Malaysia: Ai sẽ thay thế ông Muhyiddin Yassin?

Người có tiếng nói cuối cùng trong việc ai sẽ trở thành thủ tướng thứ 9 của Malaysia - vị thủ tướng thứ 3 trong vòng 4 năm qua - là Quốc vương Malaysia Sultan Abdullah. Quốc vương cũng cho biết, ngài đã chấp nhận đơn từ chức của ông Muhyiddin. Lãnh đạo của các chính đảng lớn ở Malaysia và người phát ngôn của 2 viện trong Quốc hội đã được triệu tập diện kiến Quốc vương tại cung điện hoàng gia.

Ismail Sabri - Người được chọn?

Giới quan sát chính trị có vẻ ngả về phía ông Ismail Sabri - Phó Chủ tịch UMNO (đảng Tổ chức dân tộc Mã Lai thống nhất) và đồng thời là phó thủ tướng dưới quyền ông Muhyiddin - là ứng cử viên hàng đầu cho vị trí kế nhiệm thủ tướng. UMNO là đảng dành riêng cho người Mã Lai và trong nhiều thập niên họ được coi là đảng đương nhiên cầm quyền ở Malaysia.

UMNO chi phối chính trường từ năm 1957 đến năm 2018 và rồi để quyền lực rơi vào tay Liên minh Hy vọng (PH). Sau khi ông Muhyiddin lên nắm quyền, UMNO trở lại chính phủ với tư cách là đảng lớn nhất trong Liên minh Dân tộc (PN).

Ông Ismail là chính trị gia kỳ cựu với 30 năm kinh nghiệm ở chính trường Malaysia. Ông được bổ nhiệm làm Phó Thủ tướng hồi tháng 7 trong một nỗ lực nhằm xoa dịu căng thẳng giữa ông Muhyiddin và UMNO. Ông đã và đang tích cực vận động sự ủng hộ trong chính đảng của mình cũng như từ các đồng minh khác cho vị trí này. UMNO hiện đang chia rẽ về việc sẽ ủng hộ ai trở thành thủ tướng. Nếu ông Ismail có thể thuyết phục UMNO rằng ông là người có khả năng phụng sự vì lợi ích tập thể của đảng này, thì rất có thể chiếc ghế thủ tướng sẽ thuộc về ông. Ông Ismail cũng sẽ nhận được sự ủng hộ của các thành viên còn lại trong PN của ông Muhyiddin vì dù gì ông cũng đang là Phó Thủ tướng đương nhiệm.

Nhà phân tích chính trị Nadzri Noor đến từ Đại học Quốc gia Malaysia cho biết ông Ismail có cơ hội kế nhiệm ông Muhyiddin cao hơn so với các ứng cử viên khác. Học giả Tajuddin Rasdi của Đại học UCSI cũng đồng tình với nhận định này, nói rằng các đồng minh thân cận nhất của ông Muhyiddin trong nội bộ PN rõ ràng là đang liên kết lại với ông Ismail bằng cách đưa ra câu chuyện rằng những thất bại của liên minh này trong thời gian qua không liên quan gì đến ông Ismail.

Mới tối hôm 15-8, các phương tiện truyền thông địa phương đưa tin 31 nghị sĩ UMNO và 31 nghị sĩ thuộc đảng Đoàn kết người Mã Lai bản địa (Bersatu) của ông Muhyiddin đã thảo luận kỹ lưỡng với nhau về đường hướng hành động tiếp theo của họ. Hai đảng này và nhóm thứ ba gồm các nghị sĩ đến từ bang Sarawak có thể tham gia quan trọng xác định ai là người thành lập chính phủ tiếp theo.

Đảng viên trung thành của UMNO, Cựu Bộ trưởng Tài chính Tengku Razaleigh Hamzah, 84 tuổi, được coi là một trong những ứng cử viên tiềm năng khác có thể kế nhiệm ông Muhyiddin, nếu xét trên khía cạnh ông sẽ là lựa chọn tạm thời lý tưởng vì ông này đã tỏ rõ không nuôi hy vọng nắm quyền sau cuộc bẩu cử tiếp theo. Các nhà quan sát cho rằng cựu Bộ trưởng Tài chính Razaleigh sẽ nhận được sự ủng hộ của các nghị sĩ UMNO, vốn là những người từng kịch liệt phản đối ông Muhyiddin.

Đáp án khác: Anwar Ibrahim?

Nhân vật từ lâu đã có tư tưởng cải cách của Malaysia, ông Anwar Ibrahim, cũng được coi là một trong những ứng cử viên cho chức Thủ tướng Malaysia. Tuy nhiên, theo phân tích của giới chuyên gia, cơ hội của ông Anwar không cao. Trong cơn chính biến hồi tháng 9-2020, ông Anwar cho biết đã tập hợp được đa số ủng hộ mạnh mẽ và đủ sức thuyết phục để lật đổ chính phủ mới thành lập được 6 tháng của ông Muhyiddin. Thế nhưng, kế hoạch này chưa bao giờ trở thành hiện thực.

Nhà lãnh đạo 74 tuổi này hiện cần sự ủng hộ của ít nhất 23 nhà lập pháp nữa để đạt đa số 111/220 phiếu của các nghị sĩ. Thế nhưng, theo học giả Tajuddin, Quốc vương Malaysia có thể bổ nhiệm ông Anwar ngay cả khi ông không đạt đa số phiếu nói trên, vì ông có thể được lựa chọn để lãnh đạo một chính phủ thiểu số nhờ có được sự ủng hộ của nhiều nghị sĩ nhất. Sau đó, các khối khác có thể tham gia chính quyền và mang lại cho ông đa số phiếu nữa.

Hãng truyền thông địa phương The Vibes, được dư luận rộng rãi coi là có khuynh hướng ủng hộ ông Anwar, mới đây đã đưa tin rằng đảng PH đã tiếp cận nhiều đảng khác như UMNO hay Bersatu về nội dung này, mặc dù vẫn chưa rõ liệu họ có ủng hộ ông trở thành nhà lãnh đạo tiếp theo của Malaysia hay không. Sự ủng hộ từ các đảng đối lập nhỏ hơn cũng là một yếu tố quan trọng để ông Anwar trở thành ứng cử viên được Quốc vương Sultan Abdullah cân nhắc.

Trong số những người khác, ông còn cần sự ủng hộ của đối thủ Mahathir Mohamad. Ông Mahathir từng giữ chức Thủ tướng trong giai đoạn 2018-2020 khi đảng PH cầm quyền nhưng hiện là lãnh đạo của một đảng mới có tên là Pejuang. Pejuang hiện có 4 nghị sĩ nhưng vị chính khách lớn tuổi này được cho là có ảnh hưởng lớn đối với 13 nhà lập pháp khác.

Còn nhớ, khi ông Muhyiddin rút lại sự ủng hộ dành cho PH vào năm 2020, ông Mahathir đã từ chức Thủ tướng và được bổ nhiệm làm thủ tướng lâm thời - giống như kịch bản hiện tại. Vào thời điểm đó, Quốc vương Sultan Abdullah đã đích thân hỏi từng nghị sĩ tại cung điện xem họ ủng hộ ai làm thủ tướng và đưa ra kết luận rằng nên lựa chọn ông Muhyiddin làm thủ tướng thứ 8. Không rõ liệu Quốc vương có áp dụng quy trình này một lần nữa hay không, hay ngài sẽ triệu tập một phiên họp đặc biệt của Quốc hội để các nghị sĩ bầu ra thủ tướng thông qua quy trình lập pháp?