Phức tạp như… cảm xúc của động vật

• “Giác quan thứ 6” của động vật
• Thú nuôi kiếm nhiều tiền hơn chủ
• Thú cưng được... trao bằng thạc sĩ danh dự

Theo GS Marc Bekoff, nhà sinh thái học thuộc trường ĐH Colorado, Mỹ, việc phân biệt phải trái là một "sợi cứng" nằm trong não ở động vật có vú, cung cấp các sợi dây liên kết xã hội cho phép các loài động vật có thể tỷ thí, chia sẻ với nhau đồng thời tấn công đối thủ để cùng nhau sống thành những nhóm chặt chẽ. Nhà khoa học này cũng đã phân tích dựa trên nghiên cứu của động vật trên toàn thế giới rằng, các loài động vật khác nhau thì có những phẩm chất lương thiện bẩm sinh khác nhau, thể hiện ở sự thông cảm và giúp đỡ nhau khi gặp hoạn nạn hay những đau khổ.

Tuy nhiên, cách thể hiện cảm xúc của động vật cũng rất phức tạp do tính trách nhiệm xã hội của chúng. Vị GS trên cũng tin rằng, phẩm hạnh của các loài động vật bắt buộc các con vật phải tuân thủ theo một trật tự riêng trong nhóm, trong số này có chó sói và khỉ đuôi dài. Các luật lệ cũng giúp ngăn chặn các cuộc chiến xảy ra, thúc đẩy nhóm hợp tác tốt hơn.

Các phát hiện khác cũng cho thấy, một số động vật cũng có những đau khổ loài tương tự ở con người. GS Bekoff, người đồng viết sách với nhà triết học nhân tâm đạo đức của trường ĐH Colorado, Mỹ đã cho hay, có một số loài cá heo giúp người thoát khỏi cá mập, voi giúp loài linh dương phá rào vây nguy hiểm.

Thật là khó khăn để biết rõ, lương tâm của loài như thế nào. Đã có một số cuộc tranh luận trước các cộng đồng khoa học nhưng không ai không thừa nhận rằng, dù ít hay nhiều loài vật cũng có lương tâm, GS Frans de Waal, nhà hành vi học thuộc trường ĐH Emory ở Atlanta đã cho hay, ông không tin loài vật có những cảm xúc, lương tâm như ở loài người, cũng như phát triển các giác quan nhận biết đúng hay sai. Lương tâm của loài người là có cơ sở, loài vật hiếm có được điều này, nhưng ông tin rằng, động vật thường có xu thế cùng nhau, có tính xã hội mạnh. Sau đây xin giới thiệu một số loài vật biết chia sẻ với đồng loại hay loại khác.

Chó luôn sống với tinh thần trách nhiệm cao.

Chó sói: Đây là động vật sống thành nhóm có tính kỷ luật cao, loài động vật này khi sống thành bầy đàn với số lượng quá lớn có sự ràng buộc lỏng lẻo, ngay lập tức chúng sẽ tự tan ra để thành lập những nhóm khác mong tạo ra sự ràng buộc chặt hơn. Chó sói cũng luôn đấu tranh vì sự công bằng.

Trong suốt quá trình kiếm sống, những con sói thống trị trong đàn luôn cố gắng để có sức mạnh của mình trước những con yếu hơn, để các con khác luôn tỏ vẻ sự kính phục. GS Bekoff cho rằng, nếu không có sự phân biệt phải trái thì sẽ không có hành động trên. Khi săn mồi chúng cũng luôn xem xét hỏi bầy đàn rằng, nên tha thứ hay tiếp tục tấn công con mồi tiếp.

Sói Bắc Mỹ: Đây cũng là thành viên của gia đình nhà chó. Khi sống cũng có những luật lệ tương tự. Những con chó con khi mới lớn cũng luôn phải đấu tranh để được lên thứ bậc. Trong suốt cuộc đời sói luôn có đấu tranh để tiến thủ với cái uy trước đàn, thậm chí tranh giành gây tử vong.

Voi: Đây là loài động vật có tổ chức xã hội cao, theo nhà nghiên cứu Iain Douglas Hamilton, Phòng nghiên cứu Động vật thuộc trường ĐH Oxford, ở loài voi luôn trắc ẩn lòng thương yêu đồng loại khi có thành viên bị ốm. Khi một voi cái chúa bị ốm, các con voi cái nhỏ luôn hầu hạ, thậm chí thay nhau cõng trên lưng cho tới khi voi cái chúa bị chết.

Năm 2003, một bầy voi gồm 11 con đã giải thoát cho con linh dương, con này đã bị bắt ở khu KwaZula-Natal, Nam Phi. Một con voi cái đã bật tung cánh cổng giữ then cổng để linh dương phóng ra ngoài. Điều này thể hiện tinh thần cảm thông với loài khác khi gặp hoạn nạn.

Tinh tinh: Đây là loài khỉ lớn, có nhiều tiến bộ, gần gũi tổ tiên của chúng ta. Các nhà khoa học chỉ ra rằng, đây là loài động vật có lương tâm, biết phải trái. Một con tinh tinh tại Trung tâm Bảo tồn khỉ lớn ở Florida đã biết đau khổ khi bạn nó bị nhốt để chữa trị bệnh. Các nhà khoa học cũng cho biết, cả nhóm tinh tinh đã xúm tới chữa trị cho người bạn bị ốm đau. Tinh tinh cũng luôn đấu tranh vì sự công bằng và có những hình phạt riêng cho từng đối tượng.

Bộ gặm nhấm: Tiêu biểu trong số này là loài chuột nhắt, chúng luôn biết rằng, chúng sẽ không thể lấy được thức ăn nếu chúng làm những con chuột khác đau lòng. Trong phòng thí nghiệm cũng cho thấy, những con chuột khi nhận thức ăn chúng liền báo hiệu cho những con khác tới nhận ngay. Chuột cũng luôn là con vật có tính cảm thông, chúng sẽ không ăn khi nhìn thấy những con khác bị nạn.

Tương tự, loại chuột cũng phản ứng mạnh mẽ khi thấy những con khác bị đau. Một nghiên cứu khác tại Thuỵ Sĩ đã cho thấy, chuột sẽ giúp những con chuột khác lấy thức ăn cho dù giữa chúng không có liên quan tới nhau. Việc làm này được xem như làm từ thiện.

Họ nhà dơi: Con kiếm được thức ăn thường chia sẻ cho những con không kiếm được. Các nhà khoa học cho rằng, sự chia sẻ này mang tính có đi có lại giữa các thành viên trong nhóm. Sự thay đổi giữa các thành viên trong nhóm cũng giúp các con dơi có tính liên kết xã hội mạnh hơn. Một nghiên cứu khác tại trường ĐH Gainesville bang Florida đã cho thấy, những con dơi cái cũng thường tiếp mồi cho những con dơi cái khác đang nuôi con hoặc đang mang thai.

Cá voi luôn sống có lương tâm với đồng loại.

Cá Voi: phát hiện thấy trong loài cá này có nhiều tế bào trục xoay trong não, loại tế bào lớn và đặc biệt này có giới hạn so với con người và loài khỉ lớn, nhưng chúng đóng vai trò quan trọng trong việc chia sẻ lương tâm cũng như cảm nhận cảm xúc từ nhau. Cá voi lưng gù, cá voi có vây, họ cá nhà táng cũng được phát hiện có nhiều tế bào trục xoay trong não, các loại tế bào này nhiều hơn 3 lần so với con người. Phát hiện cũng đã chỉ ra sự phức tạp của các con cá voi đối với các cảm xúc của chúng hay so với các loài động vật khác.