Một người Mỹ gốc Nhật kiên trì chống lại Sắc lệnh Tổng thống 9066

• Thủ tướng Abe và Tổng thống Obama cùng "cúi đầu" ở Trân Châu Cảng
• Thủ tướng Nhật muốn gửi thông điệp hòa bình khi thăm Trân Châu Cảng

Mức độ thiệt hại và thương vong quá lớn khiến chính giới Mỹ lo sợ và nghi ngờ trong số khoảng 110.000 kiều dân Nhật sẽ có không ít người là điệp viên hay hoạt động phá hoại phục vụ quân đội Nhật hoàng. Đây là nguyên nhân dẫn đến việc Tổng thống Franklin D.Roosevelt đã ký sắc lệnh 9066 bắt buộc tất cả người Mỹ gốc Nhật phải vào các trại tập trung.

Fred Korematsu, cũng như nhiều người Nhật khác, nằm trong diện tập trung và họ, cũng như phần còn lại của thế giới, không biết được việc tập trung này sẽ kéo dài trong bao lâu. Đứng trước tình thế đó, chàng thanh niên quyết không cam chịu bị đối xử như một tù nhân...

Sắc lệnh ra đời từ "ngày ô nhục"

Cuộc tấn công vào Trân Châu Cảng khiến cho công chúng nước Mỹ phải thay đổi quan điểm từ những người theo chủ nghĩa biệt lập (Isolationism) phổ biến từ giữa thập niên 1930 sang ủng hộ việc Hoa Kỳ phải tham chiến.

Nhật Bản đã không đưa ra một lời tuyên chiến chính thức nào trước khi thình lình tấn công Trân Châu Cảng, trong khi hai quốc gia Hoa Kỳ và Nhật Bản vẫn còn đang trong giai đoạn đàm phán hòa bình, vì thế cuộc tấn công bất ngờ này bị dư luận quốc tế xem là "một trận đánh lén" (sneak attack). Tư duy "không tham chiến" vào Thế chiến thứ II hoàn toàn biến sạch chỉ trong đêm và toàn bộ Hiệp chủng quốc biểu tỏ tình đoàn kết mạnh mẽ đối với tổng thống.

Fred Korematsu năm 1940.

Chính vào thời điểm này, Franklin D.Roosevelt đã đọc bài "Diễn văn Ghê tởm" nổi tiếng, trong đó ông nói rằng: "Ngày hôm qua, 7-12-1941 là một ngày đáng ghê tởm: Hoa Kỳ bị lực lượng hải quân và không lực Đế quốc Nhật Bản cố ý và bất ngờ tấn công" và ông tuyên bố rằng, ngày 7-12-1941 là ngày nước Mỹ "sống mãi trong sự ô nhục" (A date which will live in infamy).

Trước nguy cơ bị Nhật Bản tập kích vào vùng Tây Duyên hải, người dân và chính giới Mỹ không thể không lo sợ trong số 110.000 kiều dân người Mỹ gốc Nhật đang sinh sống là "những kẻ khủng bố, gián điệp và phá hoại".

Ngày 19-2-1942, Tổng thống Franklin D. Roosevelt ký ban hành sắc lệnh số 9066 (Executive Order 9066) ngăn cấm công dân Mỹ gốc Nhật không được sinh sống ở một số khu vực "quân sự trọng yếu" đối với an ninh quốc gia. Sắc lệnh khét tiếng này cho phép quân đội Mỹ có quyền "vây ráp và di dời" tất cả những người Nhật thuộc thế hệ di dân thứ nhất không có quốc tịch Mỹ và con cháu của họ, những người có hai quốc tịch, "vạch ra những khu vực mà họ có quyền trục xuất bất kỳ người nào ra khỏi khu vực đó".

Để thực thi sắc lệnh 9066, Chính quyền các bang bắt đầu khoanh những vùng như vùng tự do, vùng giám sát… Tháng 3-1942, John L. DeWitt, tướng chỉ huy Quân khu Bờ Tây, đã làm xong những trại tập trung ở vài nơi trên đất Mỹ.

Sau một thời gian ngắn nhận được thông báo, toàn bộ người Mỹ gốc Nhật cư ngụ dọc bờ biển phía tây Hoa Kỳ (gồm các bang California, Washington, Oregon cho đến phía nam của bang Arizona) đã bị chính quyền cưỡng chế và phải rời khỏi nơi cư trú, bỏ lại tất cả nhà cửa, tài sản để vào sống trong các trại tập trung do chính phủ lập ra (internment camps).

Những người lính Mỹ gốc Nhật khi ấy dù đang phục vụ trong quân ngũ cũng nhận được lệnh nghỉ phép để về nhà giúp thu xếp đưa gia đình, người thân vào trại tập trung. Có nhiều người được phép di chuyển từ trại này sang trại khác vì điều kiện lý do nào đó, trong khi nhiều kiều dân "luồn lách" được để thay vì vào trại tập trung thì họ di cư sang miền đông nước Mỹ.

Án lệ tồi tệ nhất trong lịch sử Hiệp chủng quốc

Fred Korematsu sinh tháng 1-1919 tại thành phố Oakland, bang California; là người con thứ ba trong số bốn con trai của ông bà Kotsui Aoki và Kakusaburo Korematsu, hai vợ chồng di cư đến Mỹ vào năm 1905. Học khá và năng động, ông còn tham gia các đội tennis, bơi lội của trường Trung học Castlemont ở Oakland, và phụ giúp bố mẹ tại vườn ươm của gia đình gần San Leandro.

Tổng thống Bill Clinton trao tặng Fred Korematsu Huân chương Tự do. Ảnh: CNN.com.

Những cảm nhận đầu tiên về sự phân biệt chủng tộc hình thành trong Fred khi một sĩ quan tuyển dụng quân đội Mỹ đến trường ông phân phát tờ thông tin tuyển dụng tân binh. Sự háo hức của Fred đã bị dập tắt khi anh nghe sĩ quan này lạnh lùng nói: "Chúng tôi có lệnh không chấp nhận bạn". Ngay cả bố mẹ của cô bạn gái Ida Boitano của anh cũng cảm thấy rằng, "những người gốc Nhật kém cỏi không thích hợp để kết hợp với người da trắng".

Thi hành nghĩa vụ quân dịch theo Đạo luật huấn luyện năm 1940, Fred Korematsu đăng ký vào hải quân nhưng bị từ chối do mắc bệnh loét dạ dày. Thay vào đó, Fred được đào tạo trở thành thợ hàn để đưa vào làm việc cho công xưởng đóng tàu quốc phòng.

1 ngày sau vụ tấn công Trân Châu Cảng, với lý lịch gốc Nhật, Fred Korematsu bị đuổi thẳng cổ. Ngày 27-3-1942, Tướng John L. DeWitt, Chỉ huy Quân khu Bờ Tây, đã cấm người Mỹ gốc Nhật rời khỏi giới hạn của Khu quân sự số 1 để chuẩn bị cho cuộc di tản cuối cùng của họ tới các trại tập trung. Đến đầu tháng 5, Tướng DeWitt yêu cầu các cộng đồng kiều dân Nhật báo cáo danh sách cho hội đồng trung tâm địa phương.

Fred Korematsu đến trốn trong một xưởng nhựa ở khu Oakland nhưng bị cảnh sát phát hiện  và bắt giữ tại một góc phố ở San Leandro vào ngày 30-5-1942. Tiếp xúc với Fred Korematsu trong nhà giam thành phố San Francisco, Ernest Besig - Giám đốc Liên đoàn Tự do Dân sự Mỹ (ACLU) trụ sở tại Bắc California đã hỏi liệu Fred có sẵn sàng đệ đơn lên tòa án tố cáo tính phi pháp của việc giam giữ người Mỹ gốc Nhật không. Korematsu đồng ý, và Liên đoàn đã nhận lời làm luật sư đại diện cho Fred Korematsu trong hồ sơ kiện chính phủ Hoa Kỳ. Hồ sơ vụ kiện được thụ lý trong 2 năm.

Đến năm 1944, Tối cao Pháp viện Hoa Kỳ đã ra phán quyết tuyên bố: Sắc lệnh 9066 mà Tổng thống Franklin D.Roosevelt ban hành không vi hiến mặc dù tòa thừa nhận sắc lệnh này có "sự phân biệt về chủng tộc" đối với người Mỹ gốc Nhật. Nhưng cần biết rằng, vào tháng 1-1944,  Tòa án tối cao Hoa Kỳ đã ban hành chỉ thị "Không được lùa những người Mỹ gốc 'nước ngoài của họ' vào trại tập trung, nếu chính quyền không có bằng chứng kết tội. Từ đó, những người Mỹ gốc Nhật được tự do rời trại.

Vụ án của Fred Korematsu được các học giả môn Luật Hiến pháp Hoa Kỳ đánh giá là một trong những án lệ tồi tệ nhất trong lịch sử Hiệp chủng quốc, xếp ngang hàng với các vụ án bảo vệ những đạo luật phân biệt chủng tộc ở miền Nam Hoa Kỳ như Dred Scott kiện Sandford và Plessy kiện Ferguson.

Luận điệu của người đại diện cho phía chính phủ nêu tại tòa dựa trên những lời khai từ các tướng lĩnh quân đội Hoa Kỳ, cho rằng rất khó có thể biết được những người Mỹ gốc Nhật có thật sự trung thành với nước Mỹ hay họ chỉ biết có nguồn gốc Nhật Bản của mình. Vì thế, chính phủ cần sử dụng biện pháp "tập trung họ tại các trại để đảm bảo an ninh quốc gia" trong thời kỳ chiến tranh.

Quả thật, trong tình trạng nước Mỹ đã chính thức tham chiến chống Phe Trục phát xít, 6 trong 9 thẩm phán của Tối cao Pháp viện lúc ấy đã cho rằng, những công dân người Mỹ gốc Nhật "cần phải hy sinh cho nước Mỹ", những của cải bị mất mát cũng như tự do cá nhân của họ bị tước đoạt cũng là "cần thiết cho sự an toàn của cả nước Mỹ".

Do đó, tòa đã tuyên bố Sắc lệnh 9066 không vi hiến. Lúc đó, Robert H. Jackson, một trong ba thẩm phán Tối cao Pháp viện có ý kiến phản đối sắc lệnh này đã cảnh báo: Quyết định của tòa án trong hồ sơ Fred Korematsu sẽ để lại di hại cho tương lai của Hiến pháp Hoa Kỳ.

Thẩm phán Jackson đã ví von rằng, khi cho phép chính quyền hy sinh quyền lợi hiến định của một nhóm người, một chủng tộc của Hợp chủng quốc Hoa Kỳ thì cũng đồng nghĩa với việc Tối cao Pháp viện đã trao cho những thế hệ lãnh đạo tương lai một thứ "vũ khí sát thương", giúp họ có thể chối bỏ Hiến pháp Hoa Kỳ bằng hành động ngang nhiên tước bỏ quyền lợi của bất kỳ sắc dân hay chủng tộc nào mà họ cho là nguy hiểm dưới chiêu bài "bảo đảm an ninh quốc gia".

Cuộc đấu tranh dựa trên giá trị cốt lõi của Hiến pháp nước Mỹ

Không nản chí, Fred Korematsu kiên trì theo đuổi vụ kiện. Các luật sư của ông đã sử dụng công cụ Writ of Coram Nobis (trong tiếng Latinh, Coram Nobis có nghĩa là sai phạm ngay trước mắt), yêu cầu tòa xem xét những bằng chứng không được đưa vào trong vụ án trước đây, bao gồm những tài liệu trong cuộc chiến của chính phủ và quân đội Hoa Kỳ được công bố sau này, thừa nhận việc cầm cố người Mỹ gốc Nhật trong các trại tập trung vốn không giúp ích gì cho nước Mỹ trong Thế chiến thứ II.

Trong suốt hơn 40 năm kể từ khi bị kết án vì vi phạm sắc lệnh 9066 của Tổng thống Franklin D.Roosevelt, Fred Korematsu đã trở thành một biểu tượng mạnh mẽ cho cuộc đấu tranh vì quyền công dân của cộng đồng người Mỹ gốc Nhật nói riêng và kiều dân gốc Á nói chung.

Năm 1983, Fred Korematsu đã được tòa án liên bang khu vực Bắc California tuyên bố vô tội. Nhưng ông chưa dừng lại mà tiếp tục kêu gọi Chính phủ Hoa Kỳ phải thừa nhận những gì người Mỹ gốc Nhật phải gánh chịu trong Thế chiến thứ II là bất công và cần phải được xin lỗi. Vào năm 1988, Tổng thống Ronald Reagan đã ký và ban hành Đạo luật Tự do Dân sự (Civil Liberties Act of 1988). Theo đó, Chính phủ Hoa Kỳ chính thức xin lỗi những công dân Mỹ gốc Nhật như Fred Korematsu và đưa ra sự đền bù về vật chất cho những tổn thất mà họ đã gánh chịu trong Thế chiến thứ II tương đương 1,6 tỉ USD.

Cuộc đấu tranh pháp lý bền bỉ của Fred Korematsu, dựa trên giá trị cốt lõi mà chính Hiến pháp nước Mỹ thừa nhận trong những dòng đầu tiên, trở thành biểu tượng của sự không khuất phục mà một người Mỹ, bất kể nguồn gốc dân tộc nào, thể hiện trước điều họ cho là bất công.

Năm 1998, Tổng thống Bill Clinton đã trao tặng Fred Korematsu Huân chương Tự do vì những đóng góp của ông trong công cuộc đấu tranh cho dân quyền của người Mỹ gốc Nhật và người Mỹ gốc Châu Á. Huân chương Tự do là phần thưởng dân sự cao quý nhất mà Tổng thống Hoa Kỳ trao tặng cho một công dân (những người từng được nhận Huân chương Tự do gồm có mục sư Martin Luther King và gần đây là cựu Phó Tổng thống Joe Biden).

Fred Korematsu dành những năm cuối đời để đấu tranh chống lại sự kỳ thị người Hồi giáo tại Mỹ, sau vụ khủng bố kinh hoàng ngày 11-9-2001 mà tổ chức Al-Qeada nhằm vào nước Mỹ. Ông cho biết, không muốn nhìn thấy người Hồi giáo phải lặp lại cùng một số phận như ông và phải nếm trải những gì người Mỹ gốc Nhật đã trải qua bằng cách ủng hộ các vụ kiện lên Tối cao Pháp viện Hoa Kỳ liên quan đến phân biệt đối xử đối với người Hồi giáo ở Mỹ. Có thể kể ra đây các vụ Shafiq Rasul kiện Tổng thống George W. Bush, Khaled A.F. Al Odah kiện Chính phủ Hoa Kỳ…

Fred Korematsu qua đời vào tháng 3-2005, trên bia mộ của ông có khắc những dòng nhắc nhở mọi người về cuộc đấu tranh pháp lý nổi danh của người đàn ông nhỏ thó với câu nói: "Không ai có thể bị giam cầm chỉ vì họ có cùng chủng tộc, sắc tộc hay tôn giáo với những kẻ gián điệp hay những tên khủng bố. Nếu chúng ta vẫn cứ không học được nguyên tắc đó từ những trại tập trung giam giữ người Mỹ gốc Nhật trong Thế chiến thứ II thì nền dân chủ của chúng ta sẽ thực sự lâm nguy".