Khủng bố sinh học – Mối nguy hiểm trong lòng nước Mỹ

• Lầu Năm Góc: Nghiên cứu dược phẩm chống khủng bố sinh học
• Cảnh báo nguy cơ khủng bố sinh học bằng virus cúm gia cầm
• Cảnh báo mới về nguy cơ khủng bố sinh học

Trước đó, hồi cuối tháng 9-2018, một số thư từ, bưu phẩm chứa chất độc này cũng đã được gửi tới một số cơ quan chính quyền Mỹ. Theo FBI, có cơ sở để tin rằng đây là những vụ khủng bố sinh học như đã từng xảy ra 3 tuần sau khi các phần tử Al Qaeda lao máy bay vào Tòa tháp đôi Trung tâm Thương mại thế giới New York hồi tháng 9-2001…

Những nạn nhân đầu tiên

Sáng sớm ngày 2-10-2001, phóng viên ảnh Bob Stevens, 62 tuổi, làm việc tại Tập đoàn truyền thông Amercan Media, được đưa vào Bệnh viện Federic, bang Florida trong tình trạng sốt cao và mê sảng. Kết quả chẩn đoán ban đầu của các bác sĩ ở phòng cấp cứu cho thấy Bob Stevens có thể đã bị viêm màng não.

Thống đốc bang Florida trấn an dư luận bằng tuyên bố chưa có bằng chứng vụ nhiễm bệnh than liên quan đến khủng bố.

Tuy nhiên, khi chọc dịch tủy sống của Bob Stevens để xét nghiệm, một bác sĩ - là chuyên gia về các bệnh truyền nhiễm lúc nhìn vào kính hiển vi, đã phát hiện một khả năng đáng sợ. Lập tức, vị bác sĩ này gửi mẫu bệnh phẩm đến Trung tâm nghiên cứu Sinh học Florida rồi ngày 4-10, Bệnh viện Federic chính thức xác nhận Bob Stevens mắc bệnh than (anthrax). Đây là loại bệnh hiểm nghèo, do một loại vi khuẩn chủ yếu sống trong gia súc như lợn, dê, cừu, bò…

Một tuần kể từ ngày phóng viên Bob Stevens vào bệnh viện, có thêm 4 người khác cũng bị nhiễm vi khuẩn bệnh than. Đến tháng 12, tất cả họ đều chết nhưng lại xuất hiện thêm 17 trường hợp nữa ở các bang Florida, New York, New Jersey,  Connecticut và Washington DC. 

Điều ấy đã khiến Trung tâm Kiểm soát dịch bệnh Mỹ (CDC) nghi ngờ đây là một vụ khủng bố sinh học, xảy ra sau khi Tòa tháp đôi Trung tâm Thương mại thế giới New York và Lầu Năm Góc, trụ sở của Bộ Quốc phòng Mỹ bị các phần tử khủng bố Al Qaeda lao máy bay vào bởi lẽ tất cả nạn nhân đều nhận được một lá thư hoặc một gói bưu phẩm do kẻ vô danh gửi đến qua đường bưu điện. 

Một trong số những lá thư giết người ấy có kèm theo một mảnh giấy với những dòng chữ viết tay: “Tiếp theo là đây. Cái chết sẽ đến với nước Mỹ, với Israel. Thánh Allah vĩ đại”. 

Kết quả điều tra của FBI cho thấy tất cả nạn nhân đầu bị nhiễm vi khuẩn bệnh than sau khi mở những lá thư hoặc những gói bưu phẩm nói trên. Hậu quả là một làn sóng hoảng hốt lan ra khắp nước Mỹ, đến nỗi Bưu điện Mỹ phải triển khai biện pháp thanh lọc thư tín, bưu phẩm bằng cách chiếu tia gamma đồng thời xử lý bằng một loại enzyme đặc biệt.

Nhằm trấn an dư luận, Jeb Bush, Thống đốc bang Florida nhấn mạnh là chưa có bằng chứng vụ nhiễm bệnh than liên quan đến khủng bố. Tuy nhiên, Leonard Cole, chuyên gia chống khủng bố y, sinh học thuộc Bộ Quốc phòng Mỹ nói: “Cho đến khi có thêm những bằng chứng mới thì rõ ràng một ai đó gửi những lá thư, những bưu phẩm là có mục đích, có chủ ý  trong việc lây nhiễm bệnh than…”.

Nhận diện tử thần

Do vi khuẩn Bacillus Anthracis gây ra, bệnh than có thể lây truyền cho con người bằng 4 cách. Đó là tiếp xúc qua da, hít phải, ăn phải hoặc tiêm chích mà dụng cụ tiêm chích có dính bào tử bệnh than. Nếu bị nhiễm qua da, từ 1 ngày đến 2 tháng sau khi nhiễm, trên da nạn nhân sẽ xuất hiện một vết phồng nhỏ rồi loét, trung tâm vết loét có màu đen. Nếu nhiễm theo đường hô hấp, nạn nhân sốt cao, đau ngực, khó thở rồi chết chỉ sau 1 tuần. Nếu nhiễm theo đường tiêu hóa, nạn nhân tiêu chảy kèm theo máu, đau bụng, nôn mửa. Còn nếu nhiễm theo đường tiêm chích, nạn nhân bị áp xe ngay chỗ vết tiêm. 

Theo Cơ quan kiểm soát dịch bệnh Mỹ CDC, tỷ lệ tử vong ở người nhiễm bào tử bệnh than qua da là 25%, đường tiêu hóa là 75%, còn đường hô hấp là 90% kể cả khi đã được điều trị tích cực. FBI cho biết 4 trường hợp đầu tiên tử vong do nhiễm bệnh than vào tháng 10-2001, đều nhiễm qua đường hô hấp. McCollins, sĩ quan phòng chống khủng bố sinh học thuộc Bộ An ninh nội địa Mỹ nói: “Bào tử bệnh than được rắc đều lên 4 mép lá thư, hoặc mặt trên của gói bưu phẩm. Vì thế khi mở ra, bào tử lập tức khuếch tán trong không khí khiến người mở lập tức hít phải”.

Nỗi lo khủng bố sinh học lại tiếp tục tăng lên khi đầu tháng 11-2001, Bưu điện Mỹ phát hiện 3 lá thư có dấu hiệu nghi ngờ. Qua xét nghiệm, CDC khẳng định nó có chứa bào tử bệnh than, được gửi đến văn phòng Thượng Nghị sĩ Tom Daschle và văn phòng Thượng Nghị sĩ Patrick Leahy ở Washington, DC, Tòa soạn báo New York Post, Tòa soạn báo National Enquirervà Đài Truyền hình NBC, ABC, CBS ở thành phố New York. 

Trang giấy viết tay đe dọa nước Mỹ và Israel kèm theo lá thư chứa bệnh than được gửi cho Đài Truyền hình NBC.

Lần này, 1 trong 3 lá thư cũng kèm theo một mảnh giấy viết tay, nội dung ca ngợi Thánh Allah, người khai sinh ra đạo Hồi đồng thời đe dọa Israel và Mỹ. Kết quả xét nghiệm độ khô của loại mực viết trên tờ giấy cho thấy nó được viết vào ngày 18-9-2001, nghĩa là chỉ 1 tuần sau vụ khủng bố nhắm vào Lầu Năm Góc và Tòa tháp đôi.

Từ tháng 10-2001 và kéo dài cho đến hết năm 2002, các cơ quan an ninh Mỹ như FBI, CIA, NSA cùng các cơ quan tình báo lục quân, không quân, hải quân…, tập trung vào việc truy tìm nguồn gốc tác nhân khủng bố sinh học. Các điệp viên CIA nằm vùng ở Pakistan, Afghanistan, Arab Saudi, Syria…, là nơi mà tổ chức Al  Qaeda đang hoạt động, được lệnh tìm hiểu tối đa các bằng chứng có liên quan đến bệnh than, kể cả ở các phòng thí nghiệm sinh học chính thức của các quốc gia này.  Bên cạnh đó, Tổng thống Bush cũng tuyên bố sẽ dành 11 tỉ USD trong 2 năm 2002, 2003 để bảo vệ nước Mỹ chống lại các cuộc tấn công sinh học.

Ai là thủ phạm?

Về phía FBI, giữa năm 2002, cơ quan này tập trung mối nghi ngờ vào một nhân vật là Tiến sĩ Steven Hatfill, làm việc tại Viện nghiên cứu bệnh truyền nhiễm của quân đội Mỹ (USAMRIID) ở căn cứ Fort Detrick, bang Maryland, nơi lưu giữ vi khuẩn bệnh than bởi lẽ Steven Hatfill tỏ ra quan tâm đặc biệt đến các cuộc tấn công sinh học hồi  tháng 10 và tháng 11-2001. 

Tiến sĩ Bruce Ivins.

Tuy nhiên, khi được gọi lên thẩm vấn, Tiến sĩ Steven Hatfill bác bỏ mọi cáo buộc của FBI đồng thời khẳng định là mình vô tội. Sau đó, ông khởi kiện Bộ Tư pháp Mỹ với lý do bị phỉ báng và vu khống. Cuối cùng, Steven Hatfill được bồi thường 5,8 triệu USD.

Cùng số phận như Tiến sĩ Steven Hatfill nhưng Tiến sĩ  Bruce E. Ivins, cũng đã từng có thời gian làm việc tại USAMRIID với nhiệm vụ phát triển vaccine ngăn ngừa bệnh than, lại có kết cục bi đát hơn. Bị FBI giám sát 24/24 giờ và bị cấm vào các phòng thí nghiệm ở USAMRIID, nơi ông đã làm việc hơn 30 năm. Do khủng hoảng, Tiến sĩ Bruce E. Ivins phải nhập viện vì chứng trầm cảm. 

Cuối tháng 7-2008, FBI thông báo cho Tiến sĩ Ivins biết về việc ông sẽ bị truy tố bởi những cáo buộc tham gia vào vụ tấn công sinh học năm 2001, và hình phạt dành cho ông là án tử hình. Tiến sĩ W. Russell Byrne, một đồng nghiệp của Ivins làm việc trong bộ phận nghiên cứu vi khuẩn ở USAMRIID cho biết các sĩ quan FBI gây áp lực với Ivins bằng cách đột nhập vào nhà ông 2 lần khiến ông bị khủng hoảng tâm lý.

Tờ thời báo Los Angeles khẳng định Ivins tổ chức 2 cuộc tấn công sinh học với những lá thư và bưu phẩm chứa bệnh than là do lợi ích kinh tế vì Ivins là nhà phát minh, đồng thời có 2 bằng sáng chế về vaccine xin biến đổi gien chống bệnh than.

Với 2 bằng phát minh ấy, Công ty công nghệ sinh học khu vực San Francisco là Vax Gen đã được Cơ quan Quản lý dược phẩm và thực phẩm Mỹ FDA cấp phép sản xuất. Vax Gen cũng đã giành được hợp đồng liên bang trị giá 877,5 triệu USD để cung cấp vaccine theo Đạo luật Dự án Bioshield. Thế nên, nếu có một cuộc khủng bố sinh học xảy ra, vaccine của Vax Gen sẽ được tiêu thụ với số lượng khổng lồ và người hưởng lợi còn ai khác hơn là Tiến sĩ Bruce E. Ivins?

Tuy nhiên, chuyên gia về vaccine sinh học và bệnh than là Tiến sĩ Meryl Nasslại tỏ ra hoài nghi về động cơ của bài báo này. Ông nói: “Theo luật pháp nước Mỹ, nhân viên làm việc trong một cơ quan của chính phủ không được nhận tiền bản quyền về những phát minh của mình, mà do chính phủ nhận bởi lẽ chính phủ đã trả lương và cung cấp các điều kiện cần thiết để người ấy có điều kiện phát minh. Vì vậy, chẳng có lý do nào khiến Tiến sĩ Bruce E. Ivins phải giết người”.

Tuy nhiên, ngày 6-8-2008, luật sư của những người đã chết vì bệnh than là Jeffrey A. Taylor đã chính thức tuyên bố Tiến sĩ Bruce E. Ivins là thủ phạm duy nhất trong 2 vụ khủng bố bệnh than năm 2001. Theo  Jeffrey A. Taylor, Ivins đã tạo ra những bằng chứng giả để đánh lạc hướng các nhà điều tra. 

Ivins đã không thể giải thích minh bạch về giờ giấc làm việc của ông trong phòng thí nghiệm vào thời điểm xảy ra những cuộc tấn công sinh học, chưa kể Ivins đã tự mình tiêm chủng cho mình vaccine ngừa bệnh than hồi tháng 9-2001 và ông là 1 trong số 100 người được quyền lấy mẫu vi khuẩn bệnh than ra khỏi nơi lưu trữ để nghiên cứu. Chưa hết, Luật sư Jeffrey A. Taylor còn cho rằng một số email của Tiến sĩ Ivins có cách viết tương tự như lá thư đe đọa nước Mỹ, Israel và tung hô Thánh Allah, được gửi kèm trong thư chứa vi khuẩn bệnh than

Sáng 27-7-2008, vợ Tiến sĩ Ivins phát hiện ông bất tỉnh tại nhà nên bà lập tức đưa chồng đến Bệnh viện Federic, bang Florida. Kết quả xét nghiệm cho thấy ông bị hôn mê gan do uống một lượng lớn thuốc trị cảm sốt Tylenol. Sau đó ông chết và nguyên nhân cái chết được kết luận là “tự tử”. Không một cuộc khám nghiệm tử thi nào được thực hiện bởi theo cảnh sát và Cơ quan Giám định y khoa Florida, việc đó là “không cần thiết vì đã lấy máu xét nghiệm”.

Ngay sau khi Ivins chết, FBI đã từ chối bình luận về việc này. Đến ngày 6-8, trong một cuộc họp báo, Bộ Tư Pháp Mỹ và FBI mới tuyên bô:ë “Bruce E. Ivins phải chịu trách nhiệm về cái chết của 5 người và gây thương tật cho hàng chục người khác, là kết quả của việc gửi những lá thư nặc danh có chứa vi khuẩn bệnh than cho các quan chức Chính phủ Mỹ”, trong lúc luật sư của Ivins tuyên bố rằng ông đã hợp tác FBI suốt 6 năm, và đã chứng tỏ rằng mình vô tội.

Sàng lọc thư tín tại các bưu điện Mỹ sau vụ tấn công sinh học.

Tháng 2-2010, FBI công bố bản kết luận điều tra với 92 trang, nội dung cho rằng Tiến sĩ Ivins đã tự mình thực hiện 2 cuộc tấn công sinh học. Đến năm 2011, kết quả điều tra của Viện Hàn lâm khoa học Quốc gia cũng xác định các bằng chứng khoa học ủng hộ quan điểm Ivins có thể là thủ phạm, nhưng không chứng minh một cách cụ thể. Đến năm 2014, một báo cáo của Văn phòng Trách nhiệm Chính phủ (GAO) đã phát hiện các phương pháp khoa học (bao gồm cả dữ liệu di truyền) mà FBI sử dụng để xác định Ivins là thủ phạm không hoàn thiện.

Theo Tiến sĩ Henry S. Heine, nhà vi sinh vật học làm việc tại Viện Nghiên cứu Y khoa Quân đội, không thể nào Ivins lấy cắp vi khuẩn bệnh than mà không bị phát hiện bởi lẽ với số lượng bào tử được cho vào trong những lá thư, những gói bưu phẩm thì phải mất ít nhất 1 năm trong lúc các đồng nghiệp của ông đều khẳng định Tiến sĩ Ivins chưa bao giờ làm những việc như vậy. Và như thế, tác giả của vụ khủng bố sinh học xảy ra năm 2001 vẫn còn là bí ẩn, nhưng nó đã là hồi chuông cảnh báo về một mối nguy hiểm tiềm tàng ngay trong lòng nước Mỹ…