Khoa học pháp y về xương giúp điều tra phá án

• Bác sĩ pháp y – Những người dấn thân
• Bê bối pháp y lớn nhất trong lịch sử Cục Điều tra Liên bang Mỹ
• Anh: Giám định pháp y “như rùa bò”

Dự đoán của Davie Hadden là đúng. Tháng 4-2015, một ngư dân ở miền bắc Scotland kéo lưới lên phát hiện một vật thể lạ trông tựa như phần sọ người. Phân tích ADN nhanh chóng chứng minh đó là xương sọ của cô gái mất tích, nhưng nguyên nhân gây ra cái chết là gì? Để trả lời câu hỏi này, cảnh sát Scotland phải nhờ đến sự giúp đỡ của nhóm chuyên gia nghiên cứu xương ở Đại học Dundee.

Một chuyên gia đang xem xét xương hàm người.

Cơ sở của nhóm chuyên gia giải phẫu học cung cấp "dịch vụ phân tích xương" cho cảnh sát Scotland được coi là loại hình hoạt động lần đầu tiên trên thế giới. Dịch vụ cho phép cảnh sát gửi những hình ảnh chụp xương được đào lên trong tiến trình điều tra hay được người dân phát hiện thấy. Trong vụ án cô gái mất tích được tìm thấy dưới biển, Hadden muốn biết ý kiến chuyên gia về xương sọ.

Đội điều tra của Hadden gửi vài bức ảnh chụp xương sọ nạn nhân đến Lucina Hackman, một trong những chuyên gia của nghiên cứu xương Đại học Dundee ở Scotland, với mong muốn có câu trả lời chính xác về trường hợp tử vong - do tai nạn hay án mạng? Tuy nhiên, không dễ dàng có được câu trả lời rõ ràng ngay lập tức khi mà xương sọ được cho là của cô gái đã nằm dưới nước biển suốt nhiều năm. Mặc dù vậy, nữ chuyên gia Hackman có thể nói được xương sọ thuộc về phái nữ và của người lớn. Về sau, Hackman nhận định không có dấu hiệu tội phạm.

Thông thường, những bức ảnh chụp gửi đến cho dịch vụ phân tích xương không mô tả được hoàn toàn thi hài. Nếu xác định đúng là xương người, cảnh sát sẽ tiến hành điều tra hiện trường. Các chuyên gia phân tích - thường nhận các cuộc gọi điện thoại liên tục từ 7 giờ sáng đến tận 10 giờ đêm suốt 7 ngày trong tuần - có thể có câu trả lời chỉ trong vài phút.

Chỉ nhìn vào bức ảnh trên điện thoại, laptop hay iPad của mình, Sue Black - người thành lập dịch vụ - có thể nói ngay đó là xương người hay động vật. Dịch vụ cũng phục vụ miễn phí. Sue Black coi dịch vụ là mối liên kết quan trọng giữa khoa pháp y Đại học Dundee và lực lượng cảnh sát điều tra, đồng thời cũng là công cụ giảng dạy hiệu quả cho sinh viên của bà.

Dịch vụ Đại học Dundee thu thập đủ loại xương động vật, từ cá heo cho đến chồn vizon.

Dịch vụ của Sue Black bắt đầu hoạt động từ năm 2008 và lúc đó trở thành cơ sở phân tích xương đầu tiên trên thế giới. Hiện nay, dịch vụ của Sue Black xử lý khoảng 450 trường hợp mỗi năm. Yêu cầu gửi đến dịch vụ Đại học Dundee từ khắp nơi trên nước Anh và có khi từ nước ngoài như Canada, Ấn Độ và Australia nhưng nhiều nhất vẫn là từ các lực lượng cảnh sát ở Anh. Nước Anh là nơi có trầm tích xương vô cùng phong phú. Sự kết hợp của lịch sử nước Anh và thời tiết khó dự đoán nhiều khi khiến những bộ hài cốt phát lộ.

Ví dụ, thủy triều lên cao và gió làm lộ ra nhiều bộ xương trên những vùng bãi biển khắp Scotland. Những bức ảnh chụp chân chèo của hải cẩu thường xuyên được gửi đến dịch vụ của Sue Black. Bởi vì, chân chèo loài này sau khi phân hủy trông tựa như bàn tay người. Đó là lý do tại sao những bộ sưu tập xương đóng vai trò quan trọng đối với dịch vụ của Sue Black. Sue Black nói: "Chúng tôi đã quá quen thuộc với những loài động vật biển cũng như các loài trên cạn và trên không. Chúng tôi cũng phân biệt dễ dàng thú nuôi trong nhà với thú nuôi ở nông trại".

Bên trong cơ sở dịch vụ là căn phòng bảo tồn gồm toàn những hộp đựng xương đủ loài trên trái đất - trong đó có một số giống như hộp đựng gạo và bột cà ri. Những chiếc hộp nhựa kín hơi như thế này rất hoàn hảo để bảo tồn xương.

Phòng thí nghiệm xác định niên đại mẫu vật thể bằng carbon phóng xạ của giáo sư Gordon Cook.

Các mẫu xương chứa trong hộp vô cùng đa dạng - từ xương sọ trâu bò đến cáo, chó, gà, cá heo, chim, cừu, nai và thậm chí chồn vizon - loài bán thủy sinh sinh sống rất nhiều ở nước Anh. Những chiếc hộp chứa cả bộ xương hoàn hảo hay chỉ là một phần, thậm chí có hộp chứa đủ loại xương. Trong nhiều năm qua, dịch vụ của Sue Black đã xây dựng được bộ sưu tập xương khổng lồ nhờ trao tặng hay thu thập từ động vật bị xe cán chết trên đường.

Trong một căn phòng khác, Hackman mở nắp một chiếc hộp lớn màu trắng làm lộ ra một cảnh tượng khiếp đảm - hàng trăm con bọ cánh cứng bò rào rào quanh một đống xương! Sue Black giải thích: "Công việc của chúng là thanh toán sạch sẽ các mô". Ví dụ, sau khi có được xác con thỏ bị xe tông chết trên đường, các chuyên gia thu thập xương sẽ tiến hành lột da con vật rồi đặt nó vào chiếc hộp to cùng với lũ bọ cánh cứng.

Trở lại văn phòng, Sue Black mở máy tính, trên màn hình là ảnh chụp xương hàm người. Bà nhận xét: "Xương hàm này có lẽ sẽ đẹp đẽ hơn nếu được rửa sạch bùn đất". Sue Black cho biết cảnh sát thường không làm vệ sinh mẫu vật xương trước khi chụp ảnh gửi đến dịch vụ Đại học Dundee. Trong trường hợp này, xương hàm là của con người song nó giống như là xương được giới khảo cổ khai quật.

Hiện nay, Sue Black đề nghị cảnh sát kêu gọi các chuyên gia khảo cổ học gửi báo cáo nếu phát hiện một địa điểm nào đó chứa xương. Nếu có bất cứ nghi ngờ nào về độ tuổi của xương, nhóm chuyên gia Đại học Dundee sẽ tiến hành phân tích hóa chất với sự giúp đỡ từ Giáo sư Gordon Cook - chuyên gia phòng thí nghiệm xác định niên đại vật thể bằng carbon phóng xạ thuộc Trung tâm Nghiên cứu môi trường thuộc Đại học Scotland (SUERC).

Phòng thí nghiệm của Giáo sư Cook sẽ lấy vài mg collagen từ xương và sau đó phân tích carbon xác định xem có bao nhiêu carbon-14 hiện diện. Carbon-14, hay carbon phóng xạ, là chất chỉ thị hữu hiệu để xác định niên đại mẫu vật - từ động vật, thực vật cho đến con người. Carbon-14 được hai nhà vật lý và hóa học Martin Kamen và Sam Ruben phát hiện ngày 27-2-1940 tại phòng thí nghiệm phóng xạ Đại học California ở Berkeley (Mỹ).