Những rủi ro tiềm ẩn từ đồ chơi thông minh

• Vì sao đồ chơi trẻ em-búp bê Cayla khiến cả nươc Đức lo sợ?
• Cận cảnh thị trường đồ chơi bạo lực ở Lạng Sơn
• Chicago: Cấm bán súng đồ chơi

Búp bê Hello Barbie với giá 75 USD có thể lắng nghe con trẻ và trả lời một cách linh hoạt hoặc chú khủng long có trí thông minh nhân tạo giá 120 USD của Hãng đồ chơi CogniToys cùng học với trẻ, hứa hẹn sẽ giúp trẻ phát triển trí não tốt nhất có thể.

Xuất hiện ồ ạt trên thị trường với những tính năng vô cùng thông minh, những món đồ chơi như thế này đã khiến không ít bậc cha mẹ hoài nghi rằng phải chăng thật sự chúng hấp dẫn và có tính giáo dục cao hơn những món đồ chơi truyền thống hay không?

Những sản phẩm không đáng tin

Một thành viên của Mumsnet, một trong những website dành riêng cho cha mẹ lớn nhất ở Anh cho biết, cô đã mua quà sinh nhật cho con gái là một món đồ chơi có khả năng kết nối với ứng dụng trong điện thoại thông minh hay máy tính bảng. Tuy nhiên, mặc cho vẻ bề ngoài bắt mắt và những tính năng hấp dẫn, cô bé dường như chỉ tỏ ra hứng thú tìm hiểu món đồ trong vỏn vẹn 1 ngày rồi gần như lãng quên ngay sau đó.

Ngoài ra, một số phụ huynh còn cho rằng những món đồ chơi thông minh như thế này còn có thể gây cản trở sự phát triển trí tưởng tượng trong khi vui chơi của con trẻ. PGS. Graham Schafer thuộc Đại học Reading (Anh), nhận xét: "Về cơ bản thì chúng trông có vẻ mới lạ và không cần thiết".

Avakai là món đồ chơi bằng gỗ nhưng có thể tương tác với trẻ qua Internet.

Sean Sullivan, cố vấn an ninh thuộc Công ty An ninh mạng F-Secure, kiên quyết không cho cậu con trai 5 tuổi sử dụng bất kỳ món đồ công nghệ nào mà không có sự giám sát của người lớn, dù cho đó là một chiếc máy tính bảng hay một chú gấu bông biết nói, nhằm đảm bảo cho sự phát triển của con chứ không chỉ là vấn đề an ninh và bảo mật.

Theo PGS. Graham Schafer, một vài nghiên cứu gần đây đã kết luận rằng, những loại đồ chơi thông minh - ngoài một số tác động tích cực đối với trẻ mắc chứng tự kỷ - sẽ không mang lại bất kỳ lợi ích nào đối với những trẻ em đang phát triển bình thường. Ngược lại, nếu những món đồ chơi này có lợi cho trẻ tự kỷ thì đối với trẻ em mắc chứng chậm nói thì chúng hầu như không mang lại kết quả gì.

Schafer giải thích: "Trẻ mắc chứng tự kỷ là trường hợp rất đặc biệt vì trẻ thường gặp khó khăn trong việc tương tác với mọi người xung quanh nhưng lại cảm thấy dễ dàng hơn khi tương tác với đồ vật. Còn đối với trẻ bị mắc chứng chậm nói, tôi nghĩ những món đồ chơi này lại là một phương pháp rất tệ bởi cách tương tác của chúng không giống với lối ăn nói và cách giao tiếp thông thường của chúng ta".

Theo Schafer, cách mà những món đồ chơi này giao tiếp với những đứa trẻ vẫn còn thiếu sự tinh tế, điều này cũng đồng nghĩa rằng chúng chẳng phải là loại đồ chơi lý tưởng cho trẻ đang tập nói và đặc biệt là những trẻ đang gặp khó khăn trong việc tập nói.

Năm 2015, búp bê Hello Barbie được trang bị khả năng nhận biết giọng nói và đưa những đoạn hội thoại nhỏ lên cơ sở dữ liệu trên điện toán đám mây để phân tích. Trong lúc đó, CogniToys cũng kết nối chú khủng long đồ chơi của mình với siêu máy tính sở hữu trí thông minh nhân tạo mang tên Watson. Trong vài năm qua, đã có các báo cáo về trường hợp những chiếc máy giám sát trẻ thông minh bị hack để gào thét quấy rối những đứa trẻ hay trường hợp búp bê Cayla do Hãng Vivid Toy phân phối cũng bị hack để phát ra những lời nói tục tĩu trước mặt trẻ.

Mới đây, Cơ quan quản lý mạng liên bang Đức (Bundesnetzagentur) phát đi cảnh báo kêu gọi các bậc cha mẹ nên phá hủy con búp bê biết nói chuyện Cayla do công nghệ thông minh của sản phẩm có thể tiết lộ dữ liệu cá nhân.

Theo giới chức năng Đức, bọn hacker lợi dụng thiết bị bluetooth không an toàn tích hợp trong con búp bê để lắng nghe và trò chuyện với đứa trẻ cùng chơi búp bê. Vivid Toys, công ty phân phối búp bê My Friend Cayla, trước đây từng tuyên bố những trường hợp hack đều do các chuyên gia thực hiện. Tuy nhiên, Vivid Toys cũng cam kết sẽ nhanh chóng cập nhật ứng dụng của búp bê Cayla.

Theo nhà sản xuất, búp bê Cayla kết nối Internet có thể tự động trả lời câu hỏi của những chủ nhân nhỏ tuổi. Một lỗ hổng an ninh phần mềm Cayla được tiết lộ lần đầu tiên vào tháng 1-2015.

Một sinh viên tên là Stefan Hessel ở Đại học Saarland khẳng định một kẻ nghe trộm có thể do thám bất cứ ai đang chơi với Cayla "xuyên qua vài bức tường". Những đánh giá tiêu cực về Cayla được chuyển đến các tổ chức bảo vệ người tiêu dùng ở Mỹ và Liên minh châu Âu (EU). Ngoài mối lo ngại về việc bảo mật dữ liệu, hacker dễ dàng trò chuyện trực tiếp với trẻ thông qua Cayla. Theo luật liên bang Đức, việc bán và sở hữu thiết bị do thám bị cấm là bất hợp pháp và bản án trừng phạt là 2 năm tù giam.

Tìm kiếm sự tương đồng với đồ chơi truyền thống

Bên cạnh những hoài nghi về mức độ thông minh thì tính bảo mật và an toàn của những món đồ chơi này cũng là mối lo ngại to lớn không kém. Bất kỳ thiết bị nào có thể kết nối wifi đồng thời tích hợp camera đều tạo nên những nguy cơ tiềm ẩn. Hãy tưởng tượng chuỗi những cơn ác mộng đầy ám ảnh sẽ diễn ra khi búp bê yêu thích của con trẻ bỗng nhiên gào lên những câu từ nguyền rủa không hay.

Một kẻ nghe trộm có thể do thám bất cứ ai đang chơi với búp bê Cayla "xuyên qua vài bức tường".

Tuy nhiên, cũng có những cách bảo vệ để ngăn chặn những tình huống rắc rối như thế này lặp lại ở những món đồ chơi kết nối mạng Internet. Hiện nay, chúng ta lo ngại về khả năng rò rỉ thông tin cá nhân nhưng khuyết điểm này có lẽ sẽ được khắc phục dần trong tương lai. Mặc dù đồ chơi không lưu giữ những dữ liệu về tài chính, mật khẩu hay những thứ đại loại như vậy, song những món đồ chơi có khả năng kết nối trực tiếp với Internet vẫn khiến các bậc cha mẹ lo ngại rằng liệu trong bao lâu nữa thì những món này sẽ tích hợp tính năng in-app purchase?.

In-app purchase là một tiện ích cho phép người dùng, bằng thẻ ATM hay thẻ tín dụng, có thể mua thêm những tính năng mới cho các ứng dụng hay những vật phẩm mới trong game và đây có thể là nguồn gốc tạo nên nhiều phiền phức nếu các thiết bị không được trang bị hệ thống bảo mật mạnh mẽ.

Trước những đắn đo có cơ sở từ các bậc cha mẹ và các chuyên gia, Justyna Zubrycka và Matas Petrikas, hai chuyên gia thiết kế đồ chơi trẻ em, đang cùng nhau tạo ra một loại đồ chơi thông minh nhưng lại sở hữu nhiều điểm tương đồng với các loại đồ chơi truyền thống hơn là những món đồ chơi hiện đại cùng loại.

Petrikas cho biết: "Chúng tôi cảm thấy những giá trị tốt đẹp nhất của các món đồ chơi truyền thống đang dần biến mất".

Sản phẩm của Zubrycka và Petrikas mang tên Avakai, một búp bê gỗ nhỏ nhắn có khả năng giao tiếp với các thiết bị điện tử khác bằng một phần mềm ứng dụng hoặc thậm chí là kết nối với một búp bê Avakai khác thông qua Bluetooth. Những chú búp bê gỗ này có thể tương tác với nhau bằng Bluetooth trong bán kính 50m và không giới hạn khoảng cách nếu kết nối được thực hiện thông qua phần mềm ứng dụng. Điều này có nghĩa là chúng có thể được dùng để chơi trò trốn tìm - búp bê sẽ sáng đèn khi bạn đến gần - hay thậm chí là các bậc cha mẹ có thể để gửi tin nhắn ra lệnh búp bê sáng đèn theo một màu nhất định để thông báo cho trẻ biết mình sắp được đón về từ trường học.

Mặt khác, Zubrycka và Petrikas còn nhận thấy rằng các loại máy tính bảng hay iPhone hiện nay chỉ nhằm vào đối tượng khách hàng là người trưởng thành và phải có một ai đó để tâm đến trẻ em nhiều hơn.

Chính vì búp bê gỗ Avakai này vô cùng đơn giản nên trẻ em có thể tự mình sáng tạo để sử dụng chúng với nhiều cách khác nhau. Búp bê sẽ mã hóa thông tin truyền đạt và đặc biệt là chúng không được tích hợp camera. Cũng bởi Avakai không thực hiện bất kỳ hoạt động trao đổi dữ liệu nào nên tính riêng tư của người dùng sẽ được đảm bảo tối đa.

Zubrycka chia sẻ: "Đây không phải là thiết bị thu thập thông tin từ trẻ em rồi sử dụng chúng vào các hoạt động tiếp thị. Tất cả các tính năng công nghệ mà trẻ được tiếp cận đều nhằm mục đích trao quyền chủ động cho trẻ. Trẻ sẽ tự mình quyết định sẽ chơi với búp bê gỗ này như thế nào và sẽ làm những gì với chúng". Hiện búp bê gỗ Avakai được rao bán trực tuyến với giá hơn 60 USD cho mỗi sản phẩm.