Thách thức của cuộc đua kiểm soát AI

Mô hình trí tuệ nhân tạo (AI) này không chỉ đưa ra những nước cờ thông minh mà đôi khi còn có những cử chỉ và biểu hiện rất tự nhiên giống với con người.

Các nhà khoa học và các nhà lãnh đạo thế giới khác đã từng cảnh báo và 7 năm sau, cuộc chạy đua kiểm soát và quản lý AI vẫn tiếp tục diễn ra. Trong tháng 11 vừa qua, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã ban hành pháp lệnh về an toàn AI; G7 công bố Quy trình AI Hiroshima và 28 quốc gia đã ký Tuyên bố Bletchley tại Hội nghị Thượng đỉnh An toàn AI tại Anh. Ngay cả Trung Quốc cũng đang tìm cách thể hiện vai trò lãnh đạo với Sáng kiến Quản trị AI toàn cầu.

Bước phát triển này cho thấy các chính phủ đang bắt đầu xem xét một cách nghiêm túc những lợi ích và rủi ro tiềm tàng của AI. Nhưng khi vấn đề an ninh của AI trở nên rõ ràng hơn, điều quan trọng là các nền dân chủ phải vượt qua các hệ thống chính trị độc tài để đảm bảo rằng các mô hình AI trong tương lai phản ánh các giá trị dân chủ và không tuân theo ý muốn không đoán trước. Đồng thời, các quốc gia phải tiến hành một cách thận trọng, có đủ biện pháp phòng ngừa và đóng cửa các dự án AI không an toàn khi cần thiết.

Liệu các mô hình AI có vượt trội hơn con người trong tương lai gần và gây ra những rủi ro tiềm ẩn hay không vẫn là một câu hỏi gây tranh cãi. Đối với một số chuyên gia đã nghiên cứu các công nghệ này trong nhiều thập kỷ, hiệu suất của các mô hình AI như AlphaGo và ChatGPT là bằng chứng cho thấy nền tảng chung cho AI ở cấp độ con người đã đạt được và một hệ thống AI thông minh hơn con người trong nhiều nhiệm vụ sẽ có khả năng được tạo ra trong tương lai. Những hệ thống đó được gọi là trí tuệ nhân tạo tổng quát (AGI), siêu trí tuệ nhân tạo hoặc siêu AI.

Bước tiếp theo hướng tới AGI là sự xuất hiện của các mô hình ngôn ngữ lớn, chẳng hạn như GPT-4 của OpenAI, được tạo bằng cách sử dụng một phiên bản mạng thần kinh được gọi là “máy biến đổi”. GPT-4, mô hình mới nhất, đã thể hiện khả năng suy luận ở cấp độ con người và vượt trội hơn những người làm bài kiểm tra trong kỳ thi luật sư ở Mỹ, một bài kiểm tra nổi tiếng là khó đối với các luật sư. Các phiên bản tương tự lại dự kiến sẽ có khả năng hiểu, học hỏi và áp dụng kiến thức ở mức độ ngang bằng hoặc cao hơn con người trong tất cả các nhiệm vụ.

AGI sẽ là công nghệ đột phá nhất mà nhân loại đã tạo ra. Một hệ thống AI có thể tự động hóa tư duy phân tích, khả năng sáng tạo và giao tiếp của con người ở quy mô lớn, đồng thời tạo ra những hiểu biết sâu sắc, nội dung và báo cáo từ các nguồn dữ liệu khổng lồ sẽ mang lại sự thay đổi lớn về kinh tế và xã hội. Đó sẽ là khoảnh khắc Oppenheimer của thế hệ chúng ta với những tác động chiến lược bên cạnh các ứng dụng quân sự và an ninh.

Cốt lõi của cuộc đua này là sự cạnh tranh về ý thức hệ, thúc đẩy các chính phủ ưu tiên hỗ trợ phát triển AGI trong nước. Điều này đặt ra những câu hỏi quan trọng trong cách thế giới nhìn nhận về AGI. Với các phương pháp hiện tại, các nhà nghiên cứu thậm chí còn không biết về khả năng có thể xác định trước những giá trị nào trong hệ thống AGI trước khi chúng được tạo ra.

Đồng thời, một cuộc chạy đua vũ trang AGI không được kiểm soát giữa các hệ thống dân chủ và độc tài có thể làm trầm trọng thêm nhiều rủi ro khác nhau, bằng cách tạo điều kiện cho các tác nhân nhà nước và phi nhà nước sử dụng sai mục đích trong tương lai hoặc khai thác liên kết kém giữa các mục tiêu của chính AI. Bản thân AGI có thể trở nên mang tính hủy diệt nếu nó theo đuổi các mục tiêu xấu hoặc thực hiện các biện pháp như lừa dối con người để đạt được mục tiêu hiệu quả hơn.

Nghe thì có vẻ xa vời, nhưng thực ra thì không hoàn toàn như thế. Trong một cuộc khảo sát năm 2022, có 352 chuyên gia AI dự đoán 50% khả năng trí thông minh máy ở cấp độ con người sẽ xuất hiện sau 37 năm nữa - tức là năm 2059. Cộng đồng dự báo trên nền tảng đám đông Metaculus, có nhiều kinh nghiệm và thành tích về các vấn đề liên quan đến dự báo AI, thậm chí còn tự tin hơn về sự phát triển sắp tới của AGI.

Sự tổng hợp của hơn 1.000 nhà dự báo cho thấy năm 2032 là năm có khả năng các hệ thống AI nói chung sẽ được phát minh, thử nghiệm và công bố rộng rãi. Nhưng đó chỉ là ước tính hiện tại - các chuyên gia và những người tham gia trên Metaculus đã rút ngắn thời gian mỗi năm khi những đột phá mới về AI được công bố rộng rãi.

Sự cân bằng khó khăn giữa đổi mới và an toàn là lý do khiến các nhà hoạch định chính sách, cơ quan tình báo, ngành công nghiệp và các nhà nghiên cứu phải hợp tác để định hình tương lai của AGI và hợp tác với cộng đồng toàn cầu để vượt qua giai đoạn không chắc chắn với những nguy cơ tiềm  ẩn đang ngày càng gần.