Từ radar viễn thám đến chương trình vệ tinh giám sát CHDCND Triều Tiên

Chủ Nhật, 16/07/2017, 08:51

Từ trước khi CHDCND Triều Tiên phóng thử tên lửa đạn đạo xuyên lục địa (ICBM) đầu tiên vào hôm 4-7, Lầu Năm Góc và các chuyên gia tình báo Mỹ đã gióng lên lời cảnh báo: Triều Tiên không chỉ tiến bộ nhanh, mà việc do thám bằng vệ tinh tình báo của Mỹ cũng lạc hậu, hình ảnh kém chất lượng, khiến cho nước Mỹ không thể phát hiện sớm vụ phóng tên lửa vừa qua.

Thực trạng đó đã châm ngòi cho một cuộc tìm kiếm âm thầm mà khẩn trương các biện pháp cải thiện khả năng cảnh báo sớm của nước Mỹ - kể cả năng lực đánh chặn phủ đầu khi quả tên lửa còn ở trên bệ phóng.

Một giải pháp được xem là hấp dẫn nhất được xác định ở Thung lũng Silicon (bang California), nơi chính quyền của Tổng thống Barack Obama đã khởi xướng đầu tư chế tạo những vệ tinh dân sự nhỏ, ít tốn kém để dùng cho mục đích kiểm đếm xe ôtô trong các bãi đỗ xe và giám sát sự tăng trưởng của nông sản.

Raj Shah, Giám đốc Đơn vị Thực nghiệm Sáng tạo Quốc phòng (DIUx) được giao đầu tư phát triển hệ thống vệ tinh radar mới.

Tổng thống Trump kế thừa "di sản" là chương trình nghiên cứu bí mật để tìm phương án phá hoại các vụ phóng tên lửa của Bình Nhưỡng, nhưng cho đến nay, các nỗ lực đều chưa đạt thành công. Một số người trong Lầu Năm Góc vốn quen dựa dẫm vào những vệ tinh tình báo tốn kém tiền tỉ, phản đối ý tưởng vệ tinh này. Nhưng vì chương trình tên lửa của CHDCND Triều Tiên tiến triển quá nhanh, giới chức Mỹ không còn cách nào khác hơn là phải đẩy nhanh chương trình vệ tinh do thám mới, dự kiến sẽ phóng chiếc đầu tiên lên không gian vào cuối năm nay hoặc đầu năm tới.

Thời gian thực hiện gấp gáp này cho thấy người Mỹ đang rất khẩn trương đối với vấn đề CHDCND Triều Tiên. Vụ phóng tên lửa ICBM hôm 4-7 được thực hiện ở một địa điểm mới, một bệ phóng di động tại Nhà máy sản xuất máy bay Pang Hyon. Lầu Năm Góc xác nhận "chưa từng nhìn thấy" nó trước đây.

Hiện tại, các vệ tinh do thám không gian của Mỹ phủ sóng chưa đến một phần ba diện tích CHDCND Triều Tiên, gây hạn chế rất lớn đến khả năng quan sát của tình báo Mỹ. Phát ngôn viên Cơ quan Tình báo quân đội Mỹ (DIA) William Marks cho biết, các chuyên viên phân tích tình báo của Mỹ đã phát hiện những dấu hiệu chuẩn bị trong khoảng vài ngày trước vụ phóng tên lửa.

Trạm radar nổi trên biển SBX.

Thế nhưng ngay cả sau khi tên lửa đã được phóng đi, các chuyên gia của Lầu Năm Góc vẫn chưa đưa ra được nhận định chính xác về những gì họ quan sát thấy. Nhiều phút sau khi vụ phóng tên lửa kết thúc, Bộ Chỉ huy Thái Bình Dương của Mỹ vẫn mô tả quả tên lửa của CHDCND Triều Tiên là loại "tầm trung". Vài giờ sau, Bộ trưởng Ngoại giao Rex Tillerson đưa ra kết luận khác hoàn toàn: Triều Tiên đã thử quả tên lửa đạn đạo xuyên lục địa đầu tiên. Và quả tên lửa này có khả năng bay đến bang Alaska!

Để hóa giải sự cơ động trong vụ phóng tên lửa ICBM của CHDCND Triều Tiên, đòi hỏi phải có vệ tinh do thám trên không hiệu quả, với số lượng và thiết kế đáp ứng tầm phủ sóng rộng. Các vệ tinh này được xây dựng trên nền tảng công nghệ mới, được phát triển dành để sử dụng trong lĩnh vực dân sự hơn là mục đích tình báo, quân sự, và được thiết kế sử dụng các radar cảm ứng có khả năng quan sát được cả ban đêm và trong trời mưa bão.

Khi đã được đưa lên quỹ đạo, các vệ tinh radar này sẽ phóng ra những đợt sóng nhắm vào các mục tiêu và thu lại sóng phản hồi. Các dữ liệu sóng này sau đó được truyền về trung tâm điều khiển mặt đất để chuyển đến các cơ quan phân tích tình báo.

Các vệ tinh do thám mới sẽ được phóng lên không gian theo từng chùm nhiều chiếc, trong số đó có một số sẽ lưu lại không gian khoảng 1 hoặc 2 năm để thực hiện nhiệm vụ quét thu thập hình ảnh trên mặt đất bên trong lãnh thổ CHDCND Triều Tiên nhằm phục vụ cho kế hoạch quân sự mang tên "Kill Chain".

Đây là bước đầu tiên trong một chiến lược mới nhằm sử dụng hình ảnh vệ tinh để xác định các địa điểm phóng tên lửa, các cơ sở hạt nhân và năng lực chế tạo hạt nhân của CHDCND Triều Tiên và đánh phủ đầu phá hủy chúng trong trường hợp xung đột leo thang. Việc thúc đẩy sản xuất radar thương mại là một trong những biện pháp mà chính quyền Mỹ đang muốn thực hiện để đối phó với CHDCND Triều Tiên.

Vệ tinh radar Sentinel 1 ESA của EU.

Vào tháng 1 năm nay, sau khi nhà lãnh đạo CHDCND Triều Tiên Kim Jong-un đưa ra tuyên bố: Triều Tiên đang chuẩn bị cho một vụ thử nghiệm tên lửa đạn đạo liên lục địa ICBM, thì Lầu Năm Góc đã lập tức điều động trạm radar nổi trên biển SBX nhằm gửi "một thông điệp răn đe rõ ràng đối với mối đe dọa ICBM".

Theo các phương tiện truyền thông, trạm radar SBX được đưa đến khu vực hoạt động cách quần đảo Hawaii 2.000 dặm về phía tây bắc, có nhiệm vụ theo dõi vụ phóng tên lửa của Triều Tiên. Riki Ellison, Chủ tịch Hiệp hội Liên minh ủng hộ Hệ thống phòng thủ tên lửa (MDAA) cho biết: "Trạm radar viễn thám SBX được triển khai trên Thái Bình Dương nhằm tăng cường khả năng tiêu diệt mục tiêu cho 37 tổ hợp ở Alaska và 44 tổ hợp đánh tên lửa ở California, nếu lãnh thổ Mỹ bị tấn công bởi tên lửa đạn đạo ICBM ở Bắc Triều Tiên".

Được biết, trạm radar viễn thám SBX cao hơn 280 feet phía trên là quả cầu vòm hình quả bóng golf có chứa một radar mảng pha. Khá khó khăn khi nhổ neo và rời khỏi hải cảng của trạm này trên đảo Ford. Đài radar có công suất rất lớn, được thiết kế để hoạt động chủ yếu trên biển lớn, được sử dụng để phát hiện, theo dõi và phân biệt các đặc điểm, tính năng kỹ thuật quỹ đạo đường bay của tên lửa đạn đạo.

Các phương tiện truyền thông Hàn Quốc trước đây đưa tin: radar viễn thám SBX từng được triển khai vào cuối tháng 9-2016 trên một khu vực ngoài khơi bán đảo Triều Tiên. Theo thông tin từ Hiệp hội Các vấn đề Khoa học quan tâm (Union of Concerned Scientists), những lo ngại về chương trình hạt nhân của CHDCND Triều Tiên buộc Mỹ triển khai radar SBX vào các năm 2009 và 2013.

Hiệp hội này trong một báo cáo được công bố vào tháng 7-2016 khẳng định: trạm radar viễn thám SBX có trị giá khoảng 2,2 tỷ USD được thiết kế để theo dõi chính xác tầm xa và phân tách quỹ đạo của đầu đạn hạt nhân, phóng từ các khu vực và lãnh thổ khác, nhưng đài radar "có một số hạn chế nghiêm trọng, đặc biệt trong môi trường điện tử mật độ cao, radar gặp trở ngại lớn và rất hạn chế về tầm nhìn".

Phát triển từ những nhược điểm của SBX, Cơ quan phòng thủ tên lửa Mỹ đưa ra kế hoạch phát triển trạm radar tầm xa mới nhằm phát hiện mục tiêu, phân tích quỹ đạo đường đạn của các tên lửa, cảnh báo sớm các nguy cơ ở Alaska.

Nhưng việc xây dựng các vệ tinh radar đã có một lịch sử tốn kém rất lớn cho ngân sách chính phủ Mỹ. Vào năm 2007, Văn phòng Ngân sách Quốc hội Mỹ (CBO) đã đánh giá một chùm vệ tinh rađa 21 chiếc sẽ ngốn ngân sách đến 94 tỉ USD, tức hơn 4 tỉ USD một chiếc. Theo một báo cáo của CBO được công bố ngay sau khi CHDCND Triều Tiên tiến hành vụ thử hạt nhân đầu tiên đã đánh giá để theo dõi, giám sát được các bệ phóng tên lửa di động của CHDCND Triều Tiên, Mỹ cần đến từ 35-50 vệ tinh không gian. Điều này có nghĩa là chi phí cho hoạt động giám sát, theo dõi hoạt động phóng tên lửa của CHDCND Triều Tiên theo cách cũ sẽ rất tốn kém.

Thế hệ vệ tinh mới gọn nhẹ, giá thành thấp đang mở ra cơ hội mà chính phủ Mỹ đang nhắm đến. Khả năng do thám bị hạn chế như đã nêu trên cùng với thông tin thiếu chính xác vì thời tiết xấu hoặc ban đêm nên quân đội Mỹ xoay qua "nhờ cậy" những bộ não của Thung lũng Silicon sản xuất những vệ tinh nhỏ, có khả năng nhanh chóng phát hiện cơ sở hạt nhân và tên lửa Triều Tiên, phá hủy chúng bằng cuộc tấn công phủ đầu nếu có dấu hiệu rõ ràng Triều Tiên sắp tấn công bằng tên lửa.

Giới chức Lầu Năm Góc cho rằng, ngay cả trong vài phút cảnh báo sớm "cũng có thể cứu mạng sống của hàng chục ngàn quân Mỹ đóng ở Nhật Bản và Hàn Quốc, cùng hàng chục triệu dân Nhật-Hàn nằm trong tầm bắn của tên lửa Triều Tiên".

Raj Shah, Giám đốc Đơn vị Thực nghiệm Sáng tạo Quốc phòng (DIUx) thuộc Lầu Năm Góc đã đầu tư vào nhiều công ty có thể khai thác vệ tinh radar dân sự nhỏ, có thể bay xuyên thủng bão tố và màn đêm. Họ hy vọng Bộ Quốc phòng Mỹ có thể dùng chúng từ cuối năm 2017 hoặc đầu năm tới.

Ông Raj Shah là một cựu phi công chiến đấu cơ F-16 ở Iraq, có nhiều kinh nghiệm ở Thung lũng Silicon nên được Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ashton Carter (đã mãn nhiệm) lập DIUx trong nhiệm kỳ 2 của Tổng thống Barack Obama tuyển dụng. Shah nói: "Đây là một mục tiêu đầy thách thức, chìa khóa là sử dụng các công nghệ hiện hữu, thực hiện những chỉnh sửa cần thiết vì mục tiêu sử dụng trong quân sự". Bước đầu, DIUx đầu tư vào công ty khởi nghiệp Capella Space (đặt theo tên một ngôi sao) ở Thung lũng Silicon, với kế hoạch cuối năm 2017 sẽ có vệ tinh radar tí hon đầu tiên.

Người của Capella Space cho biết, nếu radar của họ được phóng thành công, sẽ có thể giám sát những mục tiêu quan trọng trong từng giờ, đồng thời đang tiến hành xây dựng 36 vệ tinh mới để tiếp tục phóng lên trong năm tới.

Công ty cho biết, nếu triển khai thành công, đội quân vệ tinh radar của công ty sẽ có khả năng giám sát các mục tiêu quan trọng liên tục hàng giờ. Payam Banazadeh, một đồng sáng lập Capella Space cho biết thêm, một khi được phóng vào quỹ đạo trái đất, các vệ tinh nhỏ sẽ mở dàn ăng-ten và tấm pin mặt trời.

Banazadeh, người gốc Iran, từng theo học khoa thiết kế vệ tinh ở Đại học bang Texas và phòng thí nghiệm của Cơ quan không gian Mỹ (NASA), nói: "Toàn bộ vệ tinh kết hợp với hệ thống phóng chỉ cỡ một túi ba-lô. Mọi thứ ngày càng nhỏ hơn, ngay cả phiên bản kế tiếp của vệ tinh". Công nghệ vệ tinh thương mại mới nhỏ hơn, sử dụng radar cảm ứng hoạt động ban đêm và trong bão tố, là một trong những cách mới mà chính quyền Mỹ đang tìm cách đối phó mối đe dọa từ Triều Tiên.

Chìa khóa để phát hiện công tác chuẩn bị phóng tên lửa của Triều Tiên là sự hiện diện gần như thường xuyên của vệ tinh có thể nhìn xuyên thấu mưa, mây, tuyết, tán lá và có thể phát hiện phương tiện quân sự di chuyển, gồm tên lửa. Điều này cần đến radar cắm trên không gian trong nhiều năm, rất tốn tiền, với ăng-ten lớn và sử dụng rất nhiều năng lượng. Ví dụ là các radar, chúng phát sóng radio vào các mục tiêu để thu thông tin phản hồi lại.

Thấy được những kết quả bước đầu của Lầu Năm Góc, đến lượt Cơ quan tình báo Địa không gian Quốc gia (NGA) bắt đầu mở rộng cửa chào đón các công ty công nghệ chuyên sản xuất vệ tinh radar để bổ sung dữ liệu bên cạnh việc sử dụng hình ảnh vệ tinh truyền thống. NGA đã thiết lập được một đơn vị "tiền đồn" ở ngay giữa lòng thung lũng Silicon.

Hàng loạt công ty tư nhân đã đua nhau tìm đến hợp tác với NGA thực hiện sáng kiến phát triển hệ thống vệ tinh rađa. Sáng kiến của NGA có tên gọi là Hoạt động Tình báo địa không gian thương mại, được xây dựng trên nền tảng các chương trình thu thập dữ liệu không gian từ tình báo các quốc gia đồng minh có chia sẻ thông tin tình báo như Canada, Italia, Đức,...

Nguyên Khang - Quốc Hùng (tổng hợp)