Vì sao “gen Z” rành công nghệ vẫn liên tục sập bẫy “bắt cóc online”?

Sinh viên liên tục sập bẫy

Ngày 7/11, em P.A.K (sinh năm 2007, trú phường Kim Long, TP Huế) - sinh viên năm thứ nhất bị một nhóm đối tượng gọi điện qua ứng dụng Zalo, giả danh là Công an và đe dọa rằng có người đang truy tìm, muốn sát hại K. Trong quá trình trò chuyện, nắm bắt được tâm lý sợ hãi của nạn nhân, các đối tượng yêu cầu K tuyệt đối không được thông báo cho gia đình hay cơ quan chức năng, đồng thời điều khiển em thực hiện hàng loạt hành vi theo chỉ dẫn như: đặt xe Grab đến một nhà nghỉ, bật chế độ máy bay, đăng xuất các mạng xã hội, cài ứng dụng Zoom để làm việc trực tuyến. Tại đây, chúng buộc em K phải khỏa thân trong nhà vệ sinh để quay video nhằm khống chế.

Sau đó, các đối tượng gọi điện liên lạc với gia đình em K yêu cầu chuyển 350 triệu đồng cho các đối tượng nếu không sẽ phát tán hình ảnh nhạy cảm của em K lên mạng xã hội. Nhận được thông tin đe dọa từ các đối tượng, gia đình em K liền trình báo sự việc đến Công an phường Kim Long. Ngay sau đó, Công an phường nhanh chóng phối hợp với Phòng Cảnh sát hình sự Công an TP Huế triển khai các biện pháp nghiệp vụ truy tìm tung tích em K. Khi K đang di chuyển trên xe Grab đến đầu đường Hồ Đắc Di theo yêu cầu của các đối tượng thì lực lượng Công an kịp thời giải cứu, đưa nạn nhân về trụ sở và phối hợp cùng gia đình để ổn định tâm lý, làm rõ sự việc.

Hay mới đây, em T.T.V (sinh năm 2007, trú tại TP Đà Nẵng), nữ sinh viên đang theo học tại Huế nhận được điện thoại của một người mặc sắc phục Công an rằng, V có liên quan đến một đường dây ma túy và rửa tiền khiến em vô cùng hoảng sợ và cho rằng bản thân không liên quan. Các đối tượng nói, nếu chứng minh không vi phạm pháp luật thì V phải chuyển tiền vào tài khoản theo cung cấp của đối tượng để chứng minh và số tiền sẽ được hoàn lại sau khi làm rõ vụ việc. Cứ ngỡ rằng những người gọi điện là lực lượng chức năng nên V đã xoay sở bạn bè, chuyển gần 30 triệu đồng vào tài khoản theo yêu cầu của đối tượng. Tiếp đó, các đối tượng yêu cầu V phải bay gấp vào TP Hồ Chí Minh để làm việc với Công an nhằm chứng minh việc em không phạm tội. V đã làm theo đề nghị của đối tượng và tối hôm đó, khi ra sân bay thì chuyến bay bị delay do mưa gió. Tiếp đó, bọn chúng yêu cầu V thuê một nhà nghỉ gần sân bay để chờ di chuyển. Tại đây, các đối tượng yêu cầu V cởi bỏ trang phục để chúng gọi điện bằng hình ảnh kiểm tra trên người… Sau đó, chúng lấy hình ảnh nhạy cảm của V gửi cho gia đình V và đe dọa, buộc phải chuyển tiền. Nhận được thông tin của người nhà V, Công an TP Huế đã kịp thời giải cứu nạn nhân trong khi đang ở nhà nghỉ.

Tương tự, em Nguyễn Văn H. (sinh năm 2006, tạm trú tại phường Phú Xuân, TP Huế) là sinh viên của một trường Đại học tại Huế nhận được cuộc gọi điện thoại video số lạ, trong đó, có nhiều người mặc quân phục Công an thông báo thông tin cá nhân, tài khoản ngân hàng của H bị lộ lọt, bị các đối tượng xấu sử dụng để rửa tiền và mua bán ma túy. Các đối tượng yêu cầu H phải chuyển tiền vào một số tài khoản của chúng cung cấp để chứng minh không liên quan đến vụ án và số tiền này sẽ được hoàn lại sau khi kết thúc điều tra. Sau đó, đối tượng đã dựng lên kịch bản, H nhận được học bổng du học, hướng dẫn gia đình chuyển khoản cho em với số tiền là 470 triệu đồng để nộp lệ phí. Sau khi nhận được tiền người nhà chuyển khoản, H đã chuyển khoản theo yêu cầu các đối tượng. Tiếp đó, các đối tượng yêu cầu H thuê 1 nhà nghỉ để tách biệt mọi người xung quanh để không lộ lọt thông tin vụ án. Tại đây, các đối tượng yêu cầu em cởi áo quần ra để kiểm tra hình xăm và chụp hình ảnh lại sau đó lấy hình ảnh này gửi cho người nhà, thông báo em đang nợ nần và bị bắt cóc, yêu cầu gia đình gửi thêm 400 triệu đồng nếu không sẽ đánh đập, bán sang Campuchia.

Không chỉ tại TP Huế, chỉ trong thời gian ngắn, Công an TP Đà Nẵng đã giải cứu hơn 10 nạn nhân là sinh viên bị “bắt cóc online”. Điển hình, mới đây, Phòng Cảnh sát hình sự Công an TP Đà Nẵng tiếp nhận tin báo của chị L.T.A.N về việc em ruột là L.T.A.Ng. (sinh năm 2006), sinh viên của một trường Đại học ở TP Đà Nẵng bị bắt cóc online. Trước đó, khoảng 11h ngày 23/10, em Ng. có gọi điện về báo cho gia đình biết đã nhận được học bổng du học nước ngoài, đồng thời nhờ người thân chuyển vào tài khoản của Ng số tiền 220 triệu đồng để chứng minh tài chính, làm các thủ tục. Khi người thân cho biết sẽ đưa tiền mặt ra cho Ng thì em không đồng ý. Nghi ngờ em gái mình bị lừa đảo, gia đình đã tìm đến nơi Ng tạm trú để kiểm tra thì phát hiện em không có ở nhà. Tìm cách liên lạc qua điện thoại thì Ng không chịu gặp mặt. Sau khi tiếp nhận nguồn tin báo,  Phòng Cảnh sát hình sự đã nhanh chóng huy động, triển khai 5 tổ công tác, phối hợp cùng Công an các phường triển khai các biện pháp xác minh, tìm kiếm. Sau đó, lực lượng Công an xác định L.T.A.Ng đang ở trong phòng 207 của một khách sạn trên đường Nguyễn Hữu Thọ, phường Hòa Cường và giải cứu thành công nạn nhân…

Khi các bạn trẻ bị thao túng tâm lý

Qua hàng chục vụ lừa đảo với thủ đoạn “bắt cóc online” xảy ra tại các địa phương gần đây cho thấy, lợi dụng tâm lý người trẻ ít va vấp xã hội, dễ bị thao túng, kẻ lừa đảo giả Công an rồi gọi video có người mặc quân phục để dọa dẫm, buộc các sinh viên tự dàn cảnh bị bắt cóc. Chúng dùng hình ảnh này ép phụ huynh chuyển tiền chuộc con. Chỉ vài lời hù dọa “liên quan đến ma túy, rửa tiền” cũng khiến nhiều bạn trẻ hoảng loạn, ngoan ngoãn làm theo kịch bản đã được chuẩn bị kỹ lưỡng nhằm chiếm đoạt tài sản. Bên cạnh đó, quá trình giải cứu sinh viên bị “bắt cóc online” mới đây, Công an TP Huế còn phát hiện các đối tượng đã sử dụng văn bản giả mạo thông báo của trường đại học về chương trình trao đổi sinh viên và xét duyệt học bổng Hiệp định tại Hàn Quốc năm 2025-2026. Sau đó các đối tượng gửi thông báo này qua mạng internet để nạn nhân, người thân nhầm tưởng, làm theo lời dụ dỗ và yêu cầu chuyển tiền vào tài khoản các đối tượng lừa đảo…

Theo một số trinh sát An ninh mạng, thế hệ gen Z tuy thành thạo, am hiểu công nghệ nhưng thiếu kỹ năng phản biện, thiếu hiểu biết pháp luật, thiếu kinh nghiệm sống, thiếu kỹ năng nhận diện rủi ro nên dễ bị thao túng tâm lý. Đây là điểm yếu mà tội phạm mạng nhắm tới. Mới đây, một nữ sinh viên, nạn nhân của thủ đoạn “bắt cóc online” chia sẻ với PV rằng: “Do bị thao túng tâm lý nên em hoảng loạn và cứ thế mà làm theo yêu cầu của đối tượng. Khi nghe đối tượng xưng là cán bộ Công an gọi điện thông báo em liên quan đến vụ án buôn bán ma túy, em trả lời không hề hay biết thì họ buộc phải chứng minh tài chính mình không liên quan, nếu không sẽ bị phạt 300 triệu đồng và nếu tiết lộ nội dung cho bất kỳ ai sẽ gặp hậu quả nghiêm trọng. Nghe vậy, em càng hoảng sợ rồi tự thuê phòng khách sạn để làm theo yêu cầu. Qua cuộc gọi video, em thấy có nhiều người mặc quân phục Công an và họ liên tục gây áp lực và đe dọa tinh thần khiến em hoảng loạn, buộc phải gọi điện về gia đình, thúc giục mượn số tiền lớn chuyển cho họ để chứng minh tài chính và cứ nghĩ mình không có tội thì họ sẽ chuyển lại…”.

Quá trình trinh sát trên không gian mạng, các trinh sát lo ngại, sự gia tăng của bắt cóc trực tuyến nhắm vào học sinh, sinh viên; mà nguyên nhân đến từ việc lộ các thông tin riêng tư, từ họ tên, trường học, số căn cước, địa chỉ, đến cả thông tin phụ huynh. Điều này cho thấy dữ liệu cá nhân đang bị rò rỉ, bị tội phạm mạng khai thác triệt để. Từ những thông tin cá nhân bị khai thác, chỉ bằng vài lời đe dọa của người tự xưng là Công an và những giấy tờ giả có dấu đỏ, kẻ lừa đảo từng bước thao túng tâm lý, khiến nhiều sinh viên tin rằng mình đang trong vòng lao lý. Khi nỗi sợ lớn hơn sự tỉnh táo, cái bẫy tinh vi đã khép lại chỉ trong vài phút. “Đối tượng liên hệ với em qua số điện thoại. Họ đọc tất cả những thông tin của em, từ căn cước công dân đến tên và ngày tháng năm sinh, đang theo học ở trường nào… Họ còn chuyển cho em những văn bản có đóng dấu và có tên của em ở trong văn bản đó. Khi em nhìn thấy tên của mình xuất hiện ở khắp nơi thì em cũng rất lo lắng làm thế nào để bản thân mình không bị xuất hiện trên những thông tin sai lệch như vậy. Trong quá trình bị tra khảo, em hoảng loạn nên buộc phải chuyển tiền”, lời trần tình của một nạn nhân.

Theo một giảng viên Khoa Tâm lý học, tội phạm mạng không chỉ đánh vào lòng tin, mà đã khai thác triệt để những điểm yếu tâm lý: lo lắng, sợ hãi, mong muốn nhanh chóng được đáp ứng nhu cầu của bản thân. Khi sập bẫy thủ đoạn của các đối tượng, các bạn hay lo lắng thường sẽ dễ rơi vào tình trạng bị lừa đảo nhanh hơn so với những bạn bình tĩnh, có khả năng ứng phó và đương đầu một cách hiệu quả với những tình huống bất ngờ. Vì vậy, khi chúng ta tiếp xúc với người lạ trên mạng, thấy có vấn đề, biểu hiện lạ, không nên giữ một mình mà nên trao đổi, chia sẻ với bạn bè hoặc những người thân của mình để tránh việc chúng ta tự xử lý một mình và rất dễ bị thao túng tâm lý.

Trước tình trạng dụ dỗ, thao túng, lừa đảo, buôn người qua không gian mạng nhắm vào thanh thiếu niên (gọi chung là “bắt cóc trực tuyến”) diễn biến phức tạp, và khi nạn nhân đang bị thao túng thì “tự cô lập”, không chia sẻ, không báo cáo kịp thời với gia đình, nhà trường và cơ quan chức năng, đặt ra yêu cầu cấp thiết phải huy động sức mạnh cộng đồng, sức mạnh truyền thông để nâng cao nhận thức của thanh thiếu niên, phụ huynh, thầy cô và toàn xã hội về thực trạng này và chung tay giúp đỡ, bảo vệ thanh thiếu niên trước các mối đe dọa trực tuyến. Hưởng ứng Công ước Hà Nội, Bộ Công an cùng với Văn phòng Liên hợp quốc về ma túy và tội phạm (UNODC), Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Y tế, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch bảo trợ cho Liên minh Niềm tin số (một sáng kiến hợp tác của cộng đồng những người có ảnh hưởng trên không gian mạng và cơ quan, tổ chức liên quan) cùng với Cục An ninh mạng và PCTP sử dụng công nghệ cao, Hiệp hội An ninh mạng quốc gia đang phát động chiến dịch quy mô toàn quốc để thúc đẩy toàn xã hội và các nỗ lực xuyên biên giới chống lại hoạt động “bắt cóc trực tuyến”, mang tên “Không một mình” - “Cùng nhau an toàn trực tuyến”. Chiến dịch đang diễn ra và kéo dài đến hết ngày 30/11.