt giam ở Dallas, Texas vào năm 2019. Garcia Luna là người phục vụ dưới thời Tổng thống Felipe Calderón bị buộc tội buôn bán ma tuý và nhận hàng triệu USD hối lộ từ trùm ma túy bị giam cầm Joaquin "El Chapo" Guzman. Nhưng tại các phiên toà ở Mỹ, ông này không nhận tội.

Còn cựu Bộ trưởng Quốc phòng Mexico, ngay sau khi bị bắt đã ngay lập tức thuê Công ty luật Cesar Duarte Jaquez tiến hành chiến dịch bảo vệ quyền lợi cho mình. Đây cũng là công ty luật nổi tiếng của Mexico, chuyên bảo vệ cho các “ông lớn” ở quốc gia này với mức phí dịch vụ khá “chát”, từ 800 USD đến 1.000 USD cho một giờ làm việc. Trong phiên điều trần chớp nhoáng hôm 16/10, tức một ngày sau khi Tướng Cienfuegos Zepeda bị bắt, Công ty luật Cesar Duarte Jaquez đã viện tới sự giúp đỡ của hai luật sư Duane Lions và Juan Pablo Morillo, từ hãng Quinn Emanuel Urquhart & Sullivan ở Mỹ. Tại đây, cựu Bộ trưởng Quốc phòng Mexico đã được giải thích rõ về 4 tội danh ông phải đối mặt liên quan đến buôn bán ma tuý và rửa tiền với mức án tù có thể lên tới hàng chục năm.

Tướng Cienfuegos Zepeda sinh ngày 14/ 6/1948 tại thành phố Mexico City. Ông từng là tùy viên quân sự và hàng không trong Đại sứ quán Mexico ở Nhật Bản và Hàn Quốc; Giám đốc Học viện quân sự Mexico cho đến khi trở thành Bộ trưởng Quốc phòng dưới thời cựu Tổng thống Felipe Calderon. Khi đó, Tướng Cienfuegos Zepeda chính là động lực thúc đẩy sự mở rộng cuộc chiến chống lại băng đảng buôn bán ma tuý, bằng việc chứng minh cho các nhà lập pháp rằng chỉ có quân đội mới được tin tưởng để chống lại tội phạm có tổ chức.

Vào năm 2017, ông đã thành công trong việc hỗ trợ Tổng thống Enrique Pena Nieto hệ thống hóa vai trò của quân đội trong cuộc chiến chống ma túy thành luật ở Mexico. Tuy nhiên, dưới thời Tướng Cienfuegos Zepeda, quân đội Mexico thường xuyên bị buộc tội vi phạm nhân quyền. 

Vụ bê bối tồi tệ nhất trong nhiệm kỳ của cựu Bộ trưởng Quốc phòng liên quan đến vụ quân đội năm 2014 giết chết 22 nghi phạm tại nhà kho ở thị trấn Tlatlaya. Báo chí địa phương cho biết, ban đầu có xả súng và một số người chết, 1 binh sĩ quân đội bị thương. Nhưng cuộc điều tra về nhân quyền sau đó khẳng định, ít nhất 8 hoặc thậm chí có lẽ là hơn 10 nghi phạm đã bị hành quyết sau khi đầu hàng.