Dân quân tự vệ Mexico chống lại cartel ma túy

• Người đưa tin cho FBI là cựu thủ lĩnh cartel ma tuý Mexico
• Các mạng xã hội ở Mexico chống lại những cartel ma túy

Tierra Caliente là khu vực bị ảnh hưởng nặng nhất của cuộc chiến. Trong suốt 3 ngày, các đội trưởng kể lại vì sao Michoacan bị rơi vào tay bọn tội phạm, họ đã cầm vũ khí chống cự như thế nào và họ đã thất bại ra sao. Lời kể của nhóm Mora, của các phóng viên và của những nhà bảo vệ nhân quyền đã vẽ ra một tình thế phức tạp từ 10 năm bạo lực trong vùng Tierra Caliente.

Đang là mùa đông trong vùng Tierra Caliente ở phía nam Mexico. Bầu trời sáng trong, những tia nắng chiếu lấp lánh trên đoàn xe đang đến gần: 2 chiếc xe bán tải tiến đến, 1 màu đen và 1 màu xám, những hành khách không thể nhìn thấy sau lớp kính sẫm màu. Một chiếc xe cảnh sát chạy sau cùng. Khi dừng lại, đoàn xe làm bốc lên một đám bụi mù. Những cánh cửa mở ra, tiếng giày nện xuống đất cho thấy khoảng 7 người đàn ông trang bị vũ khí và 1 phụ nữ.

Họ không có vẻ gì là những tên gangster đáng sợ. Phần lớn mặc áo xanh ngắn tay với phù hiệu trắng may trên ngực. Một vài người trạc tứ tuần và cái bụng phệ nhô ra khỏi thắt lưng. Vũ khí của họ chủ yếu là những khẩu AR-15, họ mặc áo chống đạn chi chít vết tích. Người gầy nhất mặc quần short kaki, mang kính mát to với 1 khẩu súng lục ở thắt lưng, giống một tên lính đánh thuê Mỹ hộ tống một nhà ngoại giao quan trọng đến một đất nước đang có chiến tranh. Họ đang thực hiện một sứ mệnh.

Người mà họ hộ tống bước ra khỏi chiếc Chevrolet bọc thép. Ông này khoảng lục tuần, có bộ râu xám cắt ngắn và đội mũ rơm. Tên ông ta là Hipolito Mora Chavez. Vào năm 2013, ông đã khởi xướng một cuộc nổi dậy của dân quân vũ trang để chống lại một cartel hùng mạnh ở Michoacan. Bang này là quê hương của ông và cũng là vùng bờ biển Thái Bình Dương, nơi xuất xứ của phần lớn lượng amphetamine tại Mỹ.

Cuộc nổi dậy của dân quân tự vệ là một sự kiện tại Mexico. Đối với nhiều người, những công dân bình thường đó đã hoàn thành được điều mà chính phủ không làm được hoặc không muốn lo đến: Ngăn chặn và đương đầu với tổ chức tội phạm đang gieo rắc kinh hoàng tại Tierra Caliente từ nhiều năm qua. Nhiều người khác lại xem họ như những kẻ có thể khiến vùng này rơi vào cảnh hỗn mang càng lớn hơn.

Mora Chavez trong chiếc xe bọc thép.

Hơn 3 năm sau khi cuộc chiến bùng ra, mọi việc có vẻ tồi tệ đối với Mora và người của ông. Mùa đông 2014, con trai của ông bị bắn chết trong một cuộc chạm súng với một nhóm đối địch. Giờ đây Mora lao vào một cuộc trả thù nhắm vào người chịu trách nhiệm về cái chết của con trai ông. Ông cảm thấy bị đất nước phản bội, bị bỏ rơi giữa một đại dương thù nghịch. Ông dần dần cho những người thân trong gia đình rời khỏi đất nước và cố tình lánh xa họ. Giờ đây ông chờ đợi.

Không giống như bộ phim Hollywood kể về việc bắt giữ tay trùm "El Chapo" Guzman vào tháng 1-2016, cuộc chiến ma túy chủ yếu diễn ra ở địa phương dẫn đến các bi kịch mà thế giới không hề biết đến. Tierra Caliente là khu vực bị ảnh hưởng nặng nhất của cuộc chiến. Trong suốt 3 ngày, các đội trưởng kể lại vì sao Michoacan bị rơi vào tay bọn tội phạm, họ đã cầm vũ khí chống cự như thế nào và họ đã thất bại ra sao.

Lời kể của nhóm Mora, của các phóng viên và của những nhà bảo vệ nhân quyền đã vẽ ra một tình thế phức tạp từ 10 năm bạo lực trong vùng Tierra Caliente. Bị vây phủ bởi núi non, Tierra Caliente là một vùng đồng bằng trải dài ở miền đông nam Michoacan Guerrero.

Cách biên giới Mỹ 800km, các cộng đồng nông dân và những thành phố ven biển là các thành lũy chính của việc xuất khẩu ma túy lên miền bắc. Michoacan sản xuất hàng tấn amphetamine để chuyển sang Mỹ. Còn bang Guerrero láng giềng từ nhiều năm nay là nơi sản xuất thuốc phiện lớn nhất của Mexico và đóng vai trò chủ chốt trong cuộc khủng hoảng y tế liên quan đến việc tiêu thụ heroin tại Mỹ.

Những tổ chức tội phạm đang tranh giành tại Tierra Caliente không chỉ sống nhờ ma túy, chúng cũng bóc lột dân chúng địa phương bằng cách bắt cóc tống tiền. Ở một vài nơi, chúng kiểm soát chặt chẽ giới cảnh sát và ranh giới giữa tội phạm với chính quyền đã biến mất.

Tại Iguala, một nhóm buôn ma túy đã bắt cóc 43 sinh viên vào tháng 9-2014 với sự giúp sức của cảnh sát địa phương. Đây là tội ác ghê tởm nhất trong lịch sử hiện đại của Mexico. Việc tìm kiếm các thi thể đã dẫn đến sự khám phá một số lượng lớn hố chôn tập thể rải rác khắp bang, điều này giải thích cho làn sóng mất tích đã gieo rắc kinh hoàng trong toàn khu vực.

Tình hình tại Tierra Caliente nhắc lại vai trò quan trọng của Mỹ tại các khu vực rối ren nhất của Mexico. Nước Mỹ không những là khách hàng số 1 của bọn buôn ma túy mà còn là một nguồn vũ khí vô tận, một ngân hàng để cất giấu các tài sản bí mật và một tia hy vọng cho những ai tìm cách thoát khỏi viễn cảnh đáng lo ngại của khu vực đang chịu ảnh hưởng của nạn thất nghiệp và tha hóa.

Bang Michoacan là nơi sinh sống của hơn 4 triệu người. Một số lượng tương đương đang sống ở phía bắc sông Rio Grande, đa số tại bang California, nơi tiếp nhận người nhập cư Mexico đông nhất. Trong kỳ nghỉ hè, các thành phố như Apatzingan (được xem như thủ phủ của Tierra Caliente) đón tiếp những người Michoacan trở về từ Mỹ để giúp đỡ người thân bằng những đồng đô la kiếm được một cách vất vả.

Ông Mora sống tại thành phố La Ruana nhỏ bé. Tại vùng thôn quê, mọi người sống bằng nghề đánh lưới, khai thác mỏ và rừng. Ở đây nghề chính là nông nghiệp. Trái bơ và chanh đã trở thành biểu tượng của Michoacan. Nơi này là một trong những bang xuất khẩu hàng đầu 2 sản phẩm đó, phần lớn là sang Mỹ.

Đối với một người luôn biết rằng bọn buôn ma túy và phần lớn chính quyền đang muốn lấy mạng của ông, Mora không tìm cách ẩn náu. Ngôi nhà bằng đất nâu của ông rất dễ tìm. Trong số các bức ảnh gia đình treo trên tường, người ta thấy có cả ảnh của Pancho Villa và Emiliano Zapata, 2 lãnh tụ của cuộc cách mạng Mexico. Gần 1 thế kỷ sau, đất nước Mexico lại chìm ngập trong chiến tranh.

Khói lửa đã bắt đầu tại bang của Mora vào tháng 12-2006, Tổng thống Felipe Calderon triển khai hàng trăm binh sĩ đến Michoacan trong khuôn khổ của cuộc chiến chống cartel. Đây là giai đoạn đầu tiên  của một chiến dịch quân sự trong đó hơn 96.000 binh sĩ và cảnh sát đã được huy động tại 6 bang.

Ngồi trong phòng khách, Mora bày tỏ sự ủng hộ Tổng thống Calderon cho dù rất nhiều người xem cuộc tấn công như là một thất bại chỉ làm cho Mexico bước vào một thời kỳ bạo lực khó thể tưởng tượng. "Trong một cuộc chiến, luôn có người chết ở cả 2 phía. Tôi cho rằng Calderon đã làm điều cần phải làm" - Mora cho biết và tin rằng Tổng thống Calderon đã gieo sự hãi sợ trong các cartel.

Chiến dịch quân sự chống các cartel của Calderon là thời kỳ đen tối nhất trong lịch sử Mexico mới đây. Theo Cao ủy về Nhân quyền của Liên Hiệp Quốc, hơn 150.000 người đã chết tại Mexico kể từ đầu chiến dịch và hơn 26.000 người bị mất tích.

Tuy nhiên, dường như rất logic khi Mora ủng hộ sự chống trả vũ trang với các cartel. Tổng thống Calderon và ông gặp nhau ở điểm này. Có điều khác nhau là Calderon chiến tranh với sự hậu thuẫn của quân đội Mexico trong khi Mora chỉ có 1 khẩu súng cũ và một nhóm người tình nguyện thiếu kinh nghiệm.