Cắt nghĩa cuộc chiến chống khủng bố

Thứ Ba, 08/12/2015, 17:35

Cực đoan chỉ có vai trò… quy ước?

Tại sao chủ nghĩa khủng bố lại có thể ra đời và có sức sống mạnh mẽ trong thời đại văn minh của nhân loại ngày nay? Hầu hết ý kiến cho rằng xung đột sắc tộc, xung đột tôn giáo, xung đột chính trị, nghèo đói và bất ổn xã hội là căn nguyên cho sự ra đời của khủng bố. Bởi lẽ trong lịch sử, xung đột sắc tộc thường gây ra nội chiến, chiến tranh sắc tộc, xung đột tôn giáo thì gây ra chiến tranh tôn giáo, xung đột chính trị thì gây ra đảo chính, thủ tiêu chính trị hay tạo ra các cuộc tổng tuyển cử, còn nghèo đói và bất ổn xã hội thì gây ra biểu tình, bạo loạn lật đổ.

Có thể thấy nguyên nhân rất quan trọng đối với sự xuất hiện chủ nghĩa khủng bố - đó là chủ nghĩa cường quyền và tư tưởng, cách hành xử áp đặt vượt trên luật pháp và công lý của các "ông lớn" toàn cầu trong các hoạt động cạnh tranh lợi ích địa chính trị - địa kinh tế - địa chiến lược ở những địa bàn giàu tài nguyên. Và các nước nhỏ trong khu vực nghiễm nhiên trở thành nạn nhân cho các cường quốc xâu xé lợi ích. Trung Đông, Bắc Phi ngày nay đang là một ví dụ điển hình.

Người ta có thể tùy tiện can thiệp với một cái cớ nào đó do họ tạo ra để bảo vệ lợi ích của mình ở nước ngoài, bất chấp chủ quyền, an ninh quốc gia và cuộc sống người dân quốc gia đó bị đe dọa? Cường quốc nào cũng có cái lý của mình. Trên phạm vi toàn thế giới, bá quyền sẽ gây nên chia rẽ giữa chính thể quốc gia và chủ quyền dân tộc, thổi bùng ngọn lửa của tư tưởng dân tộc cực đoan, vùng lên phản kháng.

Khi khủng bố chỉ mới là những nhóm, những tổ chức đơn lẻ thì có những tiêu chí và cách hoạt động riêng biệt, thậm chí còn xung đột với nhau, nhưng chủ nghĩa cường quyền, bá quyền có vẻ như đã phát đi một lời cảnh báo hữu hiệu cho những kẻ khủng bố là phải thay đổi tính chất hoạt động.

Tìm hiểu cách thức tổ chức những vụ khủng bố gần đây, có thể thấy khủng bố lúc này chỉ cần thông đạt tư tưởng và có vũ khí là có thể hành động. Và dường như chủ nghĩa khủng bố đã chính thức thành hình với nền tảng chủ thuyết của nó là tư tưởng cực đoan, cổ vũ "giải phóng con người khỏi bất công" bằng biện pháp sử dụng vũ lực và cái đích cuối cùng là được về với đấng cứu thế trong vinh quang.

Vì vậy, đã có nhà nghiên cứu cho rằng chủ nghĩa khủng bố hiện nay không còn nơi gọi là sào huyệt để người ta có thể tấn công hay tóm gọn, theo đúng nghĩa đen của nó. Mà nó đã lớn mạnh và có liên kết toàn cầu thông qua chủ thuyết được rao giảng bằng các tiện ích của phương tiện truyền thông hiện đại, một trong những phương tiện hữu hiệu là nhờ mạng Internet.

IS không ngừng gieo rắc kinh hoàng cho nhân loại.

Cơ hội của khủng bố

Thế giới đã chứng kiến một trong những tổ chức khủng bố quốc tế sừng sỏ nhất là Al-Qaeda gần như bị xóa sổ sau khi trùm khủng bố Osama bin Laden bị tiêu diệt. Tất cả những nhân vật quan trọng của tổ chức này hoặc bị giết hoặc bị bắt giam: Anwar al-Awlaki, một thủ lĩnh Hồi giáo mang hai dòng máu Yemen và Mỹ, một trong những "nhà tuyển dụng" cao cấp nguy hiểm nhất của Al-Qaeda bị giết 4 tháng sau Bin Laden; Tư lệnh chiến trường Abu Musab al-Zarqawi, người lập kế hoạch tác chiến Abu al-Libi Layth, chuyên gia vũ khí hóa học Abu Khabab al-Masri và Giám đốc tài chính Saeed al-Masri; ngay cả lái xe, bảo vệ và con trai của Bin Laden cũng đã bị giết. Có vẻ như sự hiện diện quân đội của Mỹ tại Iraq được cho là nhằm chống lại chủ nghĩa khủng bố cũng đã kết thúc.

Tuy nhiên, nhìn vào tận sâu rễ vấn đề, chủ nghĩa khủng bố không phải chỉ là câu chuyện về một thủ lĩnh hay động cơ của chúng, mà phải là về một hệ tư tưởng được thúc đẩy bởi những người thuyết giảng, nhân vật quyền lực, người hướng dẫn và các tín đồ của chủ nghĩa cực đoan. Những kẻ này còn nguy hiểm hơn Bin Laden và Al-Zarqawi bởi chúng có khả năng "sản sinh" ra các thế hệ lãnh đạo và các tổ chức với các khẩu hiệu khác nhau và ở các khu vực khác nhau.

Al-Qaeda bị triệt hạ thì chúng lại tạo ra Abu Bakr al-Baghdadi để thay thế Bin Laden và tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS) ở Iraq và Syria để thay thế Al-Qaeda. Syria đã trở thành một chiến trường mới và các video của Bin Laden đã được thay bằng cách dùng các trang mạng xã hội "Twitter", "Facebook" hay "WhatsApp"...

Các cuộc tấn công khủng bố lại bắt đầu tái diễn nhưng "hậu duệ" của các nhóm khủng bố dường như có sự khác biệt so với "bậc tiền bối" khi không chỉ phát triển về quy mô mà còn có thêm nhiều chuyên gia và có tầm ảnh hưởng cũng lớn hơn.

Nhà báo Abdulrahman al-Rashed đưa ra 5 sai lầm nghiêm trọng khiến chủ nghĩa khủng bố hồi sinh: Sai lầm nghiêm trọng nhất - nhiều người nghĩ rằng đã hiểu về chủ nghĩa khủng bố mới, với việc tin rằng một tổ chức khủng bố sẽ bị sụp đổ cùng với cái chết của thủ lĩnh. Sai lầm thứ hai là "quá tin" vào các tuyên bố của khủng bố. Lịch sử chứng minh Al-Qaeda đã sinh ra 6 năm trước khi cuộc xâm lược Iraq diễn ra và tổ chức này đã lớn mạnh hơn sau khi Mỹ rút quân. Sai lầm thứ ba là giải pháp rút khỏi khu vực khủng hoảng một cách không phù hợp, cụ thể là Mỹ đã rút quân khỏi Iraq và từ chối tham gia các hoạt động quân sự tại Syria. Sai lầm thứ tư là tham gia các "trò chơi giáo phái", bằng cách hỗ trợ người Hồi giáo theo dòng Shiite hay Sunni chống nhau. Sai lầm thứ năm và quan trọng nhất - dùng phương pháp khoan dung với những tư tưởng cực đoan - đây được coi là một vấn đề lớn và là nguồn gốc sức mạnh của chủ nghĩa khủng bố.

Theo một số nhà nghiên cứu, chủ nghĩa Hồi giáo cực đoan ngày nay, trên một góc nhìn nhất định, chính là chủ nghĩa phát xít trước đây khi dựa trên các khái niệm về phân biệt đối xử và tư tưởng loại bỏ. Chủ nghĩa Hồi giáo cực đoan dựa trên lòng trung thành tuyệt đối với một ý thức hệ mù quáng và lòng thù hận chống lại những người khác, kể cả người Hồi giáo. Do đó, theo các nhà phân tích, cuộc chiến chống khủng bố, cụ thể là việc loại bỏ Al-Qaeda, IS, Boko Haram hay Al- Shebab... khỏi thế giới này, trước hết phải là sự giải quyết vấn đề ý thức hệ trước đã, sau đó hãy nói đến những biện pháp cứng rắn và lâu dài.

Bảo Trân (tổng hợp)