Khoảng tối trong chỉ định thầu ở ngành y tế Cần Thơ

Quá trình điều tra xác định, đa số chủ đầu tư mượn kit xét nghiệm PCR do Công ty Việt Á sản xuất sử dụng trước, sau đó làm thủ tục chỉ định thầu không đúng quy định để thanh toán cho số hàng đã mượn sử dụng trước đó; không đảm bảo công bằng, minh bạch; vi phạm những điều cấm trong Luật Đấu thầu, gây hậu quả nghiêm trọng...

Đụng đâu cũng sai

Theo tìm hiểu của chúng tôi, ngày 10/6/2022, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an TP Cần Thơ tiếp nhận kiến nghị khởi tố của Thanh tra TP Cần Thơ liên quan đến việc mua sắm và sử dụng các trang thiết bị, vật tư, phương tiện phòng, chống dịch COVID-19 trên địa bàn TP Cần Thơ. Trong quá trình xác minh, Cơ quan Cảnh sát điều tra đã ra quyết định trưng cầu giám định, yêu cầu cơ quan, tổ chức cung cấp tài liệu nhưng hết thời hạn kiểm tra, xác minh kiến nghị khởi tố chưa nhận được kết quả nên ngày 11/10/2022, Cơ quan Cảnh sát điều tra tạm đình chỉ giải quyết kiến nghị khởi tố. Sau khi nhận được kết quả trưng cầu giám định, tài liệu của các cơ quan, tổ chức cung cấp, ngày 11/1/2023, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an TP Cần Thơ ra quyết định phục hồi giải quyết kiến nghị khởi tố và tiến hành xác minh theo quy định.

Trước đó, ngày 7/6/2022, Thanh tra TP Cần Thơ công bố kết luận thanh tra tại Sở Y tế, các đơn vị trực thuộc và UBND quận, huyện trong việc mua sắm và sử dụng các trang thiết bị, vật tư, phương tiện phòng, chống dịch, các loại xét nghiệm chẩn đoán nhanh, xét nghiệm sinh học phân tử RT-PCR xác định COVID-19 trên địa bàn thời gian qua.

Theo kết luận thanh tra, trong năm 2020 và năm 2021, các đơn vị đã mua sắm 576 gói thầu, tổng giá trị là 276,567 tỷ đồng. Kiểm tra 413 gói thầu với tổng giá trị 238,081 tỷ đồng cho thấy một số gói thầu không tổ chức thuê đơn vị thẩm định giá mà tự thành lập Tổ mua sắm là chưa đúng theo quy định; Việc lựa chọn nhà thầu của một số gói chưa đáp ứng năng lực thực hiện ngay gói thầu là không đúng với quy định của Luật Đấu thầu về lựa chọn nhà thầu; Một số gói thầu không thực hiện đủ các bước đối với chỉ định thầu theo quy trình rút gọn, không có 3 bảng báo giá để làm cơ sở chỉ định thầu và xác định giá gói thầu, chưa đăng tải công khai trên hệ thống mạng đấu thầu quốc gia, báo chí... Hồ sơ đấu thầu của một số gói thầu không thể hiện việc gửi 3 dự thảo hợp đồng cho nhà thầu để thương thảo, hoàn thiện hợp đồng; không công khai kết quả lựa chọn nhà thầu theo quy định. Để xảy ra những hạn chế, thiếu sót nêu trên, trách nhiệm thuộc về Phó Giám đốc phụ trách Sở Y tế, Phòng Kế hoạch - Tài chính thuộc Sở Y tế thành phố và Phó Giám đốc là Tổ trưởng Tổ mua sắm và các thành viên của Tổ mua sắm thực hiện gói thầu.

Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) Cần Thơ thực hiện 7 gói thầu mua sắm sinh phẩm, hóa chất, vật tư tiêu hao, trong đó 5 gói thầu đã làm thủ tục thanh toán, 2 gói thầu tạm dừng thanh toán (đã thực hiện các bước theo quy trình chỉ định thầu), đơn vị được chỉ định thầu là Công ty TNHH Khoa học Hợp Nhất. Kết quả thanh tra tại CDC Cần Thơ ghi nhận một số hạn chế. Việc lựa chọn sản phẩm kit do Công ty Việt Á sản xuất để làm căn cứ đề xuất kinh phí, phê duyệt dự toán và kế hoạch lựa chọn nhà thầu nhưng không nêu được căn cứ đề xuất nhu cầu về chủng loại, đặc tính kỹ thuật, công nghệ sản xuất, mức độ tương thích với máy móc thiết bị đang sử dụng và so sánh hiệu quả giữa các loại kit xét nghiệm đang có trên thị trường. Trong khi tại cùng thời điểm, Bộ Y tế đã có nhiều văn bản công bố nhiều sản phẩm kit xét nghiệm PCR (trong nước và nhập khẩu) để các cơ sở y tế tham khảo làm căn cứ mua sắm.

Theo báo cáo của CDC Cần Thơ, năm 2020 đơn vị có thiết bị xét nghiệm hiệu Biorad CFX 96 tương thích với nhiều loại sinh phẩm xét nghiệm nhưng không được Hội đồng Khoa học công nghệ đánh giá, xem xét, so sánh giá giữa các sản phẩm mà quyết định đề xuất sản phẩm của Công ty Việt Á. Một số gói thầu không có hồ sơ dự toán và kế hoạch lựa chọn nhà thầu; việc áp giá thiết bị theo chứng thư thẩm định giá không phù hợp về thời gian. Chứng thư thẩm định giá chưa phản ánh chính xác giá so với giá thị trường; thẩm định viên chỉ sử dụng một phương pháp thẩm định giá khi không đủ điều kiện dẫn đến việc xây dựng đơn giá dự thầu chưa đảm bảo chính xác, khách quan.

Việc thuê đơn vị tư vấn thẩm định giá do CDC Cần Thơ tự thực hiện, không có quyết định chỉ định thầu và không đưa vào kế hoạch lựa chọn nhà thầu để trình UBND thành phố phê duyệt. Do đó, hồ sơ không đáp ứng về tính năng kỹ thuật nhưng vẫn được tổ chuyên gia đấu thầu 4 và tổ thẩm định đề xuất trúng thầu và được Giám đốc CDC Cần Thơ phê duyệt Công ty Hợp Nhất trúng thầu là không đúng quy định của Luật Đấu thầu năm 2013. Thời gian ký kết thực hiện hợp đồng không đảm bảo theo quyết định của UBND thành phố về việc phê duyệt dự toán. Kế hoạch lựa chọn nhà thầu và CDC Cần Thơ nghiệm thu, thanh toán cho nhà thầu là Công ty Hợp Nhất không đúng chủng loại kít xét nghiệm, dẫn đến thanh toán vượt quy định.

Việc chỉ định thầu của CDC Cần Thơ có dấu hiệu cố ý lựa chọn sản phẩm của Công ty Việt Á và chỉ định Công ty Hợp Nhất thực hiện gói thầu nhằm hợp thức hóa hồ sơ mua sắm, xây dựng giá không tham khảo giá thị trường dẫn đến chênh lệch giá gây thiệt hại ngân sách nhà nước. Có gói thầu được CDC Cần Thơ lập hồ sơ yêu cầu quy định về năng lực và kinh nghiệm chưa đúng quy định, dẫn đến việc đánh giá hồ sơ đề xuất của Công ty Hợp Nhất đáp ứng về năng lực và kinh nghiệm trong khi theo hồ sơ đề xuất thì nhà thầu này không đủ tiêu chuẩn để thực hiện gói thầu. Ngoài ra, Công ty Hợp Nhất chưa cung cấp hàng hóa theo đúng các điều khoản nêu trong hợp đồng, tuy nhiên CDC Cần Thơ căn cứ vào các biên bản mượn hàng trước đó làm cơ sở xác nhận giá trị khối lượng công việc hoàn thành và thực hiện nghiệm thu thanh lý hợp đồng để thanh toán cho nhà thầu là không đúng quy định pháp luật.

Ngoài ra, đến thời điểm thanh tra, CDC Cần Thơ còn mượn hàng chưa làm thủ tục thanh toán và thủ tục đấu thầu tổng giá trị thực hiện 7,338 tỷ đồng (gói số 1) và gói số 2 giá đề nghị phê duyệt 10,693 tỷ đồng. Trách nhiệm thuộc về Giám đốc CDC Cần Thơ, hội đồng khoa học công nghệ cơ sở, tổ thẩm định, tổ chuyên gia xét thầu và các cá nhân tham mưu thực hiện gói thầu. Ngoài ra, còn có trách nhiệm của đơn vị thẩm định giá được CDC Cần Thơ chỉ định thầu thực hiện thẩm định giá các gói thầu mua sắm tại CDC Cần Thơ và trách nhiệm có liên quan của lãnh đạo Sở Tài chính, Phòng Thẩm định và cá nhân trực tiếp thẩm định hồ sơ dự toán và kế hoạch lựa chọn nhà thầu.

Chia nhỏ gói thầu để lách luật

Theo kết luận thanh tra, việc thực hiện các gói thầu mua sắm vật tư y tế, phương tiện phòng, chống dịch và kit test tại các bệnh viện trên địa bàn thành phố còn nhiều hạn chế, thiếu sót. Hồ sơ phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu không có biên bản họp của hội đồng khoa học; hàng hóa được chỉ định để mua sắm là sản phẩm của Công ty Việt Á, không so sánh đối chiếu với giá của các sản phẩm cùng tính năng, tiêu chuẩn kỹ thuật của các hãng sản xuất khác, dẫn đến việc thẩm định giá (cơ sở quan trọng để phê duyệt giá kế hoạch) không phản ánh chính xác giá thị trường của sản phẩm. Ngoài ra, do bệnh viện không thực hiện phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu nên không xác định được hình thức lựa chọn nhà thầu cũng như không thực hiện đăng tải kế hoạch lựa chọn nhà thầu; không thực hiện thương thảo với đơn vị cung cấp trước khi ra quyết định chỉ định đơn vị cung cấp là không đúng quy định. Có dấu hiệu chia tách nhỏ gói thầu để tiến hành mua sắm ở một số bệnh viện để thực hiện chỉ định thầu theo quy trình rút gọn, vi phạm những điều cấm trong hoạt động đấu thầu.

Việc chia nhỏ thành các gói thầu dưới 100 triệu nên không phải trình Sở Tài chính thẩm định giá và trình UBND thành phố phê duyệt dự toán và kế hoạch lựa chọn nhà thầu, do vậy giá các sản phẩm test nhanh do bệnh viện tự chỉ định thầu (thông qua bảng báo giá) có thể chưa đảm bảo đúng giá thị trường của sản phẩm, thậm chí giá của các sản phẩm test nhanh do bệnh viện mua có giá cao hơn sản phẩm có cùng tính năng, độ nhạy, độ đặc hiệu. Hầu hết các bệnh viện chưa thực hiện đăng tải công khai kế hoạch lựa chọn nhà thầu hoặc đăng tải chậm trễ trên hệ thống mạng đấu thầu quốc gia/báo đấu thầu theo quy định là không đúng quy định...

Để xảy ra những hạn chế, thiếu sót nêu trên, trách nhiệm thuộc về giám đốc bệnh viện, khoa dược, bộ phận kế toán và các cá nhân có liên quan trực tiếp thực hiện gói thầu (Bệnh viện Đa khoa thành phố, Bệnh viện Tim mạch, Bệnh viện Da liễu, Bệnh viện Nhi đồng, Bệnh viện Ung bướu, Bệnh viện Dân quân y, Bệnh viện Tâm thần, Bệnh viện Y học cổ truyền, Bệnh viện Huyết học và Truyền máu, Bệnh viện Lao và Bệnh Phổi, Bệnh viện Tai - Mũi - Họng, Bệnh viện Phụ sản, Bệnh viện Mắt - Răng - Hàm - Mặt và một số bệnh viện tuyến quận, huyện trên địa bàn thành phố...); trách nhiệm của hội đồng khoa học cơ sở, hội đồng thuốc và điều trị, tổ mua sắm, tổ xét thầu được thành lập ở một số bệnh viện...

Tại Bệnh viện Đa khoa TP Cần Thơ, Thanh tra thành phố cũng chỉ ra một gói thầu mua sắm kit xét nghiệm COVID-19 của Việt Á theo hình thức chỉ định thầu cũng có dấu hiệu thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng. Ngoài ra, gói thầu mua sắm máy X-quang di động kỹ thuật số phục vụ phòng chống COVID-19 tại Bệnh viện Y học cổ truyền Cần Thơ cũng có dấu hiệu vi phạm các quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng...