Phụ nữ Afghanistan và những vụ cưỡng hôn chưa có hồi kết

1. 9 giờ sáng ngày 6-10-2021, hơn 100 phụ nữ tuổi từ 15 đến 40 ở quận Yawan, Afghanistan, gần biên giới với Tajikistan được lệnh tập trung tại một bãi cỏ trước nhà thờ Hồi giáo. Trước đó, một văn bản nhân danh “Ủy ban Văn hóa” trực thuộc “Bộ Tuyên truyền đạo đức” của Taliban đã được gửi đến những người đứng đầu các khu phố. Văn bản nêu rõ “Tất cả phải có trách nhiệm cung cấp cho Taliban danh sách những phụ nữ tuổi từ 15 đến 40 trong khu vực để kết hôn với jihadish - chiến binh thánh chiến”.

9 giờ 30, cả trăm phụ nữ ngồi bệt xuống sân cỏ, mặt cúi gầm. Rất khó để nhìn thấy chân dung họ bởi lẽ ai nấy đều mặc burqua (áo dài có khăn trùm đầu và chàng mạng che mặt). Ngoại trừ những người là học sinh, phần lớn trong số này làm việc tại các xưởng may mặc, thêu thùa, xưởng đóng giày hoặc đơn giản hơn là chăn nuôi gia súc. Cá biệt có vài người là giáo viên, y tá và cũng không ít người có chồng tham gia quân đội Chính phủ Kabul nhưng đã tử trận.

Mãi đến 10 giờ, chỉ huy Taliban ở quận Yawan là Muhammad Bahaddi mới xuất hiện cùng khoảng 100 chiến binh. Sau những câu nói đầy hoa mỹ, chẳng hạn như “hôn nhân giữa những góa phụ và các jihadish sẽ mang lại cuộc sống tốt đẹp cho họ cùng con cái họ vì từ nay, chúng sẽ không còn mặc cảm là những đứa trẻ không cha…”, hoặc “Khi có chồng là jihadish, các thiếu nữ sẽ chẳng bao giờ còn phải sợ hãi vì bị bọn vô đạo hãm hiếp”. 

Kết thúc bài thuyết giảng bằng một tiếng vỗ tay, Muhammad Bahaddi lên chiếc xe bán tải rời đi trong lúc đám chiến binh Taliban xông vào những phụ nữ như những con hổ đói. Họ kéo chiếc khăn trùm đầu của từng người xuống để nhìn mặt. Họ bắt từng phụ nữ đứng lên để quan sát vóc dáng, thân thể. Nếu vừa ý, gã jihadish sẽ lôi người phụ nữ ấy ra, xem như đã là vợ gã dù nhiều jihadish đã có 1 hoặc 2 vợ. Một số cô gái 15, 16 tuổi khóc thét khi bị sờ nắn còn những góa phụ lớn tuổi thì im lặng cam chịu. Saffarid, người đã trốn thoát sang Tajikistan kể với phóng viên của hãng tin AFP: “Kẻ chọn tôi làm vợ là Akbar. Hắn dọa sẽ giết 2 đứa con tôi nếu tôi không lấy hắn nên tôi không còn sự lựa chọn nào khác”.

Một đêm, sau khi đã cưỡng dâm Saffarid chán chê, Akbar lăn ra ngủ. Lợi dụng cơ hội này, Saffarid dẫn 2 đứa con 15 và 11 tuổi bỏ trốn. Nhờ đã quen thung thổ nên mẹ con cô đến được Tajikistan an toàn. Cô nói, 2 tháng sau khi Taliban kiểm soát đất nước, trong làng cô có 9 phụ nữ tự tử vì không chịu nổi sự bạo hành tình dục trong lúc nhiều phụ nữ khác đành cam chịu để có thể được đi ra ngoài thay vì bị buộc ở trong nhà theo luật Sharia dù rằng mỗi khi ra ngoài, họ vẫn phải có “chồng” đi kèm! Loya, người có chồng là lính của Chính phủ Kabul nhưng đã tử trận cho biết ngay sau khi lấy cô, gã chồng mới của cô là Khalid, chiến binh Taliban, đã đánh cô một trận tàn nhẫn để bắt cô phải khai ra chỗ giấu tiền. Loya nói: “Trước khi Kabul sụp đổ, hàng tháng chính phủ vẫn trợ cấp cho mỗi góa phụ 100 USD nên Khalid cho rằng tôi đã giấu số tiền đó vì tôi được trợ cấp suốt 2 năm rưỡi”. Khi thoát được sang Tajikistan, Loya phải vào bệnh viện để mổ cố định lại xương cẳng tay do bị Khalis đánh. Nếu không, cô sẽ chịu cảnh tàn tật suốt đời.

Theo luật Hồi giáo, đàn ông có thể lấy 4 vợ nên việc cưỡng ép phụ nữ Afghanistan phải lấy chồng jihadish được xem là chuyện bình thường. Ngay cả những lãnh đạo cao cấp nhất như giáo sĩ Mohammad Omar, người sáng lập phong trào Taliban và người kế vị ông ta, giáo sĩ Mansoor đều có 3 vợ, Haibatullah có 2 vợ còn giáo sĩ Abdul Baradar, người giữ vị trí thứ 2 trong hàng ngũ lãnh đạo Taliban hiện nay cũng có 3 vợ! Các nguồn tin của Ủy ban Nhân quyền Liên Hiệp Quốc cho biết đầu tháng trước, tại thành phố Kandahar miền Nam Afghanistan, các tay súng Taliban đã xông vào văn phòng Ngân hàng Azizi rồi buộc 9 phụ nữ làm việc ở đó trở về nhà và không được quay lại. Đến đầu tháng 10, 6 trong số 9 phụ nữ ấy phải lấy chồng là các jihadis. Tại thành phố Herat ở miền Tây, cảnh tượng tương tự cũng diễn ra trong chi nhánh của công ty cho vay tài chính Bank Milli. Theo lời kể của một nữ nhân viên thu ngân, 3 tay súng Taliban bước vào, ra lệnh cho 3 nữ giao dịch viên phải về nhà ngay lập tức vì họ không mặc burqua trùm đầu. Zabihullah Mujahid, người phát ngôn của Taliban cho biết lực lượng này chưa đưa ra quyết định về việc có cho phép các nữ nhân viên ngân hàng được quay lại làm việc hay không nhưng 2 nữ giao dịch viên của công ty cho vay tài chính Bank Milli đã phải lấy chồng là chiến binh thánh chiến. Bà Noor Khatera, hiện đã di tản khỏi Afghanistan nói với hãng tin Reuters: “Tôi biết những cô gái này. Họ đã từng là nhân viên của tôi. Họ giỏi tiếng Anh, biết cách sử dụng máy tính và thành thạo trong lĩnh vực kế toán. Với những cuộc hôn nhân cưỡng ép như thế, tương lai của họ chắc chẳng sáng sủa gì”.

2. Năm 2001, nước Mỹ đưa quân vào Afghanistan, lật đổ chế độ Taliban.

Về mặt chính thức, cuộc chiến của Mỹ ở Afghanistan là nhằm săn lùng trùm khủng bố Osama bin Laden, kẻ chủ mưu vụ tấn công Trung tâm Thương mại thế giới xảy ra ngày 11-9. Sau khi chế độ Taliban bị lật đổ, phụ nữ Afghanistan từng bước lấy lại quyền của mình trong nhiều lĩnh vực: 1/4 số nghị sĩ trong Quốc hội Afghanistan là phụ nữ và hơn 15.000 phụ nữ đã được bầu vào cơ quan chính quyền địa phương, chưa kể nhiều người khác là kỹ sư, bác sĩ, giảng viên đại học, giáo viên trung, tiểu học hoặc kỹ thuật viên, chuyên viên lành nghề. Trong những cuộc đàm phán với người Mỹ dưới thời Tổng thống Trump, những người đại diện cho Taliban cam kết nếu Mỹ rút quân, họ sẽ tôn trọng những thành quả mà phụ nữ Afghanistan đã đạt được.

Tuy nhiên, sau khi kiểm soát toàn bộ đất nước, những hành động của Taliban đã cho thấy lời nói chưa đi đôi với việc làm. Một thanh niên Afghanistan hiện đang được đào tạo ở London theo chương trình học bổng Chevening của Bộ Ngoại giao Anh cho Đài BBC biết vào đầu tháng 10, anh nhận được tin nhắn của em gái anh, mới 13 tuổi, hiện đang sống ở thành phố Kandahar, rằng sẽ phải lấy chồng là jihadish. Theo tin nhắn, người đứng đầu Taliban ở Kandahar đã đến tận nhà gặp cha mẹ anh rồi thông báo đám cưới của em gái anh sẽ được tổ chức trong 1 tháng tới. Anh nói: “Việc kết hôn không phải là một bản án, nhưng nó sẽ giam cầm em tôi suốt đời. Khi cha mẹ tôi nêu lý do con mình vẫn còn quá nhỏ, và nó đang đi học thì kẻ chỉ huy Taliban ở Kandahar trả lời: Dưới chế độ nhà nước Hồi giáo, phụ nữ không cần phải đi học. 13 tuổi là đủ để lấy chồng…”.

Tại Pakistan, nhiều người Afghanistan đào thoát khỏi đất nước cho biết chính sách của Taliban cho phép các jihadist được chọn vợ đã làm dấy lên nỗi lo sợ khủng khiếp, nhất là ở những tỉnh xa xôi như Shindand, Gereshk, Herat hoặc Kuriduz. Shinwari, 25 tuổi cùng gia đình chạy sang Pakiatan năm 1990 lúc Taliban mới lên cầm quyền kể rằng sau khi người Mỹ lật đổ Taliban, tình hình ở Afghanistan ổn định, đầu tư nước ngoài đổ vào nhiều, dẫn đến kinh tế tăng trưởng nên gia đình anh quyết định trở về: “Chúng tôi mở một nhà hàng bánh mì ở Kabul, thu nhập đủ nuôi sống tất cả, thậm chí còn tích lũy để xây thêm một ngôi nhà ở Nangarhar. Nhưng những ngày đầu tháng 8-2021, quân đội Kabul tan rã quá nhanh nên một lần nữa, chúng tôi phải bỏ lại tất cả”.

Nguyên nhân dẫn đến việc gia đình Shinwari phải bỏ lại tất cả là vì trong những ngày tháng đen tối ấy, tin tức từ người chạy nạn đổ về Kabul cho biết nhiều phụ nữ đã bị các tay súng Taliban cưỡng ép phải lấy họ làm chồng. Shinwari nói: “Tôi có 3 chị em gái, 2 trong số đó chưa lập gia đình nên tôi sợ cho số phận của họ”. Bằng cách đi bộ suốt 3 ngày rồi trả tiền để được cho lên một chiếc xe tải sau khi đã bị lừa bởi tài xế của một xe tải khác, gia đình Shinwari đến được Pakistan, nơi họ sẽ làm lại từ đầu. Shinwari nói: “Đó là một bi kịch nhưng ít ra, các chị em tôi giờ đã an toàn”. 

Không may mắn như Shinwari, một người làm nghề bán rau quả ở Kabul là Tariq Khan cũng đã thoát sang Pakistan nói với hãng tin Reuters: “Giờ đây, nỗi sợ hãi tồi tệ nhất của tôi đang trở thành sự thật. Mir Bacha, anh trai tôi có 3 cô con gái từ 12 đến 17 tuổi. Một anh trai khác là Majid Khan có 4 con gái từ 10 đến 16 tuổi. Chắc chắn Taliban sẽ buộc họ phải kết hôn với những jihadish. Hai anh tôi điện thoại cho tôi, cầu cứu tôi tìm cách giúp các cháu nhưng biên giới đã bị đóng cửa. Tôi biết làm gì bây giờ…”. Muhammad Ullah (tên đã được thay đổi), giáo viên trung học ở tỉnh Kuriduz cho biết kể từ khi “Ủy ban Văn hóa” trực thuộc “Bộ Tuyên truyền đạo đức” của Taliban ra lệnh cho những người đứng đầu các khu phố và các bộ tộc thu thập thông tin về những thiếu nữ và những góa phụ, ông đã chứng kiến nhiều nữ học sinh của ông bị buộc phải lấy chồng, có em mới chỉ 15 tuổi. Ông nói: “Dù các em không còn được Taliban cho đi học nhưng tôi vẫn tìm cách liên lạc để biết tin tức về các em. Và thật đáng buồn khi nghe rằng em A, em B, em C… đã phải làm đám cưới”.

Theo Ủy ban Nhân quyền Liên Hiệp Quốc, tại thủ đô Kabul, nơi vẫn còn sự hiện diện của một số tổ chức nhân đạo quốc tế, chính sách của Taliban đối với phụ nữ xem ra khá mềm dẻo nhưng ở các vùng nông thôn hẻo lánh, những tỉnh lỵ xa xôi, tình hình đã rất khác. Ali Ummi, hiện sống ở tỉnh Badakhshan trong một cuộc điện thoại với Đài truyền hình Đức nói rằng, Taliban không chỉ nhắm vào các cựu nhân viên, quân đội chính phủ mà còn nhắm vào phụ nữ. Ummi xác nhận đã có 55 gia đình ở Badakhshan phải gả con gái cho jihadish trong những cuộc hôn nhân cưỡng ép. Ông nói: “Họ chẳng  có sự lựa chọn nào khác. Những người phản đối đều bị bắt đi và không ai còn nghe gì về họ”. Chính trị gia Fawzia Koofi, một trong số ít những phụ nữ là thành viên đoàn đàm phán hòa bình của Chính phủ Kabul với Taliban trước khi lực lượng này chiếm Afghanistan, và đã từng bị Taliban bắn bị thương xác nhận thông tin về việc nhiều phụ nữ Afghanistan bị cưỡng ép phải lấy chồng jihadish. Bà nói: “Tôi nhận được một số cuộc gọi của nạn nhân, thường vào nửa khuya để tránh bị Taliban theo dõi. Họ cung cấp cho tôi tên tuổi, địa chỉ của những người bị ép phải kết hôn. Trước đây, trong những cuộc đàm phán, Taliban luôn hứa sẽ tôn trọng quyền làm việc, quyền được giáo dục và quyền nhân thân của phụ nữ nhưng trên thực tế, những lời hứa này chẳng có giá trị gì khi họ đã làm chủ Afghanistan”.

Vẫn theo bà Fawzia Koofi, điều hy vọng là phụ nữ Afghanistan bây giờ không giống như 20 năm trước. Nhiều người vẫn đang nỗ lực để đưa sự thật ra thế giới dù biết rằng họ có thể bị ném đá, chặt đầu. Bà nói: “Chính sách hà khắc của Taliban sẽ không thể tồn tại nếu cả thế giới đồng lòng lên tiếng vì số phận đáng thương của phụ nữ Afghanistan…”.