Báo động tình trạng khai thác trái phép tài nguyên, khoáng sản tại Tây Nam Bộ

Tan nát những cánh đồng vì khai thác đất mặt ruộng

Tại huyện Chợ Mới, tỉnh An Giang có hơn 103 cơ sở với 129 lò sản xuất gạch, tập trung ở 3 xã: Mỹ Hội Đông, Nhơn Mỹ và Long Giang. Hiện nhu cầu sử dụng đất để sản xuất gạch rất cao, ước tính khoảng 400.000 m3/năm. Đáng lo ngại là đến nay vẫn chưa tìm được nguyên liệu thay thế cho việc sản xuất gạch, ngói.

Ông Đặng Thiện Đức, Phó phòng Tài nguyên và Môi trường (TN&MT) huyện Chợ Mới thẳng thắn nhìn nhận tình trạng khai thác đất ruộng trên địa bàn ngày càng diễn biến phức tạp nhưng vẫn chưa có giải pháp căn cơ, dứt điểm. Theo báo cáo của Phòng TN&MT huyện Chợ Mới, để tìm giải pháp gỡ khó cho địa phương, huyện đã tổ chức đến 3 hội nghị, 1 cuộc họp nhằm đánh giá tình trạng khai thác đất mặt ruộng và bàn cách quản lý, xử lý ngăn chặn.

Tại cánh đồng thuộc xã Mỹ Hội Đông vào những ngày cuối năm, xe ủi, xe cuốc nằm ngổn ngang, khi vắng bóng lực lượng chức năng thì các đối tượng lại nổ máy, đào lấy đất. Những cây cầu dã chiến được bắc qua các con mương nối liền các tuyến đê thủy lợi, để phục vụ cho việc vận chuyển đất được khai khác từ các cánh đồng ra điểm tập kết. Khi chúng tôi vừa vào đến tuyến đường độc địa dẫn vào khu khai thác đất trái phép, liền bị một đối tượng “canh đường” phát hiện, dùng xe máy bám đuôi. Các khu vực khai thác đất, máy cuốc, máy xúc dừng hoạt động, rơi vào trạng thái “vườn không nhà trống” vì đã được “báo động” có người lạ xâm nhập “cấm địa”…

Nếu như trước đây người dân chỉ bán lớp đất mặt ruộng với độ sâu từ 0,3 - 0,5m với giá vài chục triệu đồng/công (1.000m2) thì nay họ bán đứt luôn phần đất của mình với giá trên 100 triệu đồng/công. Các đối tượng mua đất triệt để khai thác đến khi nào đụng đáy lớp đất đen không thể sử dụng làm nguyên liệu sản xuất gạch thì mới dừng lại. Nhiều cánh đồng đã được đào sâu thành ao hầm, phá vỡ quy hoạch canh tác nông nghiệp của địa phương.

Đồng ruộng thành ao, nguồn nguyên liệu dần cạn kiệt, các cánh đồng trên địa bàn xã Mỹ Hội Đông và các khu vực lân cận không còn là “điểm đến lý tưởng” của các chủ lò gạch hoặc của thương lái thu mua đất mặt nữa. Để có nguồn nguyên liệu, các chủ lò gạch và thương lái chấp nhận bỏ chi phí cao để đi thu mua đất mặt ở những địa phương khác.

Mới đây, vào trưa 19-12, Tổ công tác thuộc Phòng Cảnh sát phòng chống tội phạm về môi trường Công an tỉnh An Giang bắt quả tang Nguyễn Quốc Huy (SN 1985, trú tại xã Nhơn Mỹ, huyện Chợ Mới) đang điều khiển máy xúc đất mặt đưa xuống sà lan, trên cánh đồng rộng 10.000m2 thuộc ấp Tân Thành, xã Tân Lập, huyện Tịnh Biên, tỉnh An Giang. Tại hiện trường, Tổ công tác còn phát hiện 2 máy xúc khác đang múc đất lên 5 xe tự chế để vận chuyển ra cặp bờ kênh, để đưa xuống sà lan vận chuyển đi tiêu thụ. Tại thời điểm bắt quả tang,  Huy không xuất trình được giấy phép khai thác đất mặt và khai được  Đoàn Thanh Toàn (SN 1985) trú tại huyện Chợ Mới thuê điều khiển máy xúc, khai thác đất mặt ruộng tại đây từ tháng 11 đến nay.

Dọc theo con sông chảy cặp Tỉnh lộ 941, không khó bắt gặp ghe tải trọng lớn chở đất nối đuôi nhau xuôi dòng theo hướng từ Tri Tôn về Châu Thành, Chợ Mới (An Giang).

Thượng tá Lê Văn Đấu, Trưởng Công an huyện Chợ Mới cho biết, rất khó ngăn chặn triệt để vì khi người dân phản ánh thì lực lượng chức năng xuống kiểm tra nhưng lực lượng cảnh giới liền báo cho các đối tượng dừng ngay các phương tiện đang khai thác và bỏ đi hết, để lại xe trống. Đường vào các cánh đồng thì chỉ có một con đường độc đạo. Lực lượng chức năng không thể xử phạt được vì lập biên bản không có đối tượng, còn đưa các phương tiện vi phạm về thì lại không có phương tiện để vận chuyển do toàn xe cuốc, xe xúc có tải trọng lớn. Công an huyện Chợ Mới phối hợp với Thanh tra giao thông tăng cường xử lý các xe chở đất quá tải, gây ô nhiễm môi trường trên các tuyến đường nông thôn và các hành vi vi phạm khác liên quan đến việc khai thác đất mặt ruộng. Đồng thời, tiếp tục phân công CBCS điều tra cơ bản tuyến, địa bàn trọng điểm, bố trí tổ công tác kết hợp công khai, mật phục bắt quả tang…

Về giải pháp lâu dài, Phòng TN&MT huyện Chợ Mới đã phối hợp với ngành nông nghiệp, các cơ quan liên quan và các địa phương nghiên cứu, khảo sát các khu vực đất trồng lúa kém hiệu quả, đất gò cao, khó khăn điều kiện nước tưới, để đề xuất quy hoạch làm vùng nguyên liệu sản xuất gạch, ngói. Trên cơ sở khảo sát, lấy ý kiến người dân khu vực quy hoạch và tổng hợp nhu cầu đề xuất của địa phương, có 4 xã đề xuất quy hoạch vùng nguyên liệu là xã Mỹ Hội Đông, xã Nhơn Mỹ, xã Long Giang và xã Hòa An với tổng diện tích 384 ha, độ sâu dao động từ 0,4 đến 2 m, tổng khối lượng quy hoạch làm nguyên liệu 3.983.000 m3.

Dẹp nạn khai thác khoáng sản trái phép ở xứ biển Kiên Giang

Lợi dụng tình hình vắng vẻ về các mặt hoạt động giao thương do dịch bệnh COVID-19, kèm theo đó là nhu cầu xây dựng, san lấp mặt bằng vào dịp cuối năm tăng cao, các đối tượng khai thác khoáng sản trái phép trên địa bàn tỉnh Kiên Giang đã ráo riết hoạt động trở lại. Trên địa bàn tỉnh Kiên Giang, khoáng sản chủ yếu là vật liệu xây dựng thông thường như: đá vôi, đá xây dựng, đất sét, cát biển, than bùn... với trữ lượng khai thác hằng năm khá lớn, phục vụ nhu cầu sản xuất xi măng, vật liệu xây dựng. Hiện Kiên Giang có 80 mỏ khoáng sản, gồm: 17 mỏ vật liệu xây dựng, 19 mỏ sét gạch ngói, 24 mỏ vật liệu san lấp và 20 mỏ than bùn. Trên toàn địa bàn tỉnh có 41 công ty, doanh nghiệp được cấp 53 giấy phép khai thác khoáng sản còn hiệu lực và 5 công ty, doanh nghiệp được cấp phép tận thu lượng khoáng sản tại dự án để phục vụ cho san lấp mặt bằng.

Thượng tá Nguyễn Xuân Thắng, Phó Trưởng phòng Cảnh sát phòng chống tội phạm về môi trường Công an tỉnh Kiên Giang cho biết, các đối tượng cầm đầu thường lựa chọn những khu vực nông thôn, vùng biển đảo ít người sinh sống, những dự án chưa triển khai xây dựng và không có người bảo vệ tại các địa bàn các huyện Hòn Đất, Kiên Lương, TP Phú Quốc và TP Hà Tiên để khai thác khoáng sản trái phép. Mặc khác, một số công ty, doanh nghiệp được cấp giấy phép khai thác nhưng khai thác không đúng thiết kế mỏ, thực hiện không đúng, đầy đủ nội dung đánh giá tác động môi đã được phê duyệt...

Tại TP Phú Quốc, từ đầu năm đến nay, Công an tỉnh Kiên Giang phối hợp các đơn vị liên quan, kiểm tra, phát hiện 43 vụ khai thác khoáng sản trái phép trên đảo. Cơ quan chức năng đã ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính với số tiền trên 2 tỷ đồng.

Từ đầu năm 2021 đến nay, Công an tỉnh Kiên Giang phát hiện, bắt 49 vụ khai thác khoáng sản trái phép. Đã ra quyết định, tham mưu cho Chủ tịch UBND tỉnh, Giám đốc Công an tỉnh ban hành quyết định xử phạt hành chính 44 vụ với số tiền trên 5 tỷ đồng, tịch thu nhiều phương tiện, tang vật vi phạm như: máy bơm cát, xe cuốc, xe ô tô tải, đất, đá...

Đại tá Đỗ Triệu Phong, Giám đốc Công an tỉnh Kiên Giang cho biết, qua công tác đấu tranh, xử lý nghiêm nên hiện nay tình hình vi phạm pháp luật về tài nguyên khoáng sản trên địa bàn tỉnh Kiên Giang cơ bản được kiềm chế. Tuy nhiên, tình trạng khai thác khoáng sản không có giấy phép khai thác trên địa bàn vẫn còn tồn tại. Trong năm 2021, Công an tỉnh Kiên Giang đã mở 3 đợt cao điểm tập trung trấn áp tội phạm và hành vi vi phạm pháp luật về tài nguyên khoáng sản. Đồng thời, đề xuất UBND tỉnh Kiên Giang ban hành văn bản kiến nghị các cơ quan chức năng quản lý Nhà nước về xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm trên lĩnh vực tài nguyên khoáng sản.