Làm giàu bằng cách bóp cổ người nghèo

• Mở rộng điều tra vụ bê bối vaccine tại Trung Quốc

Y, dược càng tham nhũng, người nghèo càng khổ

Báo chí Belarus ngày 1-8 vừa qua đồng loạt đăng tải thông tin nhà chức trách nước này vừa phát hiện vụ bê bối tham nhũng trong ngành y tế gây chấn động. 37 quan chức y tế hàng đầu của Belarus đã bị bắt để điều tra. Đáng chú ý trong số này có một thứ trưởng Bộ Y tế cùng nhiều y bác sĩ tại các phòng khám có uy tín, các doanh nghiệp hàng đầu về sản xuất và xuất nhập khẩu thuốc.

Những người này bị nghi ngờ đã tham nhũng hàng triệu USD trong ngân sách nhà nước bằng cách đẩy giá thuốc và các thiết bị y tế tăng cao. Theo cơ quan điều tra, một số loại thuốc và thiết bị y tế giá đã tăng 60% và thậm chí tăng gấp đôi. Đặc biệt, một số thiết bị y tế nhập khẩu đã qua sử dụng song lại được bán với giá hàng mới. Ngoài ra, 60 người khác bao gồm đại diện của các công ty dược phẩm quốc tế cũng bị triệu tập để điều tra hình sự.

Cũng liên quan tới lĩnh vực sản xuất thuốc và thiết bị y tế, trước đó, tại Trung Quốc, bà Ngụy Phi Yến, chủ tịch một công ty dược phẩm ở miền Nam Trung Quốc từng thừa nhận, 90% các loại thuốc được kê toa ở Trung Quốc đã bị đẩy giá lên quá cao. Bất chấp các nỗ lực điều chỉnh giảm giá thuốc, người dân Trung Quốc hiện vẫn đang phải trả những khoản tiền lớn hơn cho các loại thuốc được kê toa, một hiện tượng gây ra bởi tham nhũng trong hệ thống y tế.

Sở dĩ có hiện tượng này, theo ông Trương Phúc Uy, Phó giám đốc một bệnh viện ở Quảng Tây, các công ty dược phẩm phải dành ra một khoản “tiền lại quả” cực lớn cho các bộ phận liên quan, và đây được cho là nguyên nhân góp phần đẩy giá thuốc lên cao. Giá thuốc càng cao, thì tiền lại quả càng nhiều.

Cơ quan chuyên trách Trung Quốc thanh tra toàn diện các cơ sở sản xuất, sử dụng vaccine. Ảnh: The Borneo Post.

Có một thực tế, một số loại thuốc mới, mặc dù kém hiệu quả hơn, nhưng vẫn có thể được sử dụng trong bệnh viện bởi họ chào mời những số tiền lại quả lớn. “Vẫn có rất nhiều loại thuốc vừa rẻ mà vẫn hiệu quả. Tuy nhiên, những loại thuốc này không được dùng trong bệnh viện bởi vì chúng không đem lại món lại quả cần thiết”, Tiến sĩ Dương, Học viện Khoa học Y học Trung Quốc, cho biết trong một cuộc phỏng vấn với Đài Truyền hình Tân Đường Nhân (NTD) có trụ sở ở New York. “Một số loại thuốc mới, mặc dù kém hiệu quả hơn, nhưng vẫn có thể được sử dụng trong bệnh viện bởi họ chào mời những số tiền lại quả lớn”, ông Dương nói.

Đối với một sản phẩm y tế phải được vô số các cơ quan quản lý của Chính phủ Trung Quốc thông qua. Trong hệ thống này, tất cả các bước mà thuốc phải đi qua đều mang lại cơ hội cho các cán bộ quản lý nhận những khoản tiền bất hợp pháp, đổi lại, họ sẽ đảm bảo cho thuốc được có mặt trên thị trường. Điều này dẫn đến kết quả là giá thuốc bị đẩy lên cao rất nhiều so với giá thông thường khi đến tay người tiêu dùng. Cái giá cao cắt cổ vô lý này đã trở thành gánh nặng cực lớn đối với những người nghèo.

“Vaccine bẩn” và sự thật ẩn chứa

Cũng liên quan tới những bê bối của ngành y trong thời gian gần đây, cảnh sát thành phố Trường Xuân thuộc tỉnh Cát Lâm, Đông Bắc Trung Quốc, đã đề nghị cơ quan công tố phê chuẩn lệnh bắt giữ 18 người tại Công ty công nghệ sinh học Trường Xuân Trường Sinh, công ty sản xuất dược phẩm hàng đầu của Trung Quốc hiện là "tâm điểm" một vụ bê bối vaccine gây chấn động.

Trước đó, nữ chủ tịch của công ty này đã bị bắt giữ. Đề nghị trên được đưa ra sau khi Tổng cục Giám sát và Quản lý thực phẩm và dược phẩm quốc gia Trung Quốc (CFDA) triển khai thanh tra hoạt động sản xuất vaccine trên toàn quốc, rà soát toàn bộ quy trình và dây chuyền sản xuất vaccine.

Qua kiểm tra tại công ty Trường Xuân Trường Sinh, cơ quan chức năng xác định công ty này vi phạm nghiêm trọng quy trình cấp phép sản xuất với mục đích giảm chi phí và kê khống tỷ lệ thành công của vaccine phòng bệnh dại do công ty sản xuất. CFDA đã thu hồi giấy phép sản xuất loại vaccine nói trên của công ty, yêu cầu công ty này dừng sản xuất và bán sản phẩm, đồng thời đình chỉ cấp phép tất cả các sản phẩm khác của công ty.

Theo một nhà phân phối, trong năm 2017, công ty trên đã bán tổng cộng 252.000 liều vaccine DPT phòng bệnh bạch cầu, ho gà và uốn ván dùng cho trẻ em. Vụ việc đã gây ra làn sóng phẫn nộ từ các bậc phụ huynh và nhiều khách hàng.

Ngày 23-7, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã chỉ thị cơ quan chức năng nước này điều tra và nghiêm trị những đối tượng chịu trách nhiệm trong vụ bê bối. Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường cũng đã chỉ thị Quốc vụ viện (chính phủ) lập tức cử các nhóm điều tra toàn bộ dây chuyền sản xuất và bán hàng đối với tất cả các loại vaccine của Công ty Trường Xuân Trường Sinh.

Ngay sau khi các cơ quan chức năng vào cuộc, trong một thông cáo đăng tải chiều 30-7, Chính phủ Trung Quốc cam kết trừng phạt nặng và áp mức phạt cao đối với các công ty và cá nhân liên quan tới vụ bê bối vaccine của Công ty Trường Xuân Trường Sinh khi gây nên làn sóng phẫn nộ trong dân chúng. Các cuộc điều tra kỹ lưỡng sẽ được tiến hành nhằm xác định trách nhiệm phạm tội của những kẻ phạm tội nghiêm trọng khác liên quan tới vụ bê bối, về sự tắc trách của các quan chức có liên quan.

Một trẻ em được tiêm chủng ở Trung Quốc. Ảnh: China Plus.

Ngày 1-8, Ấn Độ đã quyết định thu hồi vaccine phòng dại của Công ty công nghệ sinh học Trường Xuân Trường Sinh, vốn đang là tâm điểm vụ bê bối vaccine tại Trung Quốc. Quyết định trên được đưa ra ngay sau khi New Delhi khi ban hành lệnh cấm nhập khẩu loại vaccine "bẩn" này. Người đứng đầu cơ quan quản lý dược phẩm của Ấn Độ, S.Eswara Reddy, cho biết cơ quan chức năng đang tiến hành điều tra vụ việc. Tuy nhiên, "toàn bộ các lô vaccine đã được nhập khẩu (của công ty trên) sẽ bị thu hồi" trong khi chờ đợi.

Theo Chương trình kiểm soát bệnh dại quốc gia của Chính phủ Ấn Độ, bệnh dại là nguyên nhân khiến 20.000 người tử vong tại Ấn Độ mỗi năm. Trả lời phỏng vấn nhật báo Hindustan Times, ông S.Eswara Reddy cho biết: "Loại vaccine này hiện đang được sử dụng tại Ấn Độ, nhưng chúng tôi không có số liệu chính xác về số lô vaccine nhập khẩu hay những địa chỉ đã phân phối".

Quan chức này nêu rõ ông đã yêu cầu các đơn vị chức năng chuẩn bị báo cáo chi tiết về việc nhập khẩu và phân phối loại vaccine trên, và khi có đầy đủ thông tin sẽ yêu cầu thu hồi số vaccine này trên thị trường. Tuy nhiên, từ nay đến lúc đó sẽ cấm nhập khẩu loại dược phẩm này.

Cũng liên quan tới vụ việc này, theo China Times, Giám đốc Phòng quản lý tiêm chủng tỉnh Sơn Đông (Trung Quốc), đang trong tình trạng nguy kịch sau khi tự tiêm một lượng lớn insulin, một loại hormone chuyên dùng cho người bị bệnh tiểu đường, nhằm tìm cách tự tử.

Một báo cáo khác của trang tin về khoa học và công nghệ của Trung Quốc cho biết, ông Tống đang điều trị trong bệnh viện vì bệnh tiểu đường. Tuy nhiên, thông tin này đã bị xóa khỏi trang web ngay sau khi được đăng tải. Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh tỉnh Sơn Đông từ chối bình luận về thông tin này. Với tư cách là Giám đốc Phòng quản lý tiêm chủng, ông Tống là người đã đồng ý cho phép sử dụng vaccine của Công ty Trường Xuân Trường Sinh tại tỉnh Sơn Đông.

Tính đến ngày 25-7, tức chỉ trong vòng 5 ngày sau khi sự kiện này bị phanh phui trước công chúng, đã có 30 tỉnh, thành, khu tự trị trên toàn quốc lên tiếng về sự kiện này; đã có 713.000 tin tức, bài viết liên quan đến “sự kiện vaccine”.

Các bài viết đã chỉ ra con đường làm giả phi pháp và con đường phát triển trở thành “ông vua ngành vaccine” của Công ty Trường Xuân Trường Sinh; chỉ rõ vấn nạn tham nhũng trong mọi khâu thuộc lĩnh vực tiêm chủng tại Trung Quốc, từ nghiên cứu, phát triển, sản xuất, tiêu thụ, sử dụng. Hậu quả của vấn đề tham nhũng trong nhiều khâu này đã khiến những sản phẩm vaccine không đạt chất lượng vẫn được trực tiếp tung vào thị trường, trong đó sự kiện của Công ty Trường Xuân Trường Sinh chỉ là phần nổi của tảng băng chìm trong ngành vaccine của Trung Quốc.

Triệt lòng tham, bịt nguyên nhân của mọi bê bối trong lĩnh vực y, dược?

Câu hỏi đặt ra là tại sao lại xảy ra vụ bê bối trên? Những người trong ngành công nghiệp sản xuất vaccine và thiết bị y tế cho biết, sự cố tại Trung Quốc và Belarus là kết quả của việc các công ty dược phẩm không tuân thủ các tiêu chuẩn sản xuất, thiếu sự thanh tra chặt chẽ và thiếu các chế tài phạt nặng. Tham nhũng trong ngành y, dược là không thể tránh khỏi trước cám dỗ của những món tiền lớn mà các công ty dược bỏ ra cho các quan chức để được phê duyệt. Các đạo luật, thông tư khắt khe nhằm trấn áp nạn tham nhũng trong y tế được coi là không loại trừ cả các quan chức cao cấp trong Chính phủ Trung Quốc.

Để tăng cường giám sát và thực thi kỷ luật, ngay từ năm 2016, Ủy ban Kế hoạch gia đình và Y tế quốc gia Trung Quốc (NHFPC) ban hành 3 thông tư liên quan tới chống tham nhũng và chống hối lộ trong ngành y tế. Thông tư số 49 của NHFPC liệt kê 9 hành động bị cấm đối với các cơ sở chăm sóc y tế và nhân viên ngành y. Sau các chiến dịch chống tham nhũng nhằm vào giới quan chức, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình năm ngoái yêu cầu các cơ quan chức năng siết chặt quản lý thị trường chăm sóc sức khỏe rộng lớn của nước này.

Nỗ lực chống tham nhũng trong ngành y tế cũng được nhiều quốc gia triển khai để ngăn chặn nạn tham nhũng tràn lan. Tại Maroc, trong thời gian gần đây, Chính phủ Maroc đã chỉ đạo Bộ Y tế triển khai những hành động quyết liệt bao gồm cải tổ hệ thống dịch vụ chăm sóc y tế (quản lý người bệnh, nhập viện, cấp cứu…), quản lý nguồn nhân lực trong ngành y tế (tuyển dụng, đề bạt, thuyên chuyển vị trí công tác…), quản lý dược phẩm (các trung tâm bán thuốc, các đầu mối sản xuất và kinh doanh dược phẩm, xây dựng các tổng kho dược phẩm ở các địa phương…). Đồng thời, phối hợp với công tác kiểm tra, thanh tra trong lĩnh vực y tế như kiểm toán, thanh tra các dịch vụ y tế, các cơ sở y tế cả công và tư nhân…

Bên cạnh đó, hàng loạt số điện thoại miễn phí được thiết lập để người dân, bệnh nhân tố cáo hành vi tham nhũng trong các cơ sở khám chữa bệnh, nhà thuốc. Những cuộc điều tra tham nhũng trong ngành y tế Maroc cũng liên tục được triển khai với sự trợ giúp và tham gia của nhiều đơn vị như Bộ Y tế, Tổ chức minh bạch quốc tế tại Maroc, các tổ chức phi chính phủ chuyên lĩnh vực phòng, chống tham nhũng.

Theo Bộ Y tế Maroc, những cố gắng, nỗ lực chống tham nhũng trong ngành Y tế trước hết phải là việc khôi phục lòng tin của người bệnh. Ngoài ra, vấn đề công bằng trong khám chữa bệnh, bán thuốc cũng được ưu tiên, tránh trường hợp thiên vị, thân quen hay “lót tay” để được khám trước, khám sau. Về lâu về dài, phải xây dựng hẳn một chương trình quốc gia minh bạch hóa ngành y tế và trong sạch hóa đội ngũ y, bác sĩ và nhân viên y tế.

Phải triển khai nhiều biện pháp  tuyên truyền  để người dân “nói không” với việc hối lộ các y sĩ, bác sĩ, nhân viên y tế. Ngăn chặn và xử lý triệt để các hành vi tham nhũng, nhận hối lộ trong ngành y tế, đưa ngành y tế trở thành “trọng tâm” chống tham nhũng của Chính phủ Maroc trong thời gian tới...