Tội phạm ma túy ở Nam Mỹ ngày càng trở nên nguy hiểm

1. Khu vực Nam Mỹ, với địa lý và điều kiện tự nhiên thuận lợi, đã trở thành trung tâm sản xuất và buôn bán ma túy từ những năm 1980. Các quốc gia như Colombia, Peru và Bolivia nổi tiếng với sản xuất cocaine, trong khi các băng đảng tại Brazil và Mexico đóng vai trò quan trọng trong việc phân phối ma túy đến Bắc Mỹ và châu Âu. Dựa trên các số liệu và báo cáo từ các tổ chức quốc tế như UNODC (Văn phòng Liên hợp quốc về Ma túy và Tội phạm) và các cơ quan chức năng của các quốc gia Nam Mỹ vào đầu những năm 1980, sản lượng cocaine ước tính khoảng 100-200 tấn/năm thì đến nay đã vào khoảng 1.800 tấn/năm.

Những yếu tố kinh tế, xã hội và chính trị đã góp phần thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghiệp bất hợp pháp này. Tỷ lệ thất nghiệp cao, tham nhũng chính phủ và thiếu thốn cơ hội kinh tế đã đẩy nhiều người dân vào con đường tội phạm. Chính sách chống ma túy của Mỹ, với mục tiêu tiêu diệt nguồn cung cocaine tại các quốc gia Nam Mỹ, đã không đạt được hiệu quả như mong muốn, thậm chí còn gây ra nhiều tác động phụ tiêu cực. Trong những năm gần đây, tình hình tội phạm ma túy ở Nam Mỹ đã chứng kiến nhiều thay đổi đáng kể. Một trong những xu hướng nổi bật là sự gia tăng của các loại ma túy mới như fentanyl và methamphetamine. Các tổ chức tội phạm đã chuyển từ sản xuất và buôn bán cocaine thuần túy sang các loại ma túy tổng hợp này vì lợi nhuận cao và khó bị phát hiện hơn.

Ngoài ra, mạng lưới tội phạm cũng đã thay đổi. Các tổ chức tội phạm lớn như các băng đảng ở Colombia và Mexico đã phát triển các phương thức hoạt động phức tạp và tinh vi hơn. Chúng sử dụng công nghệ cao và các phương tiện truyền thông xã hội để quản lý hoạt động buôn bán ma túy và lôi kéo người trẻ tham gia vào các hoạt động tội phạm.

2. Công nghệ và truyền thông đã có tác động mạnh mẽ đến tình hình tội phạm ma túy. Các tổ chức tội phạm đã sử dụng các ứng dụng mã hóa và mạng xã hội để giao dịch và quản lý hoạt động của mình, khiến việc theo dõi và triệt phá trở nên khó khăn hơn đối với các cơ quan thực thi pháp luật. Tiền điện tử và blockchain, các ứng dụng nhắn tin mã hóa hay các nền tảng trực tuyến được tận dụng để bảo vệ dòng tiền phạm tội và bán hàng trực tiếp tới người mua mà các cơ quan chức năng khó có thể theo dõi được.

Công nghệ hóa sinh học hiện đại được đầu tư để tạo ra những loại ma túy mới khó xác định và có độc tính mạnh hơn. Nguồn thu từ việc buôn bán đủ lớn để các băng đảng áp dụng những công nghệ tiên tiến nhất như máy bay điều khiển từ xa (drone) hay kể cả tàu ngầm nhằm vận chuyển ma túy xuyên biên giới. Các tổ chức tội phạm ma túy Nam Mỹ cũng có mối liên kết chặt chẽ với các mạng lưới tội phạm quốc tế, làm tăng độ phức tạp trong việc ngăn chặn và triệt phá. Các băng đảng như Sinaloa và Jalisco New Generation đã mở rộng hoạt động ra ngoài lãnh thổ Nam Mỹ, khó kiểm soát hơn.

Theo các chuyên gia, tình hình tội phạm ma túy ở Nam Mỹ đang trở nên phức tạp và khó kiểm soát hơn. Ông Robert Almonte, một cựu sĩ quan cảnh sát và chuyên gia về ma túy, nhận định: “Các tổ chức tội phạm đã thay đổi cách thức hoạt động và trở nên tinh vi hơn, khiến việc đối phó với chúng trở nên khó khăn hơn bao giờ hết”.

Một số quốc gia Nam Mỹ đã nỗ lực cải thiện hệ thống pháp luật và tăng cường hợp tác với các quốc gia khác để đối phó với tội phạm ma túy. Tuy nhiên, các cơ quan phòng chống ma túy thường thiếu nguồn lực và thiết bị cần thiết để đối phó với các tổ chức tội phạm tinh vi. Đồng thời tham nhũng và thiếu hiệu quả trong thực thi chính sách vẫn là những thách thức lớn. Báo cáo của Tổ chức Minh bạch quốc tế cho thấy Colombia, Peru và Mexico đều có mức độ tham nhũng cao trong hệ thống cảnh sát và tư pháp.

Tỷ lệ bạo lực và tội phạm cao thúc đẩy hoạt động băng đảng phát triển. Thống kê của cơ quan cảnh sát Mexico cho thấy tỷ lệ giết người liên quan đến tội phạm ma túy tại Mexico ở mức cao, với hơn 34.000 vụ năm 2021. Tại Brazil, các thành phố lớn như Rio de Janeiro và São Paulo là hang ổ của các băng nhóm tội phạm. Chuyên gia về chính sách ma túy, bà Laura Carlsen, nhấn mạnh rằng “việc tập trung vào chiến lược chống ma túy dựa trên việc tiêu diệt nguồn cung đã không mang lại kết quả như mong muốn. Thay vào đó, chúng ta cần tập trung vào các biện pháp giảm cầu và hỗ trợ các cộng đồng bị ảnh hưởng bởi tội phạm ma túy”.

3. Dựa trên các báo cáo gần đây của UNODC và các cơ quan chức năng của các quốc gia Nam Mỹ, chúng ta có thể thấy rõ tình hình phức tạp của tội phạm ma túy tại Nam Mỹ. Sản xuất cocaine đã tăng lên đáng kể, với diện tích trồng cây coca ở Colombia đạt mức kỷ lục từ 96.000 ha năm 2015 lên đến 204.000 ha năm 2021. Tại Peru và Bolivia, diện tích trồng coca không giảm đáng kể. Năm 2021, diện tích trồng coca tại Peru là khoảng 61.777 ha và tại Bolivia là 30.500 ha. Điều này dẫn đến sản lượng cocaine tại Colombia đạt mức kỷ lục với 1.400 tấn năm 2021. Tổng sản lượng cocaine tại khu vực Nam Mỹ ước tính vào khoảng 1.710 tấn năm 2021, tăng đáng kể so với thập kỷ trước đó.

Các cơ quan thực thi pháp luật cũng ghi nhận số lượng vụ bắt giữ ma túy và các hoạt động chống ma túy cũng tăng lên, tuy nhiên, số lượng ma túy được buôn lậu vào Bắc Mỹ và châu Âu vẫn rất lớn. Trong giai đoạn 2020-2021, mặc dù lực lượng chức năng Colombia đã bắt giữ và tiêu hủy một lượng lớn cocaine, với ước tính khoảng 500-600 tấn mỗi năm, nhưng con số này vẫn chỉ là một phần nhỏ so với tổng sản lượng. Năm 2023, chính phủ Mexico thông báo tiêu hủy lượng ma túy kỷ lục lên tới 300 tấn, điều này cho thấy sự gia tăng hoạt động buôn bán ma túy tại đất nước này đã lớn hơn rất nhiều so với trước đây.

Từ năm 2000 đến nay, các quốc gia Nam Mỹ đã chứng kiến sự gia tăng đáng kể trong tỷ lệ tội phạm, đặc biệt là tội phạm bạo lực liên quan đến ma túy. Như Venezuela từng lập kỷ lục về tỷ lệ giết người cao nhất thế giới vào năm 2016 là 91 người chết /100 nghìn dân. Hiện tỷ lệ này ở Venezuela là vào khoảng 60 người/100 nghìn dân. Con số tương ứng ở Colombia, Brazil, Mexico tương ứng là 26, 22 và 27 người, đều là những tỷ lệ cao so với thế giới. Trong khi một số nước như Peru và Argentina có tỷ lệ tội phạm thấp hơn nhưng cũng đang phải đối mặt với những khó khăn kinh tế, thứ luôn là mầm mống của nạn tội phạm gia tăng. Những biến động này phản ánh sự phức tạp và khó khăn trong việc duy trì an ninh và trật tự xã hội trong khu vực.

Sự phức tạp của hoạt động buôn bán ma túy thể hiện rõ nhất ở việc gia tăng các loại ma túy tổng hợp như methamphetamine hay fentanyl. Mexico là nhà sản xuất methamphetamine hàng đầu ở khu vực, với các cơ sở sản xuất được tìm thấy chủ yếu ở các bang Sinaloa và Michoacán giáp biên giới Mỹ. Số liệu từ DEA (Cục Phòng chống ma túy Mỹ) cho thấy lượng methamphetamine thu giữ từ Mexico đã tăng từ 3 tấn vào năm 2014 lên 23 tấn vào năm 2021. Các băng đảng ma túy Mexico cũng sản xuất và buôn bán fentanyl, một loại opioid tổng hợp cực mạnh. Theo DEA, lượng fentanyl thu giữ từ các băng đảng Mexico đã tăng từ dưới 1 kg năm 2013 lên hơn 1.500 kg vào năm 2021. Dĩ nhiên, đây chỉ là một phần nhỏ so với lượng được sản xuất ra và đã tuồn qua biên giới thành công.

Qua những con số cụ thể, chúng ta có thể thấy tình hình tội phạm ma túy ở Nam Mỹ đang trải qua những thay đổi phức tạp và đa dạng. Các tổ chức tội phạm ngày càng tinh vi hơn trong cách thức hoạt động, trong khi các loại ma túy mới và phương thức phân phối hiện đại đã đặt ra nhiều thách thức cho các cơ quan chức năng. Để giải quyết vấn đề này, cần có sự hợp tác quốc tế chặt chẽ và các biện pháp toàn diện, từ việc giảm cầu ma túy đến hỗ trợ các cộng đồng bị ảnh hưởng. Dĩ nhiên, nó cần sự hợp tác của nhiều quốc gia và các tổ chức quốc tế nhằm bảo vệ thế hệ tương lai khỏi vấn nạn này.