Chiếc iPad 5 năm dưới đáy sông vẫn tố giác tội phạm

Tháng 1/2024, trong một buổi tuần tra thường lệ trên sông Thames, cảnh sát đường thủy phát hiện một vật thể nhỏ phủ đầy bùn lẫn rong rêu dưới chân cầu Waterloo, là một chiếc iPad Mini. Theo Washington Post, thiết bị đã ngâm dưới nước gần 5 năm nhưng phần thẻ SIM bên trong vẫn còn nguyên, và chính dữ liệu từ SIM đã dẫn dắt cảnh sát lần lại toàn bộ hành trình theo dõi, lên kế hoạch và thực hiện một vụ mưu sát.

Vụ việc nhanh chóng được xác định là có liên quan đến âm mưu ám sát cựu tội phạm khét tiếng Paul Allen. Tay này dính líu đến vụ cướp 53 triệu bảng hồi năm 2006 tại khu vực Woodford Green, Đông London. Cảnh sát đã điều tra âm mưu ám sát này từ trước nhưng đành gác lại vì các hướng điều tra trở nên bế tắc.

Chiếc iPad chứa đầy âm mưu

Theo AP, đêm xảy ra vụ việc (năm 2019), Paul Allen bị bắn hai phát tại nhà riêng khi vừa quay về nhà. Dù sống sót, Allen bị liệt vĩnh viễn nửa người. Hung thủ không để lại bất cứ manh mối vật lý nào, khẩu súng không được tìm thấy, không có dấu vết đột nhập rõ ràng. Cảnh sát London, trong suốt 5 năm, gần như rơi vào bế tắc với vụ án tưởng chừng không thể phá giải. Tuy nhiên, bước ngoặt đến từ một lời khai mang tính tình tiết vàng: Louis Ahearne, một trong những nghi phạm đang bị điều tra liên quan đến một vụ trộm cổ vật ở Geneva, khai rằng họ từng ném một thiết bị điện tử xuống sông sau khi rút SIM và xóa dữ liệu.

Chiếc iPad sau khi được trục vớt đã được gửi đến đơn vị điều tra kỹ thuật số của Scotland Yard (Sở Cảnh sát Thủ đô London). Theo AppleInsider, thẻ SIM trong thiết bị này được xác định là từng hoạt động trên iPhone 6 của Daniel Kelly, một nghi phạm khác, chỉ vài tuần trước khi xảy ra vụ bắn Allen.

BBC trong bài phân tích hồi đầu tháng 5/2025 xác nhận rằng dữ liệu trích xuất từ SIM đã vẽ lại hành trình chuẩn bị của nhóm nghi phạm trong những tuần trước khi tấn công. Các dữ liệu này cho thấy Kelly và hai anh em nhà Ahearne (Louis và Stewart) đã thuê một chiếc Renault Captur, di chuyển quanh khu vực Woodford Green nhiều lần trong đêm, đặc biệt thường dừng lại gần nhà Allen trong khoảng thời gian từ 21h đến 23h.

Không dừng lại ở đó, dữ liệu từ tài khoản thương mại điện tử Amazon và eBay của Kelly cho thấy ông ta đã đặt mua nhiều điện thoại Nokia giá rẻ không cần đăng ký,  đúng vào khoảng thời gian xảy ra vụ ám sát. Các máy điện thoại này đã được kích hoạt chỉ một lần, thực hiện cuộc gọi ngắn với SIM liên kết tới thiết bị theo dõi, sau đó bị ngắt hoàn toàn. Tất cả các dữ kiện trên khi xâu chuỗi đã thuyết phục bên công tố rằng ba bị cáo không chỉ có kế hoạch ám sát mà còn chủ động che giấu, xóa dấu vết với mức độ tinh vi cao.

Ngoài vụ ám sát, cuộc điều tra cũng dẫn tới một phát hiện khác: hai anh em nhà Ahearne là nghi phạm trong vụ trộm cổ vật ở Bảo tàng Nghệ thuật Viễn Đông tại Geneva, Thụy Sĩ, hồi tháng 6/2019. Tổng thiệt hại từ vụ trộm này lên đến hơn 2,3 triệu USD. Stewart và Louis đã bị kết án 42 tháng tù tại Thụy Sĩ trước khi được dẫn độ về Anh để xét xử tiếp về vụ ám sát.

Phiên tòa xét xử vụ ám sát Paul Allen diễn ra trong suốt 6 tuần đầu năm 2025. Louis Ahearne là người duy nhất cung khai, trong khi Kelly và Stewart đều giữ im lặng. Tuy nhiên, sự im lặng này, theo lời của thẩm phán Julian Thomas, "không đủ để làm mờ đi ánh sáng rọi từ dữ liệu kỹ thuật số”. Cuối cùng, Kelly bị kết án 36 năm tù, Stewart nhận án 33 năm, Louis bị tuyên 28 năm tù.

Thanh tra Matthew Webb, người phụ trách điều tra vụ án, phát biểu với báo chí rằng: “Đây là một ví dụ sống động cho thấy mọi thứ đều để lại dấu vết. Chúng tôi đã không từ bỏ bất cứ chi tiết nào, kể cả một thiết bị dưới sông”. Các chuyên gia về điều tra số từ Đại học Cambridge sau đó nhận định rằng vụ việc là một “mẫu mực hiếm có” trong ứng dụng công nghệ pháp y kỹ thuật số, đặc biệt là trong hoàn cảnh điều kiện bảo quản vật chứng vô cùng tệ hại.

Hành trình phá án

Hành trình phá án vụ iPad dưới sông Thames là một chuỗi điều tra đầy ngoan cường và sáng tạo, theo tạp chí công nghệ 9to5Mac. Suốt gần 5 năm, thanh tra trưởng Matthew Webb và nhóm của mình theo đuổi vụ bắn Paul Allen mà không có dấu vết rõ ràng: không nhân chứng, không camera ghi hình trực tiếp, không vũ khí, không động cơ cụ thể được xác thực.

Cảnh sát từng triển khai nhiều hướng điều tra, từ giả thuyết thanh toán ân oán cá nhân trong giới tội phạm có tổ chức, đến nghi vấn về các đối tác nước ngoài liên quan đến hoạt động rửa tiền. Tuy nhiên, tất cả đều không mang lại đột phá vì thiếu chứng cứ.

Bước ngoặt đến vào năm 2024, khi Louis Ahearne, nghi phạm bị bắt ở Thụy Sĩ vì một vụ trộm bảo tàng, trong quá trình bị thẩm vấn đã hé lộ rằng một số thiết bị từng dùng trong âm mưu ám sát đã bị vứt xuống sông Thames, gần khu vực John Harrison Way. Từ chi tiết này, Webb chỉ đạo một nhóm cảnh sát đường thủy tiến hành tìm kiếm. Chiếc iPad Mini bị phủ bùn được vớt lên.

Tại thời điểm phát hiện, nhóm điều tra không kỳ vọng gì từ thiết bị đã ngâm nước gần 5 năm. Tuy nhiên, linh cảm nghề nghiệp buộc họ phải kiểm tra kỹ từng thành phần. Một thẻ SIM màu hồng của nhà mạng Vodafone vẫn còn gắn trong máy. Chính SIM này, khi được phân tích, cho thấy nó từng được dùng để điều khiển một thiết bị GPS theo dõi xe Mercedes của nạn nhân và đó là điểm mở đầu để tái dựng toàn bộ chuỗi hành vi phạm tội.

Webb và nhóm của ông phải vượt qua hàng loạt trở ngại: thiết bị hư hại nặng, dữ liệu phân mảnh, nhiều nghi phạm giữ im lặng, không thừa nhận hành vi. Họ đã phải nhờ tới chuyên gia phân tích pháp y kỹ thuật số để phục hồi dữ liệu từ SIM, trích xuất các bản ghi kết nối GPS và đối chiếu với camera ANPR (nhận dạng biển số xe), dữ liệu mua sắm trực tuyến, nhật ký thuê xe. Các kết nối này dần xác lập chuỗi hành động có chủ đích của Kelly và hai anh em nhà Ahearne.

Ban đầu, Webb đối mặt với sự bế tắc: không có nhân chứng trực tiếp, không có camera quay được vụ nổ súng và nạn nhân Paul Allen cũng không thể cung cấp thông tin xác định hung thủ. Điều duy nhất Webb và đội điều tra có được là một bối cảnh mơ hồ: Allen từng có dính líu tới giới tội phạm có tổ chức, việc ông ta bị bắn có thể là một hình thức thanh trừng nội bộ.

Webb duy trì hồ sơ vụ án dưới dạng “án lạnh” (án đang đình trệ) nhưng vẫn âm thầm triển khai các hướng điều tra gián tiếp. Ông cho rà soát tất cả dữ liệu GPS gần khu vực vào đêm xảy ra vụ bắn, kiểm tra các vụ thuê xe đáng ngờ, đồng thời theo dõi động thái của những người từng có mâu thuẫn với Allen. Tuy nhiên, suốt hơn 4 năm, không có đột phá đáng kể nào.

Mãi đến năm 2024, khi cảnh sát Thụy Sĩ bắt được Louis Ahearne vì vụ trộm cổ vật ở Geneva, Webb bắt đầu kết nối được các đầu mối. Louis bị dẫn độ về Anh, và trong một lần thẩm vấn, không vì vụ bắn Allen, đã bất ngờ nhắc đến một thiết bị từng được ném xuống sông Thames. Đây là chi tiết then chốt. Webb ngay lập tức chỉ đạo tìm kiếm khu vực Louis mô tả, và chiếc iPad Mini được trục vớt từ đó.

Khi thẻ SIM trong iPad còn hoạt động, Webb hiểu rằng đây có thể là mắt xích còn thiếu. Ông triệu tập đội kỹ thuật số, phối hợp các đơn vị phân tích pháp y để khôi phục toàn bộ hành trình của SIM, từ thiết bị trước đó  là một điện thoại iPhone 6, đến lịch sử gắn thiết bị theo dõi vào xe của nạn nhân. Chính từ dữ liệu này, Webb lần ra hành vi theo dõi có hệ thống của Kelly và nhóm Ahearne.

Tất cả các dữ kiện -  thuê ô tô, điện thoại giá rẻ mua qua Amazon, bản ghi di chuyển trùng khớp camera ANPR - được Webb tổng hợp và xâu chuỗi thành hồ sơ điều tra đầy đủ. Ông chủ trì trực tiếp phiên điều trần trước bồi thẩm đoàn, phản biện các lập luận cho rằng dữ liệu từ iPad là không đủ tin cậy. Cuối cùng, công sức của Webb cùng nhóm của ông được đền đáp bằng bản án kết tội cả ba nghi phạm.

Vai trò của Matthew Webb trong vụ án này vượt xa chức năng của một điều tra viên thông thường. Ông không chỉ là người chịu trách nhiệm chỉ đạo chiến lược điều tra vụ mưu sát Paul Allen mà còn là người trực tiếp đưa ra các quyết định mạo hiểm nhưng đầy tính trực giác - như việc lục soát lòng sông Thames sau một lời khai mơ hồ. Điều đáng kể nhất là ở tầm nhìn: suốt 5 năm, khi các hồ sơ khác đã đóng lại, Webb vẫn duy trì hồ sơ vụ án với niềm tin rằng có điều gì đó chưa được phát hiện. Ông là người đã gắn kết các mảnh rời rạc - từ dữ liệu SIM, hành trình thuê xe, đơn hàng điện thoại đến định vị GPS - thành một hệ thống chứng cứ mang sức nặng pháp lý.

Webb không chỉ sử dụng công nghệ, ông còn biết đặt các bằng chứng số vào đúng ngữ cảnh xã hội và hành vi con người. Ông hiểu rằng, một nhóm sát thủ có tổ chức luôn để lại dấu vết, dù chúng có ý thức xóa sạch mọi thứ. Và chính ông là người thúc đẩy việc xây dựng lại “chuỗi hành động” từ các dữ liệu điện tử, lấp đầy khoảng trống bằng suy luận logic và xác minh chéo.

Một số sĩ quan trong đội điều tra mô tả ông là “người không buông tay dù mọi thứ có vẻ đã nguội lạnh”. Điều này phản ánh bản lĩnh nghề nghiệp - bởi điều khó nhất trong điều tra không phải là lần ra manh mối, mà là tin rằng manh mối vẫn tồn tại. Sự kiên định đó đã khiến Webb trở thành nhân tố trung tâm đưa cả ba nghi phạm ra ánh sáng pháp luật.

Tuy nhiên, vụ án “iPad dưới sông Thames” cũng làm dấy lên nhiều tranh cãi pháp lý và đạo đức. Tranh cãi đầu tiên xoay quanh tính hợp lệ của chứng cứ kỹ thuật số. Việc cảnh sát sử dụng dữ liệu từ một chiếc iPad đã bị ngâm nước gần 5 năm khiến các luật sư biện hộ đặt câu hỏi về độ tin cậy và tính toàn vẹn của thông tin thu được. Theo họ, dữ liệu từ SIM có thể đã bị nhiễu hoặc sử dụng sai mục đích, đặc biệt khi thiết bị không còn hoạt động bình thường. Các tổ chức bảo vệ quyền riêng tư thì cảnh báo rằng việc phục hồi và sử dụng dữ liệu từ thiết bị bỏ rơi có thể tạo ra tiền lệ nguy hiểm, làm mờ ranh giới giữa điều tra hợp pháp và xâm phạm đời tư cá nhân.

Ngoài ra, động cơ vụ án chưa bao giờ được làm rõ một cách thuyết phục. Paul Allen - nạn nhân bị bắn - đã rời khỏi thế giới tội phạm từ lâu. Điều này khiến một số nhà báo và học giả, như phóng viên Ben Wallace của The Guardian, nghi ngờ rằng có thể đã có sự kết án dựa chủ yếu vào dữ liệu gián tiếp mà thiếu nền tảng động cơ rõ ràng. Trong phiên tòa, hai bị cáo chính là Daniel Kelly và Stewart Ahearne đều giữ im lặng, còn Louis Ahearne - người khai ra phần lớn diễn biến - là người nhận mức án thấp hơn, điều khiến không ít người đặt câu hỏi về độ khách quan của lời khai.

Một tranh luận khác liên quan đến mức án quá nghiêm khắc so với tính chất “gián tiếp” của chứng cứ. Các chuyên gia pháp lý, trong đó có Giáo sư Sarah Tilsley từ Đại học London, cho rằng việc kết án 28 đến 36 năm tù trong khi không thu giữ được hung khí, không có lời nhận tội, và không có nhân chứng trực tiếp là một bước đi táo bạo. Việc dựa vào chuỗi logic kỹ thuật số - dù chặt chẽ - vẫn tiềm ẩn nguy cơ sai lệch nếu một chi tiết nào đó bị hiểu sai hoặc bị làm giả mà không bị phát hiện.