Afghanistan: Hai chị em gái sẵn sàng trả giá mạng sống để được ca hát

Phong trào “Ngọn đuốc cuối cùng”

Đặt mình vào tình thế nguy hiểm lớn ở một đất nước nơi các nhạc sĩ có thể bị bắt giữ, hai chị em bắt đầu phong trào ca hát trên mạng xã hội được gọi là “Ngọn đuốc cuối cùng”. “Chúng tôi sẽ hát bài này nhưng nó có thể khiến chúng tôi phải trả giá bằng mạng sống”, một người trong số họ nói trong đoạn video được ghi lại trước khi bắt đầu giai điệu. Bài hát được phát hành vào tháng 8/2021, chỉ vài ngày sau khi chế độ Taliban tiếp quản đất nước và nhanh chóng lan truyền trên Facebook và WhatsApp.

Không có nền tảng âm nhạc, hai chị em - những người mặc burkas (trang phục kín từ đầu tới chân) để che giấu danh tính - đã trở thành một hiện tượng âm nhạc. Shaqayeq (không phải tên thật của cô gái), thành viên trẻ hơn trong bộ đôi, cho biết: “Cuộc chiến của chúng tôi bắt đầu ngay dưới lá cờ của Taliban và chống lại Taliban”.

"Trước khi Taliban lên nắm quyền, chúng tôi chưa bao giờ viết một bài thơ nào. Đây là điều mà Taliban đã làm với chúng tôi". Sau khi trở lại nắm quyền, Taliban chỉ mất chưa đầy 20 ngày để thực hiện tầm nhìn độc đáo của mình đối với Afghanistan. Áp đặt Sharia (luật tôn giáo Hồi giáo) vào cuộc sống hàng ngày và hạn chế quyền tiếp cận giáo dục của phụ nữ là một trong những ưu tiên của chế độ này. Phụ nữ đã xuống đường ở Kabul và các thành phố lớn khác để phản đối nhưng phải đối mặt với sự đàn áp khắc nghiệt.

Shaqayeq nói: “Phụ nữ là tia hy vọng cuối cùng mà chúng tôi có thể nhìn thấy”. "Đó là lý do tại sao chúng tôi quyết định tự gọi mình là ‘ngọn đuốc cuối cùng’. Nghĩ rằng sẽ không thể đi đâu cả, chúng tôi quyết định bắt đầu một cuộc biểu tình bí mật ở nhà".

Nhanh gây tiếng vang

Cặp chị em gái này nhanh chóng phát hành các bài hát khác, được hát từ chiếc burkas màu xanh lam, giống như bài hát đầu tiên. Bài thơ nổi tiếng của Nadia Anjuman, người đã viết nó để phản đối sự tiếp quản đầu tiên của Taliban vào năm 1996.

“Làm sao tôi có thể nói đến mật ong khi miệng tôi đầy chất độc?

Than ôi, miệng tôi đã bị một nắm đấm tàn ác đập nát…

Ôi cái ngày tôi phá vỡ cái lồng,

Hãy thoát khỏi sự cô lập này và ca hát trong niềm vui”.

Khi Taliban cấm phụ nữ đi học, Nadia Anjuman và bạn bè của cô thường gặp nhau tại một trường học ngầm, The Golden Needle, nơi họ giả vờ may vá nhưng thay vào đó lại là đọc sách. Họ cũng mặc burka màu xanh, được gọi là chadari ở Afghanistan. Người chị trong hai chị em ca hát, Mashal (cũng là bí danh), so sánh burka với một “chiếc lồng di động”. Cô chia sẻ: “Nó giống như một nghĩa địa, nơi chôn cất giấc mơ của hàng nghìn phụ nữ và trẻ em gái”. Shaqayeq cho biết thêm: “Chiếc burka này giống như một hòn đá mà Taliban đã ném vào phụ nữ 25 năm trước. "Và họ đã làm điều đó một lần nữa khi trở lại nắm quyền. Chúng tôi muốn sử dụng vũ khí mà họ đã sử dụng để chống lại chúng tôi, để chống lại những hạn chế của họ”.

Cho đến nay, hai chị em mới chỉ phát hành 7 ca khúc nhưng mỗi ca khúc đều gây được tiếng vang mạnh mẽ với phụ nữ khắp cả nước. Shaqayeq nói, ban đầu họ sử dụng lời bài hát của các nhà thơ khác, nhưng họ đã đạt đến mức "không bài thơ nào có thể giải thích được cảm giác của chúng tôi", vì vậy họ bắt đầu viết lời bài hát cho riêng mình. Chủ đề của họ là những hạn chế ngột ngạt đặt ra đối với cuộc sống hàng ngày của phụ nữ, việc bỏ tù các nhà hoạt động và vi phạm nhân quyền.

Người hâm mộ đã phản hồi bằng cách đăng màn trình diễn các bài hát của riêng họ lên mạng xã hội. Trong một số trường hợp, họ cũng mặc burkas để cải trang, trong khi một nhóm học sinh Afghanistan sống ở nước ngoài đã ghi lại một phiên bản trên sân khấu trong khán phòng của trường. Điều này trái ngược với những gì Taliban mong muốn đạt được.

Đốt nhạc cụ và đem các nhạc sĩ bị bắt đi rong trên đường

Một trong những biện pháp đầu tiên sau khi Taliban nắm quyền là thay thế Bộ Phụ nữ bằng Bộ Tuyên truyền Đạo đức và Ngăn ngừa tệ nạn. Bộ mới không chỉ bắt buộc phải mặc burka mà còn lên án âm nhạc vì được cho là đã phá hủy cội nguồn của đạo Hồi.

Sawabgul, một quan chức xuất hiện trong một trong những video tuyên truyền của Bộ cho biết: “Ca hát và nghe nhạc rất có hại”. “Nó khiến mọi người mất tập trung vào những lời cầu nguyện của Chúa… Mọi người nên tránh xa nó”. Chẳng bao lâu sau, trên mạng xã hội xuất hiện những đoạn video quay cảnh lính bộ binh Taliban đốt nhạc cụ và đem các nhạc sĩ bị bắt đi rong trên đường. Shaqayeq cho biết cô đã nhiều đêm mất ngủ vì nghĩ rằng Taliban có thể nhận dạng được họ. Mashal nói: “Chúng tôi đã thấy những lời đe dọa của họ trên mạng xã hội: “Một khi chúng tao tìm thấy các người, chúng tao sẽ biết cách rút lưỡi ra khỏi cổ họng các người”.

"Cha mẹ chúng tôi sợ hãi mỗi khi đọc những bình luận này. Họ nói có lẽ thế là đủ và chúng tôi nên dừng lại... Nhưng chúng tôi nói với cha mẹ rằng, chúng tôi không thể, chúng tôi không thể tiếp tục cuộc sống bình thường của mình”. Vì sự an toàn của mình, hai chị em đã rời khỏi đất nước vào năm ngoái nhưng họ hy vọng sẽ sớm quay trở lại. Sonita Alizada, một rapper chuyên nghiệp đến từ Afghanistan hiện đang sống ở Canada, là một trong những người ở nước ngoài rất ngưỡng mộ các video của Last Torch.

Cô nói: “Khi tôi nhìn thấy hai người phụ nữ mặc áo burka hát, lòng tôi đã khóc”. Cô sinh năm 1996, năm Taliban lần đầu tiên nắm quyền, và gia đình cô trốn sang Iran khi cô chỉ là một đứa trẻ. Ở đó, mẹ cô đã cố gắng bán cô vào một cuộc hôn nhân cưỡng bức, nhưng cô đã tìm được lối thoát nhờ âm nhạc. Giống như hai chị em của phong trào “Ngọn đuốc cuối cùng”, cô coi những người phụ nữ phản đối Taliban là một dấu hiệu của hy vọng. Một trong những bài hát của hai chị em đề cập trực tiếp đến những người biểu tình.

“Cuộc đấu tranh của các bạn rất đẹp. Tiếng hát vang xa của bạn nữ.

Em là hình ảnh vỡ nát của anh trên cửa sổ”.

Sonita nói: “Tình hình ở Afghanistan hiện nay rất đáng thất vọng vì chúng tôi đã đánh mất nhiều thập kỷ tiến bộ. Nhưng trong bóng tối này vẫn có ánh sáng. Chúng tôi thấy các cá nhân chiến đấu bằng chính tài năng của mình”. BBC cũng chiếu một trong những bài hát gần đây nhất của hai chị em cho Farida Mahwash, một trong những nữ ca sĩ nổi tiếng nhất Afghanistan, với sự nghiệp kéo dài hơn nửa thế kỷ cho đến khi cô nghỉ hưu gần đây. Cô nói: “Nếu một ngày họ lên sân khấu, tôi sẽ đi cùng họ ngay cả khi phải dùng gậy”. Tại Kabul, cuộc trấn áp các hoạt động xã hội đã tăng cường hơn nữa trong năm qua, với việc chính quyền cấm phụ nữ tổ chức các cuộc biểu tình và bắt giữ những người bất chấp lệnh cấm. Một trong những bài hát mới nhất của hai chị em gái nói về những nhà hoạt động nữ bị Taliban cầm tù và bị giam giữ trong điều kiện mà Tổ chức Theo dõi Nhân quyền mô tả là "điều kiện ngược đãi". Lời bài hát như sau:

“Làn sóng giọng nữ

phá khóa và xiềng xích của nhà tù.

Cây bút này chứa đầy máu của chúng ta

phá vỡ thanh kiếm và mũi tên của các người”.

Shaqayeq chia sẻ: “Những bài thơ này chỉ là một phần nhỏ trong nỗi đau buồn mà chúng tôi có trong lòng”. “Nỗi đau và sự đấu tranh của người dân Afghanistan cũng như nỗi đau mà họ phải chịu đựng dưới thời Taliban trong những năm qua, không thể phù hợp với bất kỳ bài thơ nào”. Liên hợp quốc cho biết Taliban có thể phải chịu trách nhiệm về chủ nghĩa phân biệt giới tính nếu tiếp tục các chính sách hiện tại. Taliban đã trả lời rằng, họ đang thực hiện Luật Hồi giáo Sharia và sẽ không chấp nhận sự can thiệp từ bên ngoài vào công việc nội bộ của đất nước. Hai chị em Shaqayeq và Mashal đang thực hiện các bài hát tiếp theo của họ. Họ hy vọng sẽ lặp lại tiếng nói của phụ nữ ở Afghanistan trong cuộc đấu tranh vì tự do.

"Tiếng nói của chúng tôi sẽ không im lặng. Chúng tôi không mệt mỏi. Đây chỉ là khởi đầu cho cuộc chiến của chúng tôi”.

Taliban bắt giữ 10 ca sĩ, người chơi nhạc cụ

Chính quyền Taliban cũng đã cấm phụ nữ điều hành các thẩm mỹ viện trên khắp Afghanistan.

Khi chính quyền Taliban tiếp tục mở rộng các hạn chế đối với cuộc sống của người dân Afghanistan, ít nhất 10 người ở quận Yengi Qala của Afghanistan đã bị bắt vì ca hát và chơi nhạc cụ, các nguồn tin từ tỉnh Takhar cho biết, theo Khaama Press. Chính quyền Taliban đã áp đặt các hạn chế đối với người dân Afghanistan trong hai năm qua.

Theo các nguồn tin, "Mọi người thậm chí không có sự an toàn trong chính ngôi nhà của mình". Nguồn tin cho biết thêm, lực lượng Taliban đã đột kích một ngôi nhà ở làng Safi Mangal, quận Yengi Qala đầu năm 2024 và bắt giữ ít nhất 10 cá nhân mang theo nhạc cụ, theo báo cáo của Khaama Press.

Chính quyền địa phương của Taliban cũng xác nhận việc bắt giữ 10 cá nhân với tội danh "khiêu vũ, dậm chân, ca hát và chơi nhạc cụ" và nhấn mạnh rằng họ bị giam giữ tại một ngôi nhà của cư dân. Đáng chú ý, Taliban đã cấm người dân Afghanistan chơi nhạc và khiêu vũ. Dưới sự cai trị của Taliban, không ai được phép chơi nhạc cụ, ca hát, nhảy múa hoặc đi dạo, và lệnh cấm này thậm chí còn được thi hành trong các sảnh cưới, Khaama Press đưa tin. Hơn nữa, trong số những hạn chế khác, Taliban cũng đã cấm phụ nữ điều hành các thẩm mỹ viện trên khắp đất nước.

Đầu tháng 2, Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) trong báo cáo mới nhất của mình đã chỉ ra tình trạng bất ổn kinh tế ngày càng tồi tệ dưới sự cai trị của Taliban ở Afghanistan, Khaama Press đưa tin. Báo cáo của UNDP công bố ngày 18/1 cho thấy 69% dân số Afghanistan phải đối mặt với tình trạng thiếu các nhu yếu phẩm cần thiết, bao gồm điều kiện sống phù hợp, dịch vụ chăm sóc sức khỏe, hàng hóa thiết yếu và cơ hội việc làm quan trọng. Theo báo cáo này, tình hình kinh tế và xã hội ở Afghanistan đã trở nên u ám kể từ khi Taliban nắm quyền, dẫn đến tình trạng bất ổn kinh tế nghiêm trọng cho người dân nước này.