"Nóng" nạn buôn người qua biên giới Mỹ - Mexico

• Mạng lưới bắt cóc, buôn người và nội tạng trẻ em của các băng nhóm ma túy Mexico
• Cuộc chiến trên đường biên giới giữa Mỹ và Mexico

Đó chỉ có thể là của số công nhân đang xây dựng nhưng không có xe tải vận chuyển phù hợp cho công việc. Nhưng chiếc xe này lại đang chạy dọc theo bức tường biên giới ở Ciudad Juárez, một thành phố nằm ở phía Nam của biên giới Mỹ - Mexico, song song với El Paso của Texas, Mỹ ở phía bên kia. Đây là địa bàn của hoạt động buôn lậu người qua biên giới Mỹ - Mexico.

Hai kẻ buôn lậu người đang ngồi trên xe cùng với hai người di cư - những người muốn vượt biên trái phép vào Mỹ ở băng ghế sau. Nhóm đối tượng sẽ sử dụng cột thép đó như một cái thang tạm thời để nâng hai người muốn vượt biên lên qua bức tường và vào Hoa Kỳ.

Mỗi tuần, có hàng chục nghìn người di cư vào Mỹ, chủ yếu là trẻ vị thành niên không có người đi kèm. Sự gia tăng về số người di cư lại một lần nữa lấn át hệ thống nhập cư thiếu sự chuẩn bị của Hoa Kỳ, nơi vốn đã phải đối mặt trong những năm qua nhưng vẫn chưa giải quyết được các vấn đề nan giải - thiếu hụt cơ sở thiết bị, các khu tị nạn quá tải... Đó là hậu quả của hoạt động buôn người bất hợp pháp đang nở rộ trở lại ở khu vực này.

Bức tường biên giới tại biên giới Mỹ - Mexico ngăn cách El Paso, Texas và Ciudad Juárez, Mexico.

Đưa người di cư lậu - ngành "kinh doanh" béo bở

Hai kẻ buôn lậu nói trên là anh em. Chúng là những kẻ chuyên đưa người vào Mỹ với sự giúp đỡ của đứa con trai 14 tuổi của người anh.

Có rất ít dữ liệu để định lượng chính xác số lượng người di cư sử dụng dịch vụ của những kẻ buôn lậu để thực hiện cuộc hành trình mà họ cho là sẽ đổi đời này. 

Nhưng hầu hết các chuyên gia đồng ý rằng nhiều người đã sử dụng một kẻ buôn lậu trong ít nhất một phần hành trình của họ, theo những cách có thể khác nhau, từ đi taxi giữa các thị trấn đến dịch vụ trọn gói đưa người di cư. 

Theo một báo cáo năm 2018 của Văn phòng Liên hợp quốc về Ma túy và Tội phạm ước tính rằng hơn 800.000 người di cư từ khắp nơi trên thế giới đã đi qua đường bất hợp pháp vào Mexico và từ đó, nhập lậu hoặc cố gắng tìm đường vào Mỹ hàng năm, dựa trên đánh giá dữ liệu từ năm 2014 và 2015.

Chỉ một phần nhỏ người di cư tránh được bị bắt trước khi đến điểm đến cuối cùng là Hoa Kỳ, bất chấp những khoản phí khổng lồ phải trả để thực hiện chuyến đi.

Theo báo cáo, chi phí có thể dao động từ vài trăm USD đến hàng chục nghìn USD tùy thuộc vào một số yếu tố, phần lớn dựa trên tổng quãng đường của hành trình và bao nhiêu biên giới cần phải vượt qua. Số tiền này có thể khiến người di cư không còn một xu dính túi, nhiều người trong số họ di cư ngay từ đầu do tình trạng nghèo đói cùng cực ở quốc gia xuất xứ của họ.

Báo cáo của LHQ ước tính rằng hoạt động kinh doanh cố gắng đưa người vào Mexico và Mỹ bất hợp pháp trị giá khoảng 4 tỷ USD mỗi năm, theo dữ liệu từ năm 2014 và 2015.

Một phụ nữ và ba trẻ nhỏ chạy đua về phía bức tường ở biên giới Mỹ - Mexico ở Ciudad Juárez, Mexico.

Địa bàn của các trùm cartel

Theo tài liệu điều tra, một phần lớn tiền chi cho hoạt động buôn lậu sẽ rơi vào tay tội phạm có tổ chức, đặc biệt là ở Mexico.

Victor Manjarrez, cựu Giám đốc Bộ phận Tuần tra Biên giới ở El Paso, Texas, cho biết: “Buôn lậu người là một ngành công nghiệp trị giá hàng triệu USD và tôi sẽ mạo hiểm đoán rằng nó đang tiến tới một ngành công nghiệp tỷ USD. 

Manjarrez cho biết các nhóm tội phạm có tổ chức đã sử dụng tiền để tạo ra các mạng lưới buôn lậu tinh vi mà trong một số trường hợp, nó hoạt động xuyên quốc gia. 

Ông nói: “Nó gần giống như một công ty nằm trong danh sách Fortune 500 giải quyết chuỗi cung ứng của họ. Đó là một hoạt động kinh doanh tàn nhẫn, người di cư như thể là hàng hóa chứ không phải con người, và họ chắc chắn bị bóc lột".

Một trong hai anh em được CNN phỏng vấn, những kẻ buôn lậu người ở Ciudad Juárez cho biết anh ta đã được tuyển dụng cho công việc này sau khi chuyển đến nhà của mình ở biên giới. "Một số người hỏi tôi có muốn tham gia không, và tôi nói có. Đó là lý do tại sao tôi ở đây".

Trong trường hợp này, những "kẻ" mà anh ta ám chỉ là thành viên của băng đảng Juárez - một trong những nhóm tội phạm có tổ chức lâu đời nhất và mạnh nhất Mexico - mà những kẻ buôn lậu cho biết họ làm việc trực tiếp.

Hai anh em này nói với CNN, mỗi người di cư phải trả 2.000 USD để vượt qua biên giới tới đây. Những kẻ buôn lậu sau đó nhận được một khoản tiền lương, hoặc khoản hoa hồng cho công việc của họ. Đó là một hệ thống hoạt động xuyên biên giới Mỹ - Mexico.

Những kẻ buôn người hoạt động ở những khu vực này hầu như luôn hoạt động theo một trong hai cách - làm việc trực tiếp cho băng đảng phụ trách cá nhân đó hoặc làm việc độc lập nhưng phải trả cho băng đảng một loại thuế để có quyền quá cảnh đường dây buôn lậu nói trên.

"Hầu hết những kẻ buôn lậu tham gia vào các hoạt động phức tạp hoặc là quen biết nhau do quan hệ họ hàng hoặc tình bạn, hoặc đã tham gia vào quan hệ đối tác đột xuất với các nhóm lớn hơn và có nguồn lực tốt hơn", theo báo cáo năm 2018 của Liên Hợp Quốc.

Tổng thống Mỹ Joe Biden đã cho ngừng xây dựng bức tường biên giới Mỹ - Mexico.

Đi về phía Bắc

Hàng chục nghìn người di cư đã rời bỏ quê hương của họ ở Trung Mỹ vì vô số lý do, nghèo đói và tham nhũng tiếp tục hoành hành ở các nước như Honduras, tình trạng mất an ninh lương thực đang gia tăng ở những nơi như Guatemala, và bạo lực băng đảng tiếp tục lan tràn khắp El Salvador. 

Hai cơn bão cấp 4 lớn cũng tấn công khu vực vào cuối năm ngoái, phá hủy hạ tầng xã hội và đại dịch COVID-19 tiếp tục tàn phá các nền kinh tế khu vực vốn đang gặp khó khăn.

Những câu chuyện về hãm hiếp và lạm dụng thường xảy ra ở những khu vực có người di cư dọc biên giới. Nhà tâm lý học Claudia Grisel Villalobos Esparza, người làm việc tại Nohemí Álvarez Quillay, nơi trú ẩn dành cho trẻ vị thành niên không có người đi kèm ở Ciudad Juárez, cho biết.

Gia đình của những kẻ buôn lậu, do hai anh em dẫn đầu, nói với CNN rằng họ đã nghe nói về nhiều trường hợp lạm dụng như vậy. Họ thậm chí còn đưa ra những kẻ buôn lậu, một vài tuần trước đó, đã thả hai đưa trẻ nhỏ qua bức tường biên giới không xa nhà của họ - một vụ án gây xôn xao nước Mỹ.

Mặc dù không thể xác minh cách họ đối xử với những người di cư, nhưng ngay cả khi họ đối xử tốt đó cũng không phải là vì những người di cư. Theo các chuyên gia như nhà tâm lý học tại Ciudad Juárez, mỗi khi được đền bù cho công việc của mình, những kẻ làm thuê này đã giúp duy trì một hệ thống gây ra các vụ bắt cóc, hãm hiếp, tống tiền và thậm chí giết người tràn lan.

Trong khi dữ liệu mở rộng định lượng các mối đe dọa cụ thể mà những người di cư phải đối mặt với những kẻ buôn lậu không có sẵn, báo cáo của Human Rights First được công bố tháng trước đã báo cáo ít nhất 492 vụ tấn công và bắt cóc những người muốn xin tị nạn. 

Một báo cáo vào năm 2017 của Medicins San Frontierescho biết gần một phần ba phụ nữ di cư từ Mexico được phỏng vấn đã từng trải qua một số hình thức lạm dụng tình dục trên hành trình về phía Bắc, gần 70% tất cả những người được phỏng vấn từng bị bạo lực dưới một số hình thức.

Chặng cuối của cuộc hành trình

CNN đã chọn ghi lại quá trình của những kẻ buôn lậu để làm sáng tỏ những gì đang xảy ra dọc theo biên giới hàng ngày khi cuộc tranh luận về  vấn đề nhập cư đang diễn ra ở bên trong nước Mỹ.

Trở lại với vụ việc của chiếc xe sedan màu xanh lam, sau khi lao ra từ một con đường bên, nó dừng lại vài trăm mét trên con đường trước mặt chúng tôi. Hai người đàn ông bước ra và đi lấy chiếc thang tạm, chính là thanh sắt buộc bên gương phụ.

Những kẻ buôn lậu đang tìm kiếm một vị trí tốt để thử và băng qua, sau đó họ nói với chúng tôi, một địa điểm mà Lực lượng Tuần tra Biên giới Mỹ sẽ ở quá xa để bắt chúng.

Khoảng 10 phút lái xe, chiếc sedan dừng lại dọc theo một đoạn đường cao tốc. Một trong những kẻ buôn lậu đã ra khỏi xe cùng với hai người di cư, một trong số họ đã nắm lấy chiếc thang tạm, bức tường biên giới cách đó khoảng 500 mét.

Một cú lao nhanh khỏi con đường và bộ ba đã tiến vào sa mạc cát vốn là đặc điểm nổi bật của cảnh quan khô cằn này. Nhóm người về phía trước, kéo theo chiếc thang kim loại, phía sau tiếng thở dốc mệt nhọc của những người di cư là âm thanh sự chỉ dẫn không thường xuyên của kẻ buôn lậu:

"Xuống thấp hơn!" Anh ta hét lên tại một thời điểm khi một chiếc xe tải của Lực lượng Tuần tra Biên giới lái qua bên kia biên giới.

Đến nửa bức tường, cả nhóm nghỉ giải lao, và chúng tôi chỉ có khoảng 30 giây để nói chuyện với những người di cư. Họ là người Ecuador, một nam một nữ, 18 và 20 tuổi, không mang theo gì ngoài bộ quần áo trên lưng và hai chai nước lọc. 

Họ đã trả cho những kẻ buôn lậu hàng nghìn USD để đến được thời điểm này, và họ hy vọng sẽ tìm được việc làm ở Nam Texas. Nhưng cách duy nhất họ có thể làm là vượt qua bức tường.

Sau khi chăm chú nhìn vào một bụi cây nhỏ, tìm kiếm bất kỳ dấu hiệu thực thi pháp luật nào, tên buôn lậu báo hiệu đã đến lúc phải đẩy bức tường cuối cùng. Cúi mình trong bước chạy thấp, họ đã tạo được khoảng cách cuối cùng trong khoảng một phút.

Chàng trai 18 tuổi sau đó nhấc thang lên và tên buôn lậu giúp anh ta móc một đầu vào đầu hàng rào, chiếc thang uốn cong trên tường như một cây kẹo. Người thanh niên ném cả hai chai nước qua hàng rào và ngay lập tức bắt thang, nhanh nhẹn bắt tay cho đến khi chạm đến đỉnh của bức tường cao 15-20 feet.

Anh ta nhanh chóng hạ mình xuống phía bên kia, thả vào nơi trông giống như một công trường không sử dụng, và sau đó đến lượt người phụ nữ trẻ. Chỉ chậm hơn một chút, cô ấy cũng đã làm được điều tương tự.

Cả hai đều qua sa mạc ở phía bên kia và những tên buôn người đã quay trở lại đường cao tốc. Đối với hai người di cư, dường như có rất ít kế hoạch về việc phải làm gì tiếp theo, bối rối và choáng ngợp, cả hai đều chạy về một tương lai không chắc chắn. Chỉ có một chút sa mạc ở phía đó của bức tường.

Đúng, họ đã đến được nước Mỹ, nhưng còn lâu mới kết thúc cuộc hành trình, rõ ràng là họ còn rất nhiều thứ phải trả lời: Họ sẽ đi đâu? Họ sẽ làm gì? Họ sẽ kiếm tiền bằng cách nào? Điều gì sẽ xảy ra nếu họ bị bắt bởi cơ quan quản lý xuất nhập cảnh? Đây là những câu hỏi mà chúng tôi không thể trả lời.

Đối với kẻ buôn lậu, đó là những truy vấn phi vật chất - thực tế rất đơn giản. Chúng không biết chuyện gì đã xảy ra với họ ở phía bên kia và cũng không thực sự muốn biết. Công việc của chúng là đưa họ vượt qua bức tường và thế là xong.