Bãi bỏ giấy phép mang súng ở bang Texas, Mỹ: Lợi bất cập hại

Nổ súng không cần giấy phép

Mắt dán chặt xuống đất, Tony Earls cúi gằm mặt trước dãy máy quay truyền hình. Vài ngày trước đó, người đàn ông này đã nổ súng với hy vọng bắn trúng người đàn ông vừa cướp món tiền vợ chồng anh vừa rút từ một cây ATM ở thành phố Houston. Nhưng thay vì bắn trúng tên cướp, viên đạn của Tony Earls lại hướng đến Arlene Alvarez, một bé gái 9 tuổi, đang ngồi trong một chiếc xe tải chạy ngang qua và bé gái đáng thương này đã chết ngay tại chỗ.

"Ông Earls có giấy phép sử dụng súng không?”, trong cuộc họp báo vào tháng 2 năm ngoái, khi luật sư của bị cáo đứng ra phát biểu thay cho thân chủ của mình, một nhà báo đã đặt ra câu hỏi này. “Ông ấy không cần nó”, vị luật sư trả lời. "Chúng tôi tin rằng những việc đã xảy ra đã được xem xét và chứng thực rằng chúng hoàn toàn phù hợp với luật pháp hiện hành của Texas". Quan điểm này sau đó đã được bồi thẩm đoàn chấp thuận, họ từ chối truy tố Earls.

Theo nhận định của số đông các cảnh sát trưởng, quan chức cảnh sát và công tố viên ở các khu vực đô thị bang Texas, từ ngày 1/9/2021 khi tiểu bang này cho phép những người trên 21 tuổi mang súng ngắn mà không cần giấy phép, đã có sự gia tăng đáng kể các vụ xả súng bốc đồng và bé gái Arlene Alvarez chỉ là một cái tên mới bổ sung thêm vào cái danh sách đẫm máu này.

Nhưng luật lệ mới này của Texas không phải là một ngoại lệ, trào lưu gỡ bỏ hầu hết mọi hạn chế đối với việc mang súng ngắn đang diễn ra ở nhiều nơi trên nước Mỹ. Từ tháng 1/2023 tới, khi luật "mang súng khi không có giấy phép" của Alabama có hiệu lực, một nửa số bang ở nước Mỹ, từ Maine đến Arizona, sẽ là những bang không yêu cầu giấy phép sử dụng súng nữa.

Tuy nhiên, những gì diễn ra ở Texas vẫn mang tính chất đặc biệt vì Texas là bang đông dân nhất trong số các bang đã quyết định bãi bỏ giấy phép sử dụng súng ngắn. 5 trong số 15 thành phố lớn nhất nước Mỹ thuộc về Texas, việc bãi bỏ giấy phép mang súng này đang tạo ra một thực tế hoàn toàn mới ở các khu vực đô thị của Texas, một thực tế chưa từng gặp phải ở các tiểu bang khác.

Tại thị trấn biên giới Eagle Pass, những cuộc tranh cãi giữa những người say rượu đã leo thang thành các vụ xả súng. Ở El Paso, những thực khách đến dự một bữa tiệc đã nổ súng (với vũ khí hợp pháp) để giải tán ẩu đả. Tại Houston và các vùng phụ cận, các công tố viên phải giải quyết ngày càng nhiều vụ án liên quan đến những khẩu súng được lôi ra để giải quyết xung đột tại bãi đậu xe, những va chạm giao thông, chuyện mở nhạc ầm ĩ của hàng xóm hay những mối tình tay ba. Cảnh sát trưởng Ed Gonzalez của Hạt Harris thuộc Houston nhận xét: "Có vẻ như chúng ta đã đạt đến điểm kịch tính khi mà mọi người đều được trang bị vũ khí".

 Kể từ khi luật có hiệu lực vào tháng 9/2021, chưa có bất cứ số liệu tổng hợp nào về những tai nạn do việc sử dụng súng trên toàn tiểu bang Texas được công bố. Năm 2021 là một năm đặc biệt bạo lực ở nhiều vùng của Texas, dữ liệu về tội phạm biến động mạnh, các vụ giết người và hành hung gia tăng chóng mặt ở một số nơi nhưng lại giảm ở những nơi khác. Một điều chắc chắn là ngày càng có ít người nộp đơn xin giấy phép sử dụng súng, mặc dù nhiều quan chức thực thi pháp luật khẳng định rằng số lượng súng họ bắt gặp trên đường phố đã tăng lên đáng kể.

Sở cảnh sát tại những thành phố lớn đã phản đối luật súng ngắn ngay khi luật này chỉ vừa mới được đệ trình lên Nghị viện Texas vào mùa xuân năm 2021. Họ lo ngại rằng với luật mới này những người sở hữu và sử dụng súng sẽ không còn bị bắt buộc phải trải một quá trình huấn luyện nghiêm ngặt nữa. Chưa kể tới việc xuất hiện những mối nguy hiểm mới đối với cảnh sát.

Các tranh luận gần đây xung quanh luật sử dụng súng ở Texas không chỉ giới hạn trong vấn đề sở hữu súng. Sau vụ thảm sát ở trường tiểu học Uvalde vào ngày 24/5/2022 giết chết 21 nạn nhân, trong đó có 19 trẻ em, những người ủng hộ việc hạn chế sử dụng súng đã kêu gọi tăng độ tuổi cho phép được mua súng trường tấn công AR-15.

Sau khi Tòa án Tối cao Mỹ bác bỏ các hạn chế về súng được bang New York đề xuất vào tháng 6 năm nay, một tòa án liên bang ở Texas đã phán quyết rằng luật của bang Texas cấm những người dưới 21 tuổi mang vũ khí là vi hiến. Thống đốc Greg Abbott đã ngầm ám chỉ rằng ông đồng ý với điều này, trong khi Sở An ninh công cộng Texas, cơ quan giám sát hoạt động của cảnh sát của bang thì đã kháng cáo quyết định này của tòa án.

Việc nới lỏng các quy định đã diễn ra khi mà cuộc tranh luận về tội phạm sử dụng súng vẫn đang diễn ra gay gắt trên toàn quốc. Các nhà nghiên cứu từ lâu đã thảo luận về ý nghĩa cũng như hậu quả của việc mở rộng quyền sở hữu và mang vũ khí. Một số nghiên cứu gần đây đã chứng minh rằng tồn tại một mối liên hệ chặt chẽ giữa các điều luật tạo thuận lợi cho việc mang vũ khí và sự gia tăng tội phạm, một số ý kiến khác đi xa hơn nữa, nhấn mạnh rằng khi có nhiều vũ khí được lưu hành hơn,  sẽ có sự gia tăng các vụ trộm vũ khí và các trường hợp cảnh sát phải nổ súng.

John J. Donohue, giáo sư Khoa Luật - Đại học Stanford cho biết: “Những bằng chứng mà chúng tôi có cho thấy càng nhiều súng thì càng nhiều tội ác”. Nhận định này này trái ngược hoàn toàn với John R. Lott Jr, một nhà nghiên cứu khác. John R. Lott Jr lập luận rằng việc tội phạm đã giảm ở một số thành phố của Texas kể từ khi luật mang súng không cần giấy phép có hiệu lực, đã cho phép ông tin rằng việc tạo điều kiện thuận lợi cho việc sở hữu vũ khí hợp pháp ở những khu vực có tỷ lệ tội phạm cao là cần thiết.

Dallas đã chứng kiến sự gia tăng số vụ giết người được coi là chính đáng, chẳng hạn như những vụ tự vệ, khi mà tổng số vụ liên quan đến súng đã giảm so với mức rất cao của năm ngoái. Tháng 10/2021, tại Port Arthur, Texas, một người đàn ông mang theo súng hợp pháp, sau khi nhìn thấy hai tên cướp có vũ trang bên trong Church's Chicken đã nổ súng từ cửa sổ chiếc xe của anh ta, bắn chết một tên cướp và làm bị thương tên kia. Sự can thiệp của người này đã sau đó đã được công tố viên địa phương hoan nghênh.

Nổ súng khi say xỉn

David Soward, Cảnh sát trưởng hạt Atascosa, một vùng nông thôn phía Nam San Antonio, cho biết ông không thấy có sự gia tăng rõ rệt nào trong các vụ việc liên quan đến súng ống. David Soward nhận xét: “Chỉ có một tỷ lệ nhỏ những người thực sự muốn lợi dụng bước cởi mở mới này của luật pháp”.

Tuy nhiên, đối với nhiều nhân viên thực thi pháp luật, mối liên hệ giữa điều luật mới và hành vi xả súng bốc đồng là khá rõ ràng. Cảnh sát trưởng hạt Maverick Tom Schmerber cho biết: “Bây giờ mọi người đều có thể mang theo súng, trong đó có những người uống rượu vào rồi rút súng bắn nhau”. Ông giải thích rằng sau khi say xỉn, nhiều người không còn kiểm soát được bản thân và “thay vì vung nắm đấm như trước đây thì giờ đây họ chộp lấy súng”.

Hiện vẫn tồn tại hệ thống cấp giấy phép mang súng. Quy trình này bao gồm kiểm tra lý lịch và khoảng năm giờ huấn luyện (chủ yếu diễn ra trên trường bắn) để giải quyết các vấn đề có thể phát sinh khi nổ súng, đặc biệt là về khía cạnh pháp lý. Tại Texas, trong đại dịch COVID-19, các đơn xin cấp giấy phép mới đã tăng lên rồi sau đó giảm mạnh trong năm 2021, khi mà dự luật mang vũ khí không cần có giấy phép được đệ trình và sau đó được Nghị viện bang thông qua.

Vào năm 2022, mỗi tháng có gần 5.000 giấy phép đã được cấp, ít hơn nhiều so với mọi năm trước đó, tính từ năm 2017. Một số người dân Texas vẫn tiếp tục nộp đơn xin cấp phép vì những lợi ích mà giấy phép này mang lại, bao gồm cả khả năng được bí mật mang theo khẩu súng ngắn tại các sự kiện chính thức. Nhưng điều đó không còn cần thiết nữa.

Ryan Urrutia, chỉ huy Văn phòng Cảnh sát trưởng El Paso, bày tỏ sự lo lắng: “Bất kỳ ai cũng có thể bước vào Academy Sporting Goods ở El Paso, mua một khẩu súng và mang nó đi sau khi việc kiểm tra lý lịch của họ được hoàn tất.  Nhiều khẩu súng lưu hành trên đường phố theo cái cách đó sẽ có khả năng được sử dụng để chống lại chúng tôi”.

Luật pháp hiện nay vẫn cấm những người bị kết án phạm tội nặng hoặc nhẹ, hoặc những người có tiền sử say rượu được mang vũ khí. Tại Quận Harris, các phán quyết liên quan đến việc sở hữu vũ khí bất hợp pháp đã tăng lên gấp bội kể từ khi luật mới có hiệu lực: 3.500 trong năm nay, so với 2.300 vào năm 2021 và trung bình khoảng 1.000 trong những năm trước đó, kể từ năm 2012.

Tranh cãi về sở hữu súng ở Mỹ sẽ vẫn tiếp tục

Kim Ogg, biện lý quận Harris nói: “Tình hình thật sự đáng kinh hãi”. Các cơ quan thực thi pháp luật dưới quyền ông đã liệt kê một số vụ bắt giữ trong những tuần gần đây: một người đàn ông 21 tuổi mang theo khẩu súng ngắn và một băng đạn dự trữ khi thâm nhập vào trong khuôn viên của một trường tiểu học giữa giờ học; một người khác đã nhảy ra khỏi ôtô của mình và nổ súng vào người lái chiếc Tesla sau một va chạm nhẹ trên đường; một người phụ nữ đã rút súng bắn vào một người phụ nữ khác sau khi họ tranh cãi về một đoạn video bị rò rỉ trên mạng xã hội.

Vào tháng 5, một ủy ban của cơ quan lập pháp Texas đã lắng nghe ý kiến trình bày của những người ủng hộ súng, những người hoan nghênh việc cho phép mang súng mà không cần giấy phép và khẳng định có lẽ đã đến lúc “phải tiến xa hơn”. Trước ủy ban này, thành viên Rachel Malone của Tổ chức sở hữu súng của Mỹ đã trình bày các ưu tiên của tổ chức này cho các bước vận động lập pháp sắp tới vì cho rằng: “Tôi nghĩ sẽ phù hợp nếu giảm độ tuổi mang vũ khí mà không có giấy phép xuống 18 (thay vì 21 như hiện nay). Không có lý do gì biện minh cho việc một người trưởng thành không thể tự bảo vệ mình”.