Tương lai mới đầy bất trắc ở Algeria
Trong một tuyên bố phát đi ngày 2-4, Phủ Tổng thống Cộng hòa Algeria nói rằng ông Abdelaziz Bouteflika sẽ từ chức trước ngày 28-4, thời hạn kết thúc nhiệm kỳ thứ 4 của ông. Ngay sau khi hay tin, hàng nghìn người dân đã xuống đường ăn mừng.
Cuộc khủng hoảng chính trị ở Algeria nổ ra vào giữa tháng 2 khi ông Bouteflika tuyên bố muốn tái cử nhiệm kỳ tổng thống thứ 5 liên tiếp. Người dân và phe đối lập tại nước này đã xuống đường biểu tình rầm rộ yêu cầu ông Bouteflika rút lui vì cho rằng tình trạng sức khỏe của ông (2 lần bị đột quỵ) không đủ để lãnh đạo đất nước.
Cú hích dẫn đến sự ra đi dứt khoát của ông Bouteflika đến từ quân đội Algeria. Trước đó một ngày, Tổng Tham mưu trưởng của quân đội, Trung tướng Ahmed Gaed Salah đã yêu cầu phía quân đội ngay lập tức tuyên bố rằng ông Bouteflika không còn phù hợp với cương vị cầm quyền.
Sau đó, truyền hình nhà nước đã công chiếu hình ảnh Tổng thống Bouteflika trong tình trạng sức khỏe kém, mặc áo choàng mùa đông, trao lá thư từ chức của ông cho người đứng đầu Hội đồng Hiến pháp. Góp mặt tại sự kiện này còn có ông Abdelkader Bensalah, chủ tịch Thượng viện, người sẽ điều hành đất nước cho đến khi các cuộc bầu cử được tổ chức.
Báo chí Pháp cho rằng sự ra đi của ông Bouteflika không chút vinh quang. Tham gia kháng chiến từ lúc mới 19 tuổi, đến năm 1963 Bouteflika trở thành ngoại trưởng trẻ nhất thế giới ở tuổi 26. Lúc đó Algeria đang là ngọn đèn của thế giới thứ ba, thúc đẩy phong trào không liên kết; Bouteflika nhờ tài hùng biện, trở thành niềm tự hào của đất nước.
Còn bây giờ, Algeria giàu tài nguyên dầu khí ngả sang bảo thủ, kinh tế đi xuống, thanh niên thất nghiệp phải vượt biển tìm cuộc sống mới. Vị tổng thống 2 lần bị đột quỵ vào năm 2005 và 2013 phải di chuyển bằng xe lăn nhưng tiếp tục đắc cử thêm nhiệm kỳ thứ ba, thứ tư. Phe của ông ngỡ nhiệm kỳ thứ năm cũng sẽ trôi qua êm ải.
Trong lá thư từ chức ngày 2-4 với lời lẽ đầy xúc động gửi đến người dân, ông viết: “Tôi rời chính trường không chút buồn bã, cũng không sợ hãi cho tương lai đất nước (…) Tôi mong mỏi đồng bào hãy tiếp tục đoàn kết, đừng bao giờ chia rẽ”.
“Con người luôn có những sai lầm. Tôi mong đồng bào tha thứ vì những thiếu sót, qua cử chỉ hay lời nói và mọi chuyện đều có một kết cục, tôi xin gửi lời giã biệt, dù rằng điều này không mấy dễ gì đối với tôi để bày tỏ với đồng bào bằng cả tấm chân tình của tôi”, ông Bouteflika kết thúc lá thư.
 |
| Tổng Tham mưu trưởng Ahmed Gaid Salah (bên phải) trong một bức ảnh chụp với Tổng thống Algeria Bouteflika năm 2012. |
Sự ra đi của ông Bouteflikachỉ tạo cảm giác nhẹ nhõm thoảng qua với người dân Algeria và thế giới. Bởi giai đoạn chuyển tiếp quyền lực ở quốc gia này sẽ không êm ả. Về mặt chính thức, tổng thống đã thông báo với Hội đồng Hiến pháp chấm dứt nhiệm kỳ tổng thống.
Theo thủ tục, Hội đồng Hiến pháp đã phát động tiến trình chuyển tiếp ngay trong ngày 3-4 theo Điều 102 Hiến pháp. Nhưng, công luận Algeria muốn sang trang chế độ phải chờ thêm ít nhất 90 ngày.
Sự kiện ông Bouteflika từ chức không làm tình thế thay đổi gì cả. Trước khi tuyên bố thôi chức, Tổng thống Algeria đã lập chính phủ mới để kéo dài “chế độ Bouteflika không Bouteflika”, có 8/28 thành viên nội các mới thuộc chính quyền cũ.
Nhận định trên đây với Reuters của luật sư Moustapha Bouchachi và cũng là một trong những lãnh đạo phong trào phản kháng cho phép dự báo tình hình Algeria trong những tuần lễ tới là một phương trình phức tạp. Phong trào xã hội muốn thay đổi triệt để, thành lập nền Cộng hòa thứ hai với những người mới hoàn toàn, không dính líu gì đến các chính quyền hiện nay nhưng thực tế có thể rắc rối hơn.
Trước hết, Hội đồng Hiến pháp phải đề xuất với Quốc hội tuyên bố “tình trạng tổng thống mất khả năng” để rồi Chủ tịch Thượng viện tạm lên thay trong 45 ngày, gia hạn tối đa thêm 45 ngày, để tổ chức bầu lại tổng thống. Thế nhưng, sức khỏe của Chủ tịch Thượng viện Abdelkader Bensala, 77 tuổi, khá suy sụp vì bệnh nặng gây ra nhiều vấn đề, có thể bị sử dụng như quân cờ, bị lèo lái theo tương quan lực lượng trên chính trường, trong 90 ngày tới.
Theo chuyên gia Hasni Abidi, Trung tâm Nghiên cứu thế giới Arập và Địa Trung Hải tại Geneve, do trống vắng một lực lượng đối lập đúng nghĩa, quân đội Algeria trở thành tác nhân số một trên chính trường, phải cố tránh tính toán sai lầm trước một tác nhân mới là “đường phố phản kháng”. Bouteflika ra đi là chiến thắng đầu tiên của quân đội và phong trào dân sự phản kháng.
Do bị kìm kẹp suốt hơn 20 năm qua, không một đảng đối lập nào tạo được uy tín, hoặc lưu vong hoặc bị chế độ cài người làm nội gián. Đây cũng là ý kiến của Amira Bourapui, chủ tịch phong trào Công dân - Dân chủ. Theo nhà hoạt động này, lực lượng đối lập chính hiện nay không phải là những tổ chức truyền thống tả hữu mà là phong trào công dân, trưởng thành chính trị từ môi trường học đường hay những nhà hoạt động chống đối chế độ.
Đàn áp phong trào này, quân đội Algeria sẽ tiêu tan uy tín, là phản bội nhiệm vụ bảo vệ quốc gia và quốc dân. Phong trào công dân, sau chiến thắng đầu tiên, cũng cần có một thế lực tháp tùng tiến trình chuyển tiếp với người lãnh đạo mới. Nhân vật này phải thích hợp với nguyện vọng của dân chúng, bởi vì hàng chục triệu người xuống đường không phải chỉ vì muốn lật đổ một mình Tổng thống Bouteflika. Họ muốn thành lập một chế độ cộng hòa mới.
Luật sư Moustapha Bouchachi vừa là người của đường phố, vừa hoan nghênh thái độ sáng suốt của quân đội, có thể là một ứng cử viên xứng đáng cùng với những nhà chính trị từng tranh cử chống Tổng thống Bouteflika như cựu thủ tướng Ali Benflis, theo phân tích của AFP.
Ẩn số ở đây là liệu quân đội Algeria với tướng Salah sẽ chấp nhận phương trình tối ưu này hay tiếp tục duy trì chính phủ do Tổng thống Bouteflika thành lập? Dù muốn dù không, để duy trì không khí ôn hòa, một chính phủ mới, dù lâm thời, phải nỗ lực đàm phán nhằm tránh xảy ra những cuộc trả thù hay thanh toán nội bộ. Một giai đoạn chuyển tiếp là cần thiết nhưng phong trào công dân Algeria đã cảnh báo họ sẽ tiếp tục tranh đấu.
Sau khi Tổng thống Bouteflika từ chức, quá trình chuyển giao quyền lực trong tương lai ở Algeria phải do chính người Algeria quyết định, Bộ Ngoại giao Mỹ tuyên bố ngày 2-4, được AFP trích dẫn. Ngày 3-4, Nga ra thông báo kêu gọi không có sự can thiệp từ nước thứ ba vào việc chuyển giao quyền lực ở Algeria. Điện Kremlin nhấn mạnh rằng tất cả các quá trình chính trị diễn ra ở Algeria là một phần của các vấn đề nội bộ của quốc gia đó và rằng “không nên có sự can thiệp từ các nước thứ ba”.
Về phía Pháp, Ngoại trưởng Jean-Yves Le Drian cho rằng quyết định từ chức của Tổng thống Bouteflika mở ra một trang sử quan trọng cho Algeria và hy vọng rằng “quá trình chuyển đổi dân chủ này” sẽ được theo đuổi “trên tinh thần bình tĩnh và trách nhiệm”.
