Ghép tế bào gốc: Hy vọng sống cho bệnh nhân xơ gan

Cuối tháng 2/2015, Bệnh viện đa khoa quốc tế Vinmec tiếp nhận bệnh nhân Mai Thanh Hải, 54 tuổi ở Quảng Bình, trong tình trạng hôn mê gan, suy thận, xuất huyết tiêu hóa do biến chứng xơ gan.

Ông Mai Thanh Hải bị bệnh gan và suy thận hơn 10 năm, bị xơ gan giai đoạn cuối, kèm theo đó là biến chứng suy thận, đái tháo đường TYP II. Ông đã điều trị ở nhiều bệnh viện tại TP HCM, miền Trung và Singapore. Tuy nhiên, do có tiền sử sử dụng rượu nhiều năm nên sau những đợt điều trị cấp tính, người bệnh ổn định một thời gian rồi lại tái phát.

Lâu nay, bệnh nhân xơ gan thường được điều trị bằng các thuốc chữa triệu chứng của xơ gan (chán ăn, mệt mỏi, men gan cao, abumin thấp, chức năng đông máu giảm, suy thận…)  là bảo tồn để ngăn tiến triển xơ gan chậm hơn chứ không thể khỏi hẳn bệnh. Bệnh nhân phải khám và điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ. Điều trị xơ gan bằng dùng thuốc không những không đạt hiệu quả cao, mà còn rất tốn kém đối với người bệnh.

Một phương pháp điều trị khác cũng được áp dụng là ghép gan. Tuy nhiên, ngoài chi phí rất đắt thì cái khó nhất của phương pháp này là phải có người cho gan. Không những thế, nguy cơ tử vong trong quá trình ghép; các biến chứng thải ghép - nhiễm trùng sau ghép.

Với trường hợp bệnh nhân Hải, do xơ gan đã ở giai đoạn cuối nên dù có điều trị tiếp tục bằng thuốc, có lúc bệnh nhân bị hôn mê gan nặng và các biến chứng phức tạp khác nên không thể chữa trị, dẫn đến tử vong. Bệnh nhân lại bị bệnh thận kèm theo nên cũng không có chỉ định ghép gan. Vì vậy, sau khi hội chẩn, các bác sĩ quyết định trong trường hợp này chỉ còn một phương pháp là ghép tế bào gốc.

Ghép tế bào gốc tự thân để điều trị bệnh xơ gan là phương pháp hiện đại và tiên tiến nhất hiện nay. Nguyên lý tách chiết tế bào gốc từ tủy xương rồi truyền lại cho người bệnh thông qua động mạch gan. Những tế bào "hạt giống" này có chức năng ngăn chặn quá trình xơ, giảm viêm, tăng sinh mạch máu nuôi gan, qua đó giúp phục hồi tế bào gan đã bị hư tổn và một phần lượng tế bào gốc đó có khả năng biệt hóa thành tế bào gan lành.

Do quá trình tiến triển xơ gan đến giai đoạn cuối có thể diễn ra vài năm tới 10 năm hoặc hơn tùy theo từng trường hợp, do đó ghép tế bào gốc có thể chỉ định cho bệnh nhân xơ gan cả ở giai đoạn đầu. Thậm chí ghép càng sớm, hiệu quả càng cao, do quá trình xơ gan chưa nặng nề.

Ưu điểm của ghép tế bào gốc là phạm vi điều trị rộng, không có độc tính, tránh trường hợp bài trừ, thời gian điều trị ngắn, hiệu quả điều trị lâu dài, và hiệu quả điều trị cao hơn so với điều trị bằng thuốc. Vì những ưu điểm này mà hiện  tại Mỹ, Trung Quốc cũng đã bắt đầu nghiên cứu về phương pháp ghép tế bào gốc chữa xơ gan.

Sau 1 tuần ghép tế bào gốc, sức khỏe của bệnh nhân Hải đã tiến triển tốt.

Từ đầu năm 2014, Bệnh viện Vinmec đã tiến hành khoảng 80 ca ghép tế bào gốc điều trị một số bệnh như đa u tủy, liệt do chấn thương cột sống, thoái hóa khớp gối, nhồi máu cơ tim, teo đường mật bẩm sinh đạt kết quả rất khả quan. Tuy nhiên, đây là ca điều trị xơ gan đầu tiên nên các bác sĩ rất  thận trọng.

GS-TS Nguyễn Thanh Liêm, Tổng giám đốc Bệnh viện Vinmec, cho biết đối với trường hợp bệnh nhân Hải có nhiều trở ngại, bởi người bệnh vẫn đang phải chạy thận, đồng thời bị rối loạn đông máu. Do đó, trong quá trình tách chiết tế bào gốc và bơm tế bào gốc vào động mạch gan, người bệnh phải được theo dõi sức khỏe và chăm sóc đặc biệt để  không xảy ra biến chứng, đồng thời đem lại kết quả điều trị tốt nhất.

Sau 2 tuần điều trị ổn định bệnh gan, người bệnh được chuẩn bị để tiến hành ghép tế bào gốc. Thời gian chuẩn bị ghép khoảng 1 tuần, người bệnh được tiêm thuốc kích thích tủy. Sau vài ngày, người bệnh được lấy máu ngoại vi gửi Trung tâm tế bào gốc - công nghệ gen tách chiết tế bào gốc. Ngày 2/4/2015, ca ghép được thực hiện bằng cách tiêm truyền tế bào trở lại vào cơ quan đích là động mạch gan.  Sau hơn 1 giờ, ca ghép đã hoàn thành.

Đến nay, sau 1 tuần ghép, sức khỏe ông Hải đã ổn định. Dự kiến, trong 3 tháng nữa, người bệnh sẽ được kiểm tra chức năng gan, sinh thiết gan xét nghiệm mô bệnh học xem những khoảng cửa của gan đã xơ hóa được cải thiện ở mức độ nào. Từ đó có thể đánh giá cụ thể thành công của phương pháp ghép tế bào gốc điều trị xơ gan.

Theo GS-TS Nguyễn Thanh Liêm, từ những thành công trong điều trị bằng ghép tế bào gốc, Bệnh viện Vinmec hiện đang tiếp tục nghiên cứu ứng dụng phương pháp này chữa các bệnh tự kỷ, bại não. Kết quả ban đầu ở nhiều trường hợp rất khả quan. Phương pháp ghép tế bào gốc chữa xơ gan cũng đã mở ra hy vọng chữa trị cho người bị bệnh gan hiện nay.

Ngoài ra, các bác sĩ cũng cảnh báo với người bệnh: xơ gan do rượu thì phải ngừng uống rượu; xơ gan do virus viêm gan B hoặc C thì phải thường xuyên khám và điều trị theo chỉ định của bác sĩ.