Miền Tây vẫn còn nhiều “nước mắt hụi”

Tuy nhiên, gần đây, trên địa bàn tỉnh Bạc Liêu liên tiếp xảy ra vỡ hụi với số tiền bị chiếm đoạt lên tới hàng chục tỷ đồng. Mặc dù cơ quan chức năng thường xuyên tuyên truyền, cảnh báo, song không ít người dân vẫn sập bẫy trước những biến tướng từ việc chơi hụi dẫn đến nhiều hệ lụy đau lòng.

Biến tướng từ một hình thức tiết kiệm vốn

Về bản chất, chơi hụi không phải là vi phạm, bởi nếu thật sự hoạt động đúng quy định, thì đây cũng là một hình thức tiết kiệm có lãi suất. Khi cần vốn để chi tiêu, kinh doanh, có thể hốt hụi để xoay xở, việc đóng tiền hụi hàng tháng với một ít lãi suất cũng không quá khó. Một số người dân có đồng vốn nhàn rỗi, không có nhu cầu kinh doanh, thường tham gia chơi hụi để đồng tiền sinh lãi, khi cần có thể rút vốn nhanh.

Ngược lại, một số trường hợp đời sống khó khăn tìm đến hụi như một hình thức tiết kiệm để vay vốn cải thiện đời sống của mình. Còn về chủ hụi thì được nhận tiền hoa hồng xem như một hình thức trả công khi đứng ra tổ chức dây hụi, mở các kỳ khui hụi, thu gom tiền hụi và chịu trách nhiệm trước các hụi viên. Đây là một loại hình giao dịch không mới, đã được hình thành theo thói quen lâu đời trong đời sống người dân ở khắp cả nước.

Thượng tá Trần Duy Kiên, Phó Chánh Văn phòng cơ quan CSĐT Công an tỉnh Bạc Liêu cho biết: “Việc chơi hụi đã được pháp luật cụ thể hóa bằng những văn bản quy định chi tiết. Tuy nhiên, trên thực tế, việc chơi hụi ngày nay có quá nhiều biến tướng, với nhiều nguy cơ vỡ hụi, giật hụi. Một số đối tượng lợi dụng việc chơi hụi để cho vay lãi nặng, lừa đảo chiếm đoạt tài sản, lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản, huy động vốn trái pháp luật… khiến nhiều hụi viên trắng tay, thậm chí lâm vào cảnh nợ nần chồng chất. Mặc dù cơ quan chức năng liên tục tuyên truyền, cảnh báo, song thời gian qua, trên địa bàn tỉnh Bạc Liêu, nhất là tại các vùng nông thôn, liên tiếp xảy ra nhiều vụ vỡ hụi với số tiền bị chiếm đoạt lên tới hàng chục tỷ đồng”.

“Chơi hụi - vỡ hụi” điệp khúc này lặp đi lặp lại nhưng vẫn không ít người mắc phải, mà nguyên nhân chủ yếu là do các hụi viên quá tin tưởng vào chủ hụi. Đa phần những người tham gia chơi hụi thường quen biết nhau, sinh sống cùng địa phương nên chỉ dựa vào lời nói, lòng tin đối với chủ hụi, không tìm hiểu các dây hụi, thành viên tham gia, thậm chí không trực tiếp đến khui hụi, việc gom và giao hụi đều do chủ hụi thực hiện. Những việc này đã vô tình tạo sơ hở cho các chủ hụi thực hiện hành vi gian dối, lừa đảo chiếm đoạt tài sản.

Từ đầu năm 2024 đến nay, Công an tỉnh Bạc Liêu đã tiếp nhận, điều tra 16 vụ, liên quan 20 đối tượng lừa đảo chiếm đoạt tài sản bằng hình thức chơi hụi, ước tính thiệt hại tài sản hàng chục tỷ đồng. Cơ quan điều tra đã khởi tố 14 vụ, 18 bị can; hiện đang tiếp tục xác minh, làm rõ 2 vụ, 2 đối tượng. Điển hình, ngày 24/6, cơ quan CSĐT Công an tỉnh Bạc Liêu tống đạt quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can, bắt tạm giam Quách Ngọc Bích (sinh năm 1981, ngụ xã Minh Diệu, huyện Hòa Bình) về hành vi “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”.

Theo hồ sơ của cơ quan Công an, từ năm 2014, Bích bắt đầu làm chủ hụi, thu hút nhiều hụi viên tại địa phương tham gia; đến khoảng năm 2020, nhiều hụi viên hốt hụi nhưng không đóng tiền hụi chết, dẫn đến Bích mất cân đối tài chính. Để có tiền lấp hụi, Bích đã mở nhiều dây hụi mới, lấy tên khống mạo danh các hụi viên để hốt hụi. Đến tháng 10/2023, Bích tuyên bố vỡ hụi, với số tiền chiếm đoạt của các hụi viên gần 4 tỷ đồng…

Hay vụ lừa đảo do Phan Hồng Thắm (sinh năm 1956) - một phụ nữ có đến 10 năm làm chủ nhiều dây hụi tại vùng nông thôn xã Vĩnh Phú Đông, huyện Phước Long. Theo đó, năm 2014, Thắm bắt đầu làm chủ hụi, thu hút đông đảo người dân ở địa phương tham gia. Thời gian đầu, Thắm chung chi tiền hụi đầy đủ nên tạo được lòng tin của các hụi viên. Sau đó, do mất cân đối tài chính, không còn khả năng chi trả tiền hụi, Thắm gian dối “lấy đầu này, lấp đầu kia” với chiêu thức mở hàng chục dây hụi mới rồi mạo danh hụi viên hốt hụi, qua đó chiếm đoạt hơn 10 tỷ đồng của 60 hụi viên tại 42 dây hụi.

Ngoài hình thức chơi hụi truyền thống, hiện nay, với việc mạng xã hội (MXH) phổ biến rộng rãi, nhiều người dân bắt đầu tiếp xúc với hình thức chơi hụi trực tuyến hay còn gọi là “hụi online”. Từ những nhóm chơi hụi nhỏ đến những nhóm hàng chục, hàng trăm thành viên, nơi mà hầu hết người chơi đều không quen biết nhau, thậm chí còn không biết chủ hụi ngoài đời thực. Họ chỉ biết chủ hụi thông qua các tài khoản mạng xã hội Facebook, Zalo; mọi hình thức giao dịch, thanh toán thông qua tài khoản ngân hàng và mức độ an toàn thì đương nhiên chỉ được kiểm chứng bằng… lòng tin.

Liên quan đến “hụi online”, cuối tháng 12/2023, cơ quan CSĐT Công an tỉnh Bạc Liêu ra quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can và lệnh bắt tạm giam Nguyễn Hoàng Ngân (sinh năm 2000, ngụ ấp Long Đức, thị trấn Phước Long, huyện Phước Long) về hành vi “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”.

Kết quả điều tra, từ năm 2022, thông qua Zalo, Ngân đứng ra mở nhiều dây hụi có trị giá từ 100.000 đồng đến 20 triệu đồng và kêu gọi nhiều người quen trên MXH tham gia. Những người tham gia cùng dây hụi được lập một nhóm riêng để trao đổi thông tin, việc đóng hụi thông qua hình thức chuyển khoản ngân hàng. Để có tiền tiêu xài cá nhân, Ngân đã lập ra các dây hụi mới, sau đó tạo các tài khoản ảo để tham gia chơi hụi và hốt hụi, từ đó chiếm đoạt gần 10 tỷ đồng của hơn 100 hụi viên.

Những giọt nước mắt khổ đau

Những kẻ lừa đảo phải chịu chế tài nghiêm minh của luật pháp, song đây cũng là lời cảnh tỉnh cho tất cả người dân, nhất là những người đang tham gia chơi hụi và những chủ hụi có ý định “hô biến” tiền tích cóp của người khác vào túi mình.

Mới đây, kết thúc phiên tòa xét xử sơ thẩm bị cáo Nguyễn Xuân Thảo (sinh năm 1981, ngụ thị trấn Gành Hào, huyện Đông Hải, tỉnh Bạc Liêu) vào chiều ngày 16/5 vừa qua khiến không ít người dân bàng hoàng. Không phải bởi án tù chung thân về tội “Lừa đảo chiếm đoạn tài sản” mà TAND tỉnh Bạc Liêu tuyên phạt, mà bất ngờ bởi số tiền bị cáo chiếm đoạt lên tới 37 tỷ đồng chỉ trong 1 năm tung chiêu lừa đảo.

Theo cáo trạng, Thảo bắt đầu làm chủ hụi trên địa bàn huyện Đông Hải từ năm 2007. Đến năm 2021, do không có tiền chung chi tiền hụi, Thảo lợi dụng việc các hụi viên có điều kiện kinh tế, thường tham gia nuôi hụi để hưởng tiền lãi, không yêu cầu cung cấp danh sách hụi viên, không quan tâm đến việc ai chơi cùng dây và ai đã hốt hụi để chiếm đoạt tài sản.

Qua tìm hiểu từ các bị hại tham dự phiên tòa, khi họ tham gia chơi hụi, được Thảo cấp cho 1 sổ tay nhỏ, trong đó ghi dây hụi, số tiền hụi viên tham gia, ngày mở, số kỳ khui hụi. Mỗi lần đóng tiền hoặc hốt hụi, Thảo sẽ ký xác nhận số tiền hụi viên góp hoặc hốt hụi rồi đưa lại cho hụi viên giữ. Số tiền hụi viên tham gia trong cùng dây hụi không giống nhau (thấp nhất là 3 triệu đồng/phần; cao nhất là 300 triệu/phần).

Và đặc biệt, các hụi viên đều không biết số tiền tham gia của các người khác và Thảo cũng không tổ chức khui hụi mà theo hình thức “hụi dặn” (tức hụi viên nào có nhu cầu hốt hụi thì dặn Thảo số tiền chứ không trực tiếp đến khui hụi). Với thủ đoạn này, tại 3 dây hụi chưa mãn, Thảo gian dối thông tin hốt hụi, qua đó chiếm đoạt trên 37 tỷ đồng của 45 hụi viên.

Siết chặt hành lang pháp lý trong xử lý vi phạm về hụi

Trên thực tế, việc chơi hụi đã được quy định cụ thể, chi tiết tại nhiều văn bản pháp luật có liên quan, trong đó có Nghị định số 19 của Chính phủ quy định về họ, hụi, biêu, phường và Nghị định số 144 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực ANTT. Theo Nghị định số 19 của Chính phủ quy định về họ, hụi, biêu, phường; về hình thức thỏa thuận, chủ hụi và hụi viên phải thỏa thuận bằng văn bản có công chứng và phải thông báo cho các thành viên về nơi cư trú mới trong trường hợp có sự thay đổi. Về trách nhiệm của chủ hụi, phải thông báo đầy đủ về số lượng dây hụi, phần hụi, kỳ mở hụi và số lượng thành viên của từng dây hụi mà mình đang làm chủ; có trách nhiệm giao các phần tiền hụi cho thành viên hốt hụi tại mỗi kỳ mở hụi; phải lập giấy biên nhận cho thành viên khi góp hụi, hốt hụi, nhận lãi, trả lãi…

Nếu vi phạm các quy định trên có thể bị phạt tiền từ 2 triệu đến 5 triệu đồng. Ngoài ra, khi mở từ 2 dây hụi trở lên hoặc 1 dây hụi mà giá trị của một lần khui từ 100 triệu đồng trở lên thì bắt buộc chủ hụi phải thông báo bằng văn bản đến UBND cấp xã nơi cư trú nắm, nếu không thực hiện sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính từ 5 triệu đến 10 triệu đồng.

Ngoài ra, chủ hụi phải tuân thủ về lãi suất, nguyên tắc về việc tổ chức các dây hụi không vượt quá 20%/năm của tổng giá trị các phần hụi phải góp trừ đi giá trị các phần hụi đã góp trên thời gian còn lại của dây hụi. Tuy nhiên rủi ro phát sinh tranh chấp do hụi viên chậm đóng tiền, bị giật hụi, vỡ hụi… là khó tránh khỏi. Trường hợp có tranh chấp về hụi, chủ hụi và hụi viên có thể giải quyết bằng thương lượng, hòa giải hoặc yêu cầu tòa án giải quyết theo quy định pháp luật. Bên cạnh đó, chủ hụi và hụi viên có quyền đề nghị cơ quan có thẩm quyền xử lý vi phạm hành chính đối với các hành vi cho vay lãi nặng, lừa đảo chiếm đoạt tài sản, lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản, huy động vốn trái pháp luật hoặc các hành vi vi phạm pháp luật khác khi tham gia quan hệ về hụi với mức phạt tiền từ 10 triệu đến 20 triệu đồng.

Tại Bạc Liêu, Chủ tịch UBND tỉnh đã ban hành Kế hoạch 144 về phòng ngừa tội phạm và vi phạm pháp luật trong lĩnh vực hụi trên địa bàn tỉnh. Trên cơ sở đó, thời gian qua, Công an các cấp đã phối hợp với các ban, ngành, địa phương rà soát, thống kê các nhóm hụi hoạt động trên địa bàn toàn tỉnh, đẩy mạnh công tác tuyên truyền các quy định pháp luật liên quan đến hụi để người dân nắm, thực hiện; đồng thời, nắm chặt tình hình, kịp thời phát hiện, xác định tính chất, mức độ vi phạm khi có vụ vỡ hụi xảy ra để có hướng xử lý phù hợp.

“Những hành vi vi phạm về hụi nếu đủ yếu tố cấu thành tội phạm sẽ bị cơ quan chức năng truy cứu trách nhiệm hình sự, đồng thời, người vi phạm còn bị áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả là nộp lại số lợi nhuận bất hợp pháp có được do lợi dụng việc tổ chức hụi để cho vay lãi nặng hoặc tổ chức hụi để huy động vốn trái pháp luật. Việc áp dụng các quy định về xử phạt vi phạm hành chính, xử lý hình sự liên quan đến hoạt động chơi hụi, đã góp phần xây dựng hành lang pháp lý trong phòng ngừa, kéo giảm tội phạm, vi phạm pháp luật về hụi, hạn chế tối đa tình trạng vỡ hụi tại địa phương”, Thượng tá Trần Duy Kiên cho biết thêm.

Từ một hình thức góp vốn để hỗ trợ lẫn nhau, nay lại ngày một biến tướng với những rủi ro và hệ lụy đau lòng. Phải chăng, đã đến lúc mỗi người dân nên cân nhắc chọn lựa các hình thức khác để đầu tư, tiết kiệm phù hợp, an toàn, để những đồng tiền tích cóp của mình… không rơi vào túi người khác.