Mỹ muốn kiềm chế công nghiệp chip của Trung Quốc

Chất bán dẫn đóng một vai trò quan trọng trong cuộc cạnh tranh địa chính trị đang diễn ra giữa Mỹ và Trung Quốc. Mới đây nhất, chính phủ Trung Quốc ngày 12/12 cho biết họ đã đệ đơn kiện lên Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) để phản đối việc Mỹ áp hạn chế xuất khẩu chất bán dẫn, ảnh hưởng đến khả năng phát triển ngành công nghiệp của nước này.

Trong những năm gần đây, Trung Quốc đã có những bước tiến đáng kể trong việc phát triển ngành công nghiệp bán dẫn của riêng mình và hiện được coi là đối thủ cạnh tranh lớn của Mỹ. Tháng 10/2022, Bộ Thương mại Mỹ đã công bố quy định mới về kiểm soát xuất khẩu chip và thiết bị bán dẫn nhằm hạn chế khả năng mua và sản xuất chip cao cấp của Trung Quốc. Về phần mình, Bắc Kinh đã và đang tăng cường chú trọng vào việc củng cố ngành công nghiệp chip trong nước khi sự cạnh tranh với Mỹ ngày càng gia tăng trong lĩnh vực công nghệ cao. Tuy nhiên, Trung Quốc vẫn phụ thuộc vào chip, thiết bị và công nghệ sản xuất chip nước ngoài. Động thái mới nhất được coi là một nỗ lực để thúc đẩy nghiên cứu và phát triển cũng như nỗ lực sản xuất.

Hiệu quả “trừng phạt” trước mắt

Chất bán dẫn tiên tiến là nền tảng cho mọi thứ, từ xe tự hành đến hệ thống vũ khí siêu thanh. Chip đóng vai trò quan trọng thiết yếu đối với ngành công nghiệp quốc phòng và công nghệ trong tương lai. Bằng cách nhắm mục tiêu vào nguồn nguyên liệu quan trọng này, chính quyền Biden đặt mục tiêu đóng băng ngành công nghiệp chất bán dẫn của Trung Quốc trong năm 2022 và cản trở sự phát triển quân sự của Bắc Kinh.

Trung Quốc có thể sẽ gặp khó khăn trong việc duy trì tiến bộ nhanh chóng về trí tuệ nhân tạo, lượng tử và điện toán đám mây nếu không tiếp cận được với công nghệ và các vấn đề liên quan đến chuyên môn của Mỹ. Các nhà sản xuất chip như SMIC - nhà sản xuất chip lớn nhất Trung Quốc - sẽ mất quyền bảo trì máy móc và thay thế thiết bị dưới sự kiểm soát của chính sách mới.

Các nhà cung cấp thiết bị chip của Mỹ như Lam Research, Applied Materials và KLA Corporation đã tạm ngừng bán hàng và dịch vụ cho các nhà sản xuất chip Trung Quốc, trong khi ASML Holding, một nhà cung cấp có trụ sở tại Hà Lan, yêu cầu nhân viên Mỹ ngừng phục vụ khách hàng Trung Quốc cho đến khi có thông báo mới.

Các biện pháp kiểm soát mới khai thác điểm yếu của Trung Quốc trong việc phát triển tài năng và nghiên cứu. Các quy định này yêu cầu tất cả công dân Mỹ, cư dân và người có thẻ xanh - bao gồm hàng trăm người gốc Hoa được giáo dục và đào tạo tại Mỹ - phải xin phép Bộ Thương mại Mỹ để được làm việc trong các nhà máy chế tạo của Trung Quốc. Tất nhiên, do khó có được sự cho phép của chính quyền Mỹ, công dân Mỹ làm việc tại các công ty bán dẫn Trung Quốc sẽ buộc phải hy sinh quyền công dân hoặc công việc. Hầu hết sẽ phải từ bỏ công việc hiện tại. Trên thực tế, Công ty Yangtze Memory Technologies đã yêu cầu các nhân viên chủ chốt của Mỹ rời khỏi công ty.

Tương lai lâu dài

Bất chấp triển vọng ngắn hạn, thật sai lầm khi cho rằng các biện pháp kiểm soát của Mỹ sẽ cản trở Trung Quốc trong nhiều năm. Giờ đây, khi các chất bán dẫn tiên tiến được coi là thiết yếu đối với quốc phòng, Bắc Kinh đang áp dụng cách tiếp cận “toàn quốc” và đầu tư các nguồn lực quốc gia vào ngành này. Nhiều kỹ sư và nhà khoa học có thể được giao nhiệm vụ thiết kế và sản xuất chất bán dẫn, được hỗ trợ bởi hoạt động chống lại các công ty chip của Mỹ, Hàn Quốc, Đài Loan (Trung Quốc), Nhật Bản và châu Âu. Từ tháng 11/2018, chỉ vài tháng sau khi Washington trừng phạt gã khổng lồ viễn thông Trung Quốc ZTE bằng lệnh cấm xuất khẩu, chính phủ Trung Quốc đã thành lập một liên minh công nghiệp gồm các công ty và viện nghiên cứu như một phần trong nỗ lực thiết kế chip tiên tiến.

Việc kiểm soát xuất khẩu cũng sẽ không làm tê liệt quân đội Trung Quốc. Theo một báo cáo gần đây của RAND Corporation, các hệ thống quân sự của Trung Quốc dựa vào các chip cũ hơn, kém tinh vi hơn được sản xuất tại Trung Quốc mà các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của Mỹ sẽ không có hiệu lực. Nếu Trung Quốc cần những con chip tiên tiến hơn cho các hệ thống vũ khí do AI điều khiển, thì họ có thể sản xuất chúng, mặc dù với chi phí rất cao. Nhiều chuyên gia trong ngành công nghiệp bán dẫn đồng ý rằng Trung Quốc có khả năng kỹ thuật để sản xuất chip tiên tiến nhưng lại thiếu khả năng thương mại để mở rộng quy mô sản xuất. Điều này có nghĩa là lệnh cấm của Mỹ sẽ ít ảnh hưởng hơn đến các hệ thống vũ khí, thay vào đó sẽ làm chậm việc triển khai các ứng dụng dân sự như xe tự lái.

Các công ty bán dẫn của Mỹ cũng không tránh khỏi bị ảnh hưởng bởi Trung Quốc là thị trường lớn nhất của nhiều trong số các công ty đó. Trung Quốc chiếm 27% doanh thu tại Intel, 31% tại Lam Research và 33% tại Applied Materials. Cả Applied Materials và Nvidia đều dự kiến các biện pháp kiểm soát xuất khẩu mới sẽ cắt giảm 400 triệu USD (tương ứng là 6% và 7%) trong doanh thu của quý tới. Lam Research - một trong những nhà cung cấp lớn nhất của Yangtze Memory Technologies - cho biết các biện pháp kiểm soát sẽ cắt giảm một khoản lợi nhuận khổng lồ 2,5 tỷ USD (15%) doanh thu vào năm 2023.

Những sự sụt giảm doanh thu đáng kể này diễn ra vào thời điểm đặc biệt khó khănđối với ngành công nghiệp bán dẫn của Mỹ, vốn đang có doanh thu giảm và chi phí đầu vào tăng. Theo một ước tính, thiệt hại mà các biện pháp trừng phạt của Mỹ gây ra đối với hoạt động nghiên cứu và phát triển cũng như đầu tư vốn vào ngành công nghiệp bán dẫn của phương Tây “sẽ vượt mức trợ cấp khiêm tốn của Washington cho ngành công nghiệp chip”.